Ο Σαβάλ διευθύνει – επιτέλους!

Μεταξύ πολλών άλλων, το «ατύχημα» της πανδημίας του κορονοϊού έπληξε σαρωτικά τη φετινή επέτειο των 250 χρόνων από τη γέννηση του Μπετόβεν (1770-1827), ακυρώνοντας παντού συναυλίες και εκθέσεις. Ευτυχώς, όμως, το παράλληλο σύμπαν της ψηφιακής τεχνολογίας διαθέτει ανοσία στους ιούς και δισκογραφικές καταγραφές που είχαν προετοιμαστεί νωρίτερα βρίσκουν τώρα ανεμπόδιστα τον δρόμο για τις βιτρίνες των δισκοπωλείων και το Διαδίκτυο.

Ανάμεσα στις πολλές εκδόσεις και διαθέσιμες επανεκδόσεις των εννέα «Συμφωνιών» του Μπετόβεν -σήμερα συνολικά άνω των 150!- ουκ ολίγες έχουν επενδύσει στην καθιερωμένη πλέον κανονικότητα της ώριμης ιστορικής ερμηνευτικής και των οργάνων εποχής. Από τις πιο πρόσφατες, αυτή του συνόλου «Le Concert des Nations» υπό τον Ζόρντι Σαβάλ αναμφίβολα ήρθε να ταράξει τα νερά! Ακούγοντας κανείς τις ηχογραφήσεις αυτές έχει τη λυτρωτική αίσθηση μιας τελειωτικής, ιδανικά συγκεφαλαιωτικής διατύπωσης που -ας το πούμε κι αυτό!- συνιστά τη συνεισφορά του μεσογειακού Νότου στον ατέρμονο διάλογο γύρω από την ανεξάντλητη ευρωπαϊκή κληρονομιά του συνθέτη της «Ηρωικής».

Ο 79χρονος Καταλανός αρχιμουσικός, γνωστός από την πολύχρονη θητεία του στο πεδίο της παλιάς μουσικής, καταθέτει εδώ το απόσταγμα της εμπειρίας και της καλλιεργημένης μουσικότητάς του, προσφέροντας ερμηνείες που αξιοποιούν στο μέγιστο τη συσσωρευμένη εμπειρία και μουσικολογική γνώση για το πώς παιζόταν και ηχούσε η μουσική του Μπετόβεν στον καιρό της: μεγέθη συνόλων, χροιές ήχου, ταχύτητες, άρθρωση φραστικής κ.λπ.

Το εγχείρημα περιλαμβάνει τις εννιά Συμφωνίες από τις οποίες κυκλοφόρησαν προς το παρόν οι πρώτες πέντε, στις οποίες η διεθνής δισκοκριτική επιφύλαξε ενθουσιώδη υποδοχή. Πίσω από τις ηχογραφήσεις αυτές κρύβεται ενδιαφέρουσα προϊστορία και μια μακρά, κοπιώδης προετοιμασία. Το 1994 ο Σαβάλ είχε πρωτοηχογραφήσει μεμονωμένα την «Ηρωική» με το νεοσύστατο τότε σύνολο «Le Concerts des Nations» εκπλήσσοντας -και πείθοντας- με τη ζωντάνια και τη φρεσκάδα της ερμηνείας του. Εκτοτε δεν είχε ασχοληθεί ξανά με τον Μπετόβεν.

Ωστόσο το 2018, με την προοπτική της επικείμενης επετείου, δημιούργησε και ξεκίνησε με την ορχήστρα αυτή το πρόγραμμα με τίτλο «Μπετόβεν 250», που περιελάμβανε κύκλους θερινών και ανοιξιάτικων «Ακαδημιών», δηλαδή μακρόχρονης, λεπτομερούς διδασκαλίας και εξαντλητικής μελέτης όλων των Συμφωνιών που ολοκληρώνονταν με ζωντανές παρουσιάσεις και οπτικοακουστικές καταγραφές. Ως αρωγούς και συμπαραγωγούς σε διάφορα επίπεδα είχε τοπικούς θεσμούς της Καταλονίας αλλά και πλήθος άλλων, ευρωπαϊκών, από Γαλλία, Αυστρία, Πορτογαλία, Ιταλία, ακόμα και Πολωνία και Ουγγαρία. Το όλο υλοποιήθηκε από το μουσικό σύνολο «Le Concert des Nations», την ορχήστρα οργάνων εποχής από μουσικούς λατινόφωνων χωρών -Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Γαλλία, Νότια Αμερική- που ίδρυσαν ο Σαβάλ και η Μονσεράτ Φιγκουέρας το 1989 με στόχο την παρουσίαση ρεπερτορίου από το Μπαρόκ έως τον Ρομαντισμό. Συνολικής διάρκειας σχεδόν τριών ωρών, οι τρεις δίσκοι περιλαμβάνουν τις πρώτες πέντε Συμφωνίες [3 CDs, AliaVox AVSA9937]. Η ηχογράφηση έγινε πέρυσι στον ρωμανικό ναό του Αγίου Βικεντίου, στο Φρούριο της Καρντόνα, στην Καταλονία. Η ισορροπημένων αντηχήσεων ακουστική του χώρου αυτού φιλοξενεί ιδανικά τον αιχμηρό, επιθετικό ήχο των οργάνων εποχής προσδίδοντάς του –με τη βοήθεια της εξαίρετης ψηφιακής καταγραφής- μια συναρπαστική αίσθηση ανάγλυφου και λεπτομέρειας.

Οι εκτελέσεις υπογραμμίζουν με ευφυή επιλεκτικότητα κάθε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μουσικής του Μπετόβεν των πρώτων πέντε «Συμφωνιών»: τη δομική σαφήνεια, το διεγερτικό παιχνίδι των εσωτερικών επιπέδων της συμφωνικής γραφής, τον πνευματώδη δραματουργικό εμπλουτισμό της παρτιτούρας με πλήθος από ορχηστρικές λεπτομέρειες και μεταπτώσεις, τη συνολική ζέση και ανήμερη «επαναστατική» ορμή που διέπει τον μουσικό και ιδεολογικό κόσμο του συνθέτη. Στις παραγράφους έντονης δράσης ο ορχηστρικός ήχος κυριολεκτικά «βράζει» από ένταση, ενώ στις λυρικές ανάπαυλες αλαφραίνει και γίνεται αιθέρια διάφανος. Απαλλαγμένες τελείως από το εκφραστικό βάρος και τη μυστικοπάθεια του Ρομαντισμού, οι εκτελέσεις αναδίδουν μιαν αίσθηση του επείγοντος παλλόμενη από ζωντάνια και αγωνιστική αισιοδοξία!

Τον Οκτώβριο, ο Σαβάλ και οι «Concert des Nations» θα παρουσιάσουν μέρος του κύκλου των «Συμφωνιών» του Μπετόβεν στη Βαρκελώνη, καθώς επίσης σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις· ημών όπως πάντα εξαιρουμένων… Απαντες προσβλέπουν -κορονοϊού επιτρέποντος- στην ολοκλήρωση του κύκλου με παρουσιάσεις και ηχογραφήσεις των υπόλοιπων τεσσάρων.