Της... δεοντολογίας σε ΑNT1 και Real

Η πιο συνηθισμένη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας και της δημοσιογραφικής δεοντολογίας στα ελληνικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα είναι η υποβάθμιση προγράμματος (79 περιπτώσεις), σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας «Πώς και γιατί παραβιάζεται η δεοντολογία στα ΜΜΕ (2009-2014)» που παρουσιάστηκε κατά τη χθεσινή ημερίδα η οποία διοργανώθηκε από το Εργαστήριο Οπτικοακουστικών Μέσων του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ.

Από τις συνολικά 79 περιπτώσεις χαμηλής ποιότητας προγράμματος, οι 59 αφορούσαν τηλεοπτικό πρόγραμμα και οι 20 ραδιοφωνικό. Στο ραδιοφωνικό τοπίο ο Real FM συγκεντρώνει τις περισσότερες καταδικαστικές αποφάσεις (συνολικά 13), από τις οποίες σχεδόν οι μισές (6) αφορούν εκπομπές του Γιώργου Τράγκα.

Ακολουθούν ο Flash, ο Life FM (Ξάνθη) και ο Ράδιο Μαρκόνι (Μαγνησία) με τρεις καταδικαστικές αποφάσεις έκαστος. Να σημειωθεί ότι οι καταδικαστικές αποφάσεις για τον Flash έχουν να κάνουν με αθέμιτη συλλογή πληροφοριών και αναξιοπρεπή συμπεριφορά και αφορούν την εκπομπή των Θανάση Λάλα και Κωνσταντίνου Μπογδάνου.

Στην τηλεόραση, πρώτος σε παραβιάσεις της νομοθεσίας και της δεοντολογίας είναι ο Antenna με συνολικά 45 καταδικαστικές αποφάσεις, ακολουθεί το Star με 20, το Alter με 18, ο Alpha με 16, το Mega με 15, ο ΣΚΑΪ και το Μακεδονία με 11, ενώ τελευταίο είναι το Extra 3 με 10 κυρωτικές αποφάσεις. Συγκεκριμένα, στην υποβάθμιση προγράμματος την πρωτιά έχει το Star (13 καταδικαστικές αποφάσεις), ενώ δεύτερος έρχεται ο Antenna με 11 περιπτώσεις.

Η δεύτερη σε συχνότητα παράβαση είναι η παραπλάνηση κοινού που μαζί με την παραπλανητική διαφήμιση φτάνουν τις 57 περιπτώσεις, με τον Antenna να φιγουράρει πάλι στην πρώτη θέση με 16 καταδικαστικές αποφάσεις.

Οι αποφάσεις αυτές στην πλειονότητά τους αφορούν τηλεπαιχνίδια με τηλεφωνικές γραμμές αυξημένου κόστους, όπως το Night Quiz και ο Τηλεκύβος, όπου η επιλογή των νικητών γίνεται τυχαία και με τρόπο αθέατο από τους χειριστές της εκπομπής.

Η προσβολή προσωπικότητας είναι η τρίτη σε σειρά παράβαση με 35 περιπτώσεις (27 σε τηλεοπτικές εκπομπές και 8 στο ραδιόφωνο). Για ακόμη μία φορά τις περισσότερες καταδικαστικές αποφάσεις τις συγκεντρώνει ο Antenna με εφτά κυρώσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η εκπομπή «Η στιγμή της αλήθειας», και ακολουθεί το Alter με σύνολο πέντε παραβάσεων που αφορούν τη «Ζούγκλα» και τον «Κίτρινο Τύπο» του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου καθώς και τα «Παρατράγουδα» της Αννίτας Πάνια.

Οι κατηγορίες παράβασης αφορούν επίσης τη μη διασφάλιση της πολιτικής πολυφωνίας, την προβολή βίας, την ανακριβή μετάδοση γεγονότων, την αθέμιτη συλλογή πληροφοριών, την αναξιοπρεπή συμπεριφορά, την προσβολή της προσωπικότητας και του ιδιωτικού βίου καθώς και τον μη σεβασμό του τεκμηρίου της αθωότητας.

«Δεν είναι λίγες οι φορές που ούτε καν το πρόσχημα χρειάζεται για το “ξεγύμνωμα” των ανθρώπων -πολλές φορές και κυριολεκτικά- προκειμένου να ικανοποιηθεί η αδηφαγία ενός ηδονοβλεπτικού κοινού.

Η τηλεοπτική εικόνα εκπίπτει σε τηλεοπτική κλειδαρότρυπα την ίδια ώρα που το δικαίωμα στην πληροφόρηση έχει εκπέσει στην απαίτηση για επικοινωνιακό λιντσάρισμα, σε μια εποχή που η συνεχής ηθελημένη έκθεση στην ψηφιακή δημοσιότητα δημιουργεί μια εθιστική στάση ως προς την προβολή ιδιωτικών στιγμών» είπε χαρακτηριστικά η Μαρίνα Ρήγου, δημοσιογράφος και διδάσκουσα στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Παντείου Πανεπιστημίου, με τα λόγια της να λειτουργούν ως γέφυρα για το δεύτερο μέρος της παρουσίασης της έρευνας.

Σε αυτό εξετάστηκε η παραβίαση της δεοντολογίας στην περίπτωση των οροθετικών γυναικών, η έλλειψη δημοσιότητας της δίκης της Χρυσής Αυγής η οποία οδήγησε σε έλλειμμα δεοντολογίας, ενώ παρουσιάστηκε επίσης και η ιδιάζουσα περίπτωση του «Πρώτου Θέματος» με τον γλαφυρό τίτλο «Δεοντολογία και Εκφασισμός».

Η Ελευθερία Κουμάντου, δημοσιογράφος και συντονίστρια του Παρατηρητηρίου ενάντια στον φασιστικό και ρατσιστικό λόγο στα ΜΜΕ, έκανε μια περιεκτική αναδρομή σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων και δημοσιεύματα καθώς επίσης και σε ρεπορτάζ τηλεοπτικών δελτίων ειδήσεων με ρατσιστικό περιεχόμενο.

Το Παρατηρητήριο μελέτησε έντεκα εφημερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας, κατηγοριοποιώντας τες βάσει της πολιτικής άποψης που εκφράζουν και αξιολογώντας τες σύμφωνα με την παραβίαση κανόνων δεοντολογίας και επιρροής από ρατσιστικό ιδεολογικό υπόβαθρο, το ποσοστό των γενικεύσεων και το ποσοστό απεύθυνσης σε ειδικούς. «Η επιλογή των λέξεων από τους δημοσιογράφους δεν πρέπει να γίνεται ούτε τυχαία ούτε πρόχειρα.

Εκφράσεις όπως “απόβαση”, “πολιορκία” και “έξαρση εγκληματικότητας” είναι μερικές μόνο από τις εκφράσεις που κυριαρχούν στα ελληνικά ΜΜΕ. Πρόκειται για λέξεις και εκφράσεις που δεν αποτελούν γλωσσικό ολίσθημα, αλλά πολλές φορές σχολαστικά επιλεγμένες διατυπώσεις, οι οποίες συνιστούν έναν λόγο εμπρηστικό που παρουσιάζει τους μετανάστες όχι μόνο ως περιττούς αλλά και ως επικίνδυνους.

Στην καλύτερη περίπτωση αυξάνει τη δυσπιστία της κοινωνίας απέναντί τους, στη δε χειρότερη τη στρέφει εναντίον τους».