Μουσικές φιλελληνικού ενδιαφέροντος

Η αποτύπωση του ερεθίσματος από την Ελληνική Επανάσταση στη μουσική υπήρξε ποικίλη τόσο στην Ευρώπη όσο και στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Είτε ως ανάμνηση που τροφοδότησε διεθλασμένα την εγχώρια εθνική ιδεολογία στη διαχρονία, είτε ως ηθική συμπαράσταση ωθούμενη από θερμό ιδεαλισμό εκ μέρους των Ευρωπαίων, ενέπνευσε από διάσημους έως καθόλου διάσημους συνθέτες να δημιουργήσουν μείζονα και ελάσσονα έργα φιλελληνικού ενδιαφέροντος. Τα δεύτερα, κυρίως κομμάτια «μουσικής σαλονιού», ξεχάστηκαν, αρκετά από τα πρώτα επιβίωσαν.

Με αφορμή τη φετινή επέτειο του ‘21, το Ιδρυμα Θεοχαράκη πρόσφερε διαδικτυακά ένα ρεσιτάλ πιάνου του Αρη Γραικούση (29/1/2021) με άγνωστα έργα της δεύτερης κατηγορίας, τα οποία όμως έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς μας δίνουν πρόσβαση σε έναν από τους τρόπους διέγερσης της φιλελληνικής συγκίνησης.

Με εξαίρεση ίσως την α λα Χάιντν/Μπετόβεν «Ελληνική Εισαγωγή» του Γερμανού Κρίστιαν Φρίντριχ Ρούπε όλα τα υπόλοιπα ήσαν γραμμένα στα πρώιμα μετεπαναστατικά χρόνια ή στον ώριμο 19ο αιώνα: η «Brilliante mazurka, Αθήνα» του Καρρέρ, το «Ελληνικό εμβατήριο του Ναυπλίου» του Γάλλου Μπουρντέν Ντ’ Εντρμόν, «Η Ελληνίδα χήρα στο μνήμα του γιου της» του Γάλλου Σαρλ Σελιέ, η «Πόλκα, η κόρη των Αθηνών» και «Το ξύπνημα του κλέφτη» του Ιωσήφ Λιβεράλη, το «Πένθιμο εμβατήριο στη μνήμη του Καποδίστρια» του Γεωργίου Λαμπίρη, το βιρτουοζίστικο «Τούρκικο καπρίτσιο» του Λιστ βασισμένο στα «Ερείπια των Αθηνών» του Μπετόβεν και οι «Αναμνήσεις από την Επανάσταση του 1821» του αγνώστων στοιχείων Σ. Λεονί.

Μουσικές συγκινητικά απλές έως απλοϊκές, με άμεση, λυρική μελωδική γραφή, συχνά επάνω σε ευανάγνωστο χορευτικό ή εμβατηριακό ρυθμικό υπόβαθρο, άλλοτε φέρνουν προς τον Σοπέν ή χρωματίζονται οριενταλιστικά, και άλλοτε –συχνότερα– προς την ιταλική μουσική της εποχής.

Παρά κάποια αμελητέα περιστασιακά ολισθήματα, ο Γραικούσης προσφέρει ερμηνείες νηφάλιες, λυρικές, αποδίδοντας ανεπιτήδευτα τους κοινότοπους γλυκασμούς και τις ευανάγνωστα πατριωτικές εξάρσεις της μουσικής. Το ενδιαφέρον ρεσιτάλ παραμένει προσβάσιμο στο facebook. Καθώς μάλιστα σηκώνει μουσικά πρώτο την αυλαία της επετείου, ασυζητητί αξίζει να ακουστεί περισσότερο.

Σολίστ της ΚΟΑ παίζουν (κι άλλα) κοντσέρτα

Στις 20/1/2021 παρακολουθήσαμε τη δεύτερη σειρά διαδικτυακών συναυλιών στις οποίες μουσικοί της ΚΟΑ ερμηνεύουν ως σολίστες κοντσέρτα για τα όργανά τους, εμπλουτίζοντας ευπρόσδεκτα τα ακούσματά μας. Στην απολαυστική αυτή συναυλία, που αναρτήθηκε και παραμένει για λίγο δωρεάν προσβάσιμη στο Διαδίκτυο (Youtube), το αθηναϊκό σύνολο διηύθυνε ο Κερκυραίος αρχιμουσικός μπάντας Σπύρος Προσωπάρης.

Ως σολίστες συνέπραξαν η αρπίστρια Γωγώ Ξαγαρά και ο τρομπονίστας Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου. Πρώτο ακούστηκε το δημοφιλές «Κοντσέρτο για άρπα» του Αυστριακού συνθέτη –και σύγχρονου των Μότσαρτ, Χάιντν– Καρλ Ντίτερς φον Ντίτερσντορφ (1739-1799), έργο γραμμένο αρχικά για τσέμπαλο.

Αξια, έμπειρη σολίστ, η Ξαγαρά πρόσφερε μιαν από κάθε άποψη άρτια ερμηνεία: ακριβές, νηφάλιο παίξιμο, ταιριαστή αντίληψη/απόδοση του κομψού ύφους και του ειδικού βάρους της μουσικής, άνετη δεξιοτεχνία. Αριστη ήταν η καθαρότητα και η δυναμική διάπλαση της άρθρωσης, μείζον στοιχείο στο παίξιμο της άρπας. Πολύ ωραία διαπλάστηκε το αργό, κατανυκτικά λυρικό μέρος του κοντσέρτου.

Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για τρομπόνι» (1924) του Δανού Λάουνι Γκρένταλ (1866-1960), έργο υστερορομαντικής αισθητικής με πλούσια, δεξιοτεχνικά απαιτητική γραφή και αιθέρια, ατμοσφαιρική συμφωνική συνοδεία που –ενίοτε– θυμίζουν οριενταλίζον χολιγουντιανό soundtrack. Ομοίως έμπειρος, ικανός σολίστ ο Θεοδώρου διέπλασε μια ιδιαίτερα σαγηνευτική ερμηνεία. Απέδωσε άνετα και με ισορροπημένο συναίσθημα την ευφάνταστη γραφή του τρομπονιού, εκφέροντας την πολύ ιδιαίτερη, α λα Μάλερ ρητορική του οργάνου σε μετεωριζόμενους, «εκ βαθέων» μονολόγους.

Απόλυτα ελεγχόμενος, ο ήχος του χαρακτηριζόταν από μοναδική απαλότητα και θαυμαστή πτητικότητα. Ο αρχιμουσικός υπηρέτησε ομοίως άριστα τη γραφή του Γκρένταλ αντλώντας από την ΚΟΑ ορχηστρικό παίξιμο εμπρεσιονιστικής διαφάνειας.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με μια ταιριαστά σβέλτη, συναρπαστικά σφιχτοδεμένη, ακριβή ανάγνωση της νεανικής «Συμφωνίας αρ.2» του Μπετόβεν, στην οποία –όπως και στα δύο σπάνια παρουσιαζόμενα κοντσέρτα– ο 41χρονος Προσωπάρης έδειξε ότι διαθέτει τα τεχνικά προσόντα και την πολυδιάστατη αντίληψη του ύφους και της μουσικής δραματουργίας που θα του επέτρεπαν να κάνει δικό του το συμφωνικό ρεπερτόριο σε όλο το εύρος.