Οι ξένοι ανταποκριτές στη Μικρά Ασία

Η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν ένας τυχοδιωκτισμός. Η τελευταία και πιο οδυνηρή πράξη για την εφαρμογή της θεωρίας του μεγαλοϊδεατισμού. Οπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Ν. Ψυρούκης, «Η απόφαση είχε παρθεί πίσω από τις πλάτες της Ιταλίας και χωρίς καμία εγγύηση για τη μελλοντική στάση των ΗΠΑ και της Γαλλίας ή καλύτερα με τη βεβαιότητα ότι η στάση τους θα άλλαζε οπωσδήποτε και μάλιστα πολύ σύντομα» (Ν. Ψυρούκη: «Η Μικρασιατική Καταστροφή», εκδόσεις Επικαιρότητα, σελ. 113).

Η ελληνική επιχείρηση εγκρίθηκε από τους ισχυρούς τού τότε κόσμου εντελώς συγκυριακά. Κι όταν άλλαξαν οι συνθήκες, ο ελληνικός στρατός και οι Ελληνες της Μικράς Ασίας αφέθηκαν στην τύχη τους. Εχει μάλιστα σημασία να πούμε ότι την ώρα που το ελληνικό μέτωπο κατέρρεε και ο κεμαλικός στρατός ήταν απασχολημένος με την εκδίωξη και τη σφαγή των Ελλήνων, οι Εγγλέζοι ανενόχλητοι, τον Οκτώβριο του 1922, καταλάμβαναν τη Μοσούλη κι έθεταν υπό τον έλεγχό τους τα πετρέλαια της περιοχής. Ταυτόχρονα οι Ηνωμένες Πολιτείες αναλάμβαναν την προστασία του κεμαλικού καθεστώτος και σε ανταμοιβή, πριν ακόμη υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάννης, «η Τουρκική Εθνοσυνέλευσις είχε εγκρίνει σύμβασιν διά της οποίας παρεχωρείτο εις αμερικανικόν όμιλον κεφαλαιούχων το προνόμιον της κατασκευής σιδηροδρομικών γραμμών, κατασκευής λιμένων και ανοικοδομήσεως τουρκικών πόλεων» (Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις Ικαρος, 1955, τόμος Α’, σελ. 43).

Η επίσημη, βεβαίως, ελληνική προπαγάνδα παρουσίαζε τότε τα γεγονότα διαφορετικά. Η εκστρατεία εμφανιζόταν ως πόλεμος για την απελευθέρωση των Ελλήνων που ζούσαν στη Μικρά Ασία και ως επιχείρηση εκπολιτισμού της περιοχής, ενώ η Ελλάδα ήταν τάχα «η προφυλακή του ευρωπαϊκού πολιτισμού».

Η «Εφ.Συν.» πριν από μερικές εβδομάδες έδωσε στη δημοσιότητα άγνωστο προπαγανδιστικό υλικό εκείνης της εποχής αναδημοσιεύοντας δύο προπαγανδιστικά τεύχη που είχε εκδώσει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στα 1921-1922 υπό τον γενικό τίτλο «Η ΕΛΛΑΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΝ ΑΣΙΑΝ». Συνεχίζοντας αυτή την προσπάθεια, μαζί με το φύλλο αυτού και του επόμενου Σαββατοκύριακου δίνουμε στο αναγνωστικό κοινό -σε δύο τεύχη- τη σπάνια προπαγανδιστική έκδοση του υπουργείου Εξωτερικών με τα τηλεγραφήματα των ανταποκριτών του ξένου Τύπου για την ελληνική εκστρατεία κατά το έτος 1921. Πρόκειται για ένα υλικό ανταποκρίσεων από τα πεδία των μαχών που -αν και είναι προσεκτικά επιλεγμένο, καθώς εκδόθηκε το 1921 για να εξυπηρετεί την επίσημη, τότε, ελληνική πολιτική- φανερώνει το πρόβλημα. Σ’ αυτό το υλικό ο αναγνώστης θα διακρίνει την ελληνική εκστρατεία όχι μόνο κατά τη χρονική περίοδο που είναι νικηφόρα, αλλά και τότε που κάμπτεται και αρχίζει να γίνεται προβληματική. Να φανερώνει, δηλαδή, τα σημάδια της επερχόμενης καταστροφής.

Θα διαπιστώσει, τέλος, την απελπισία των ελληνικών αρχών, καθώς αντιλαμβάνονται ότι τα συμφέροντα των ισχυρών αφήνουν την ελληνική επιχείρηση στην τύχη της. Στον πρόλογο αυτής της έκδοσης -που συνέταξαν οι Αρχές του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών το φθινόπωρο του 1921 όταν πλέον άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση- διαβάζουμε: «Οι μεν φίλοι της Ελλάδος θέλουσιν εύρει εις τας ακολούθους σελίδας βαρύτατα επιχειρήματα όπως επί πλέον κραταιώσωσι την εφ’ ημάς εμπιστοσύνην, οι δε καλής πίστεως αντίπαλοι θέλουσι πιθανώς αντιληφθή το άδικον βεβιασμένων τινών εκτιμήσεων».