Τα φάρμακα, η ελευθερία της σάτιρας και ένα ακατανόητο εξώδικο

Μια τουλάχιστον ακατανόητη, ίσως και πρωτοφανή αντίδραση για τα δεδομένα των εφημερίδων, που σχεδόν από την πρώτη εμφάνισή τους περιέλαβαν τη σάτιρα και τη γελοιογραφία στις σελίδες τους ως δομικό στοιχείο της ίδιας της ελευθεροτυπίας, προκάλεσε το σκίτσο του γελοιογράφου της «Εφ.Συν.» Βαγγέλη Παπαβασιλείου στο φύλλο της 5ης Ιανουαρίου 2023, στη σελίδα 40.

Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ) απέστειλε στην εφημερίδα μας εξώδικο στο οποίο εκφράζει τη «δυσάρεστη έκπληξη, οργή και αγανάκτηση που προκάλεσε το προσβλητικό, δυσφημιστικό και συκοφαντικό για το σύνολο των Ελλήνων φαρμακοποιών, σκίτσο».

Το εξώδικο του ΠΦΣ, περιγράφοντας το σκίτσο με το οποίο προφανέστατα, σαρκαστικά και κατά τη γνώμη μας εύστοχα ο Β. Παπαβασιλείου σχολίασε την τρομακτική έλλειψη βασικών φαρμάκων με ευθύνη της κυβέρνησης, θέμα που επί πολλές μέρες απασχόλησε όλα τα ΜΜΕ και προκάλεσε αντιπαράθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αναφέρει: «Με το εν λόγω απαράδεκτο σκίτσο ο δημιουργός (σ.σ. ο Βαγγέλης Παπαβασιλείου) συκοφαντεί και λοιδορεί άνευ άλλου το σύνολο των φαρμακοποιών, καθώς ταυτίζει τα φαρμακεία με τα ενεχυροδανειστήρια, και τους φαρμακοποιούς ως εκμεταλλευτές της ανθρώπινης ανάγκης, οι οποίοι απαιτούν από τους ασθενείς να πωλήσουν χρυσό, λίρες, κοσμήματα, ρολόγια και δόντια προκειμένου να τους χορηγήσουν φάρμακα. Φρονούμε ότι είναι περιττό να αναφερθούμε στην παρούσα για τη διαχρονική συμβολή και τη στήριξη των φαρμακείων και των Ελλήνων φαρμακοποιών στην ελληνική κοινωνία, τόσο κατά της μνημονιακής κρίσης, όσο και κατά την πανδημία. Οποιος ήταν παρών στη χώρα μας αυτά τα χρόνια το γνωρίζει. Το φαρμακείο της γειτονιάς, ως Μονάδα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, στάθηκε, στέκεται και θα στέκεται δίπλα στον Ελληνα πολίτη, και η ελληνική κοινωνία έχει αναγνωρίσει την προσφορά του με κάθε τρόπο». Στη συνέχεια το εξώδικο του ΠΦΣ αναφέρει πως «επουδενί δύναται να θεωρηθεί ότι το εν λόγω απαράδεκτο σκίτσο παράγει χιούμορ ή έστω καυτηριάζει την πραγματικότητα, καθώς στοχοποιεί ευθέως τα φαρμακεία και τους φαρμακοποιούς», είναι «βαθύτατα προσβλητικό, συκοφαντικό και δυσφημιστικό για όλους τους Ελληνες φαρμακοποιούς» και απαιτεί να αφαιρεθεί άμεσα το εν λόγω σκίτσο και να ζητήσει η εφημερίδα μας «συγνώμη για την αναστάτωση και την ψυχική ταλαιπωρία που προκαλέσετε στο σύνολο των φαρμακοποιών».

Μάλιστα, με το εξώδικό του ο ΠΦΣ απαιτεί τη δημοσίευση διατυπωμένου από τον ίδιο κειμένου «αποκατάστασης και συγνώμης» στο οποίο να αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι:

■ Η «Εφημερίδα των Συντακτών» δηλώνει ότι με το σκίτσο που δημοσιεύτηκε την 5η.1.2023 ουδεμία πρόθεση είχε να προσβάλει τους Ελληνες φαρμακοποιούς, τον ρόλο των οποίων αναγνωρίζει, σέβεται και υπολήπτεται.

■ Η «Εφ.Συν.», όπως επιβάλλουν ο νόμος και η δημοσιογραφική δεοντολογία, επανορθώνει και ανακαλεί το δυσφημιστικό και συκοφαντικό σκίτσο.

■ Το εν λόγω σκίτσο προσβάλλει τη φήμη, την τιμή, την αξιοπιστία, την προσωπικότητα και την υπόληψη του συνόλου των φαρμακοποιών. Για τον λόγο αυτό ζητάμε με το παρόν συγγνώμη από τους φαρμακοποιούς της Ελλάδας.

■ Η εφημερίδα δεσμεύεται να παραλείπει εφεξής τη δημοσίευση συκοφαντικών, αναληθών και δυσφημιστικών αναφορών για τους φαρμακοποιούς της Ελλάδας και να προβαίνει σε ενδελεχή διασταύρωση των στοιχείων και των πηγών της πριν δημοσιεύσει οποιαδήποτε αναφορά στο πρόσωπο, την ηθική ακεραιότητα και την προσωπικότητα των Ελλήνων φαρμακοποιών.

Φυσικά το εξώδικο του ΠΦΣ συνοδεύεται με την προειδοποίηση ότι θα προβεί σε όλες τις νόμιμες ενέργειες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης προς τις υποδείξεις.

Η απάντηση της «Εφ.Συν.»

Μας είναι ακατανόητη η εξώδικη διαμαρτυρία του ΠΦΣ. Η εφημερίδα μας εγκαλείται για δημοσίευση της γελοιογραφίας με την οποία ο Βαγγέλης Παπαβασιλείου με σατιρική διάθεση στηλιτεύει το γεγονός ότι λόγω των πρόσφατων παλινωδιών της κυβέρνησης που έχουν επανειλημμένα καταγγελθεί στην «Εφ.Συν.», τα φάρμακα έχουν γίνει δυσεύρετα και ακριβά ώστε να μοιάζουν με χρυσό, λίρες, κοσμήματα κ.λπ. τιμαλφή. Καμία διάθεση προσβολής των φαρμακοποιών υπάρχει, ούτε βέβαια υπονοείται ότι ο κλάδος προβαίνει σε ενέργειες προκειμένου να αποκομίσει αθέμιτο όφελος σε βάρος των πολιτών που βρίσκονται σε ανάγκη.

Είναι προφανές ότι η γελοιογραφία διακωμωδεί και ειρωνεύεται αποκλειστικά και μόνο την κυβέρνηση για την όλη αυτή κατάσταση, κινούμενη στην ίδια κατεύθυνση με την εφημερίδα, που και αυτή επανειλημμένα έχει αναδείξει την (επιεικώς) προβληματική πολιτική της κυβέρνησης στον ευαίσθητο τομέα των φαρμάκων και της δημόσιας Υγείας.

Προκαλούν συνεπώς απορία τα αναφερόμενα στην εξώδικη διαμαρτυρία ότι τάχα η «Εφ.Συν.» επιχειρεί να αθωώσει την ευθυνόμενη για την τραγική αυτή κατάσταση κυβέρνηση επιρρίπτοντας την ευθύνη στους φαρμακοποιούς και εμφανίζοντάς τους ως τάχα αισχροκερδείς. Το αντίθετο ακριβώς αναδεικνύει με σατιρικό τρόπο η συγκεκριμένη γελοιογραφία. Επομένως, η εξώδικη διαμαρτυρία αδικεί την εφημερίδα και τον γελοιογράφο μας Β. Παπαβασιλείου. Και, κυρίως, όταν έχουν προηγηθεί ακραίες επιθέσεις σε γελοιογράφους που συγκλόνισαν την Ευρώπη, ανοίγει ένα επικίνδυνο παράθυρο περιορισμού της ελευθεροτυπίας και της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης.

Και η απάντηση του Β. Παπαβασιλείου

Η υπερβολή είναι δομικό στοιχείο της σάτιρας και η γελοιογραφία δεν είναι η πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας, αλλιώς δεν θα ήταν γελοιογραφία. Το συγκεκριμένο σκίτσο δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα, αλλά τη λογική και την κατεύθυνση στην οποία οδηγούνται τα πράγματα ως αποτέλεσμα των κυβερνητικών επιλογών. Περιγράφει ένα (ζοφερό μέσα στην υπερβολή του) μέλλον όπου ο ασθενής θα πρέπει να διαθέτει χρυσάφι προκειμένου να προμηθευτεί ένα απλό παυσίπονο. Δεν αναφέρεται στην αισχροκέρδεια των φαρμακοποιών. Πώς θα μπορούσε άλλωστε και με ποια αφορμή της επικαιρότητας; Αφορμή ήταν η κρίση της έλλειψης των φαρμάκων και η επακόλουθη κυβερνητική πολιτική.

Αστοχη και αποτυχημένη η γελοιογραφία; Για κάποιους ναι, για άλλους όχι. Από τη στιγμή που μια δουλειά εκτίθεται δημόσια, ο καθένας έχει το δικαίωμα να την κρίνει και να την ερμηνεύσει όπως νομίζει. Κάθε αρνητική κριτική (ακόμα και πικρόχολη) είναι εξ ορισμού δεκτή και θεμιτή. Ολα τα άλλα, όμως, περί βόθρου, αίσχους, αθλιότητας, δόλιων προθέσεων και σκοτεινών αποστολών ξεπερνούν τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Αν ψάχνετε εχθρό, αυτός δεν είμαι σίγουρα εγώ.