Η συντριβή της αυθαίρετης εξουσίας του Πενθέα με πρωταγωνιστή τον Διόνυσο

Το Σάββατο 7 Αυγούστου η «Εφημερίδα των Συντακτών» θα δώσει ως προσφορά στους αναγνώστες της το δράμα του Ευριπίδη «Βάκχαι», σε ισοσυλλαβισμένη μετάφραση του Ανδρέα Χ. Ζούλα.

Το έργο αυτό (σε μετάφραση άλλου μεταφραστή) θα παρουσιαστεί στην Επίδαυρο κατά το τριήμερο 13, 14 και 15 Αυγούστου.

Η τραγωδία «Βάκχαι» μαζί με την τραγωδία «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» αποτελούν το κύκνειο άσμα του Ευριπίδη, ο οποίος τις συνθέτει στην Πέλλα το 407 π.Χ., έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του. Η τραγωδία «Βάκχαι» είναι η μόνη που δεν είναι απλά αφιερωμένη στον θεό του Θεάτρου, αλλά έχει και πρωταγωνιστή της τον Διόνυσο. (Ακόμα ένα έργο από τα σωζόμενα της αρχαίας δραματουργίας έχει πρωταγωνιστή τον Διόνυσο, η κωμωδία «Βάτραχοι» του Αριστοφάνη).

Θέμα της τραγωδίας είναι η έλευση του Διονύσου στη Θήβα για να εγκαθιδρύσει τη λατρεία του και η συντριβή της «άθεης, άνομης, άδικης» εξουσίας του βασιλιά της Θήβας, Πενθέα, που αντιτάχθηκε σ’ αυτήν και περιέπαιξε και βασάνισε τον μεταμορφωμένο σε άνθρωπο παντοδύναμο θεό. Η τραγωδία δεν είναι βεβαίως ένα «θρησκευτικό έργο» για τη διονυσιακή λατρεία, ασχέτως αν σχηματικά την περιγράφει και καταγράφει. Ο Ευριπίδης, θέτοντάς την ως γενικό πλαίσιο της τραγωδίας του, αναδεικνύει τη διονυσιακή λατρεία ως τον παράγοντα διά του οποίου οι Ελληνες έφτασαν –και μόνον αυτοί– στη γένεση, μορφοποίηση και ανάπτυξη του Θεάτρου. Το οποίο αντιμετωπίζεται εδώ, όπως και είναι, ως η μεγάλη κοίτη όπου, ακριβώς μέσω της διονυσιακής λατρείας, συναντώνται και συμπράττουν όλα τα πολιτισμικά στοιχεία που εξειδίκευσε και ανέπτυξε η ελληνική φυλή, φυσικά και κατά τρόπο ομοιογενώς ταυτόσημο, σε όποιο τόπο και αν εγκαταστάθηκε και ανελίχθηκε ως κοινωνία.

Πολύ ξεκάθαρα ο Ευριπίδης με τις «Βάκχες» δεν περιορίζεται στην υποδήλωση της κοινής καταγωγής των ελληνικών φύλων, όπως έκανε πριν από λίγα χρόνια με την τραγωδία «Ιων» (418 π.Χ.), αλλά αναδεικνύει και υπογραμμίζει την απόλυτη πολιτισμική –εθνική– ταυτότητά τους. Παράλληλα, η συντριβή της αυθαίρετης εξουσίας του Πενθέα δίνει το ασφαλές κριτήριο της ορθότητας των επιλογών, των αποφάσεων και της δράσης της πολιτικής εξουσίας, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την αποδοχή των κυβερνωμένων, τους οποίους η εξουσία οφείλει να «ακούει». Αυτόν τον πολλαπλό «κώδικα αξιών» ο Ευριπίδης, αφιερώνοντάς τον στους σπαρασσόμενους αντιμαχόμενους υπό την ηγεσία Αθηνών και Σπάρτης Ελληνες, τον παραδίδει στη νέα ανερχόμενη ηγέτιδα δύναμη, τη Μακεδονία, την κοιτίδα του Ελληνισμού, που έμεινε μακριά από τον αδελφοκτόνο Πελοποννησιακό Πόλεμο κι αναπτύχθηκε ραγδαία, προσβλέποντας σ’ αυτήν για το μέλλον.