Η ισορροπία είναι πολύ δύσκολη: στη μία πλευρά μπαίνουν τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών (συνθετών, στιχουργών, τραγουδιστών κ.ά.) και στην άλλη τα δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης των χρηστών με τη λήψη και διάδοση πληροφοριών.

Αποτελεί ωστόσο το άρθρο 17 (πρώην άρθρο 13) τη λύση; Οι απόψεις διίστανται. Σύμφωνα με αυτό πάντως, κάθε μεγάλη πλατφόρμα του ίντερνετ, όπως είναι το YouTube, π.χ. που μας αφορά περισσότερο στα οπτικοακουστικά, πρέπει να διασφαλίζει ότι κανένας χρήστης δεν θα ανεβάζει κάτι που θα παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα. Η νομική ευθύνη περνάει πλέον αποκλειστικά στην ίδια την πλατφόρμα και όχι στον χρήστη.

 Από τη μία η δουλειά τους από την άλλη η ελευθερία τους

Αυτοί που στέκονται εναντίον της συγκεκριμένης οδηγίας θεωρούν πως το YouTube και οι άλλες πλατφόρμες θα βάλουν ένα σωρό... κόφτες ώστε να έχουν το μυαλό τους ήσυχο. Δεν θα μπορεί κανένας πια να ανεβάσει οτιδήποτε, υποστηρίζουν, ούτε οι χρήστες ούτε οι δημιουργοί. Προληπτική λογοκρισία.

Οπως διαβάζουμε στο ThePressProject, που ασχολήθηκε εκτενώς με το ζήτημα, 57 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με ανοιχτή επιστολή τους προς όλους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς προειδοποιούν ότι το άρθρο 17 «περιλαμβάνει υποχρεώσεις για τις εταιρείες ίντερνετ που θα ήταν αδύνατον να τηρηθούν χωρίς την επιβολή υπερβολικών περιορισμών στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών».

Επιπλέον, μεγάλα ονόματα του διαδικτύου, καταγγέλλουν πως πρόκειται για «ένα πρωτοφανές βήμα προς την κατεύθυνση της μετατροπής του διαδικτύου, από μια ανοιχτή πλατφόρμα ανταλλαγής και καινοτομίας σε ένα εργαλείο για την αυτοματοποιημένη επιτήρηση και τον έλεγχο των χρηστών του».

Ενώ και ο ειδικός εισηγητής του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για την Ελευθερία της Εκφρασης και της Πληροφόρησης, Ντέιβιντ Κέι, θεωρεί πως «θα καθιερωθεί ένα καθεστώς ενεργού ελέγχου και προληπτικής λογοκρισίας».

Πολλοί δημιουργοί ωστόσο έχουν αντίθετη άποψη και θεωρούν πως το άρθρο 17 εκσυγχρονίζει το πλαίσιο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η Μαριάνθη Βλάχου, προσωρινή διαχειρίστρια ΕΥΕΔ/ΟΠΙ, του μεγαλύτερου οργανισμού συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα με περίπου 15 χιλιάδες μέλη (συνθέτες και στιχουργούς) είναι κατηγορηματική μιλώντας στην «Εφ.Συν.»:

«Το συγκεκριμένο άρθρο αποσαφηνίζει ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες, όπως το YouTube, θα πρέπει να έχουν εξασφαλίσει την άδεια και τη συναίνεση των δημιουργών και των δικαιούχων για όσα έργα είναι διαθέσιμα στην πλατφόρμα τους. Η άδεια αυτή καλύπτει υπό προϋποθέσεις και τις ενέργειες των χρηστών των υπηρεσιών τους. Διαφορετικά, αν δεν έχουν την άδεια των δικαιούχων θα ευθύνονται για μη αδειοδοτημένες πράξεις παρουσίασης στο κοινό των έργων».

Η Μαριάνθη Βλάχου επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» πως τα φίλτρα αυτά που πρέπει να βάλει το YouTube, ένα σύστημα ειδοποίησης και μόνιμης αφαίρεσης παράνομου – μη αδειοδοτημένου περιεχομένου «αποτελεί πάγιο αίτημα των δημιουργών και συνάδει με τη βασική αρχή του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας, σύμφωνα με την οποία ο δημιουργός μπορεί να αποφασίζει για τη διάθεση ή μη και υπό ποιους όρους χρήση του έργου του». Θεωρεί απαραίτητο να μας διευκρινίσει μάλιστα ότι οι δημιουργοί θέλουν να προστατεύονται μεν τα δικαιώματά τους «χωρίς φυσικά να μειώνεται η πρόσβαση του κοινού στην καλλιτεχνική δημιουργία, όπως άλλωστε επιθυμούν και οι ίδιοι».

«Αναγκαία, γενναία πρωτοβουλία»

Στο ίδιο μήκος κύματος και η Ελένη Φωσκόλου, γενική διευθύντρια του IFPI Ελλάδας, της ένωσης των δισκογραφικών εταιρειών δηλαδή. «Η οδηγία αυτή ήταν μια αναγκαία και ταυτόχρονα ‘‘γενναία’’ νομοθετική πρωτοβουλία για τη ρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων στην κυρίαρχη πλέον ψηφιακή αγορά», λέει στην «Εφ.Συν.».

«Αποτελεί μια ‘‘παγκόσμια πρώτη’’ νομοθεσία που επιβεβαιώνει ότι οι πλατφόρμες με περιεχόμενο, που ανεβάζουν οι χρήστες, κατ’ αρχήν εκτελούν μια ‘‘πράξη παρουσίασης στο κοινό’’ και πρέπει είτε να ζητούν αδειοδότηση από τους κατόχους των δικαιωμάτων είτε να εξασφαλίζουν ότι δεν περιέχουν διαθέσιμο μη εξουσιοδοτημένο περιεχόμενο».

Η Ελένη Φωσκόλου εξηγεί, επίσης, πως η οδηγία «δημιουργεί και ένα ελαφρύτερο καθεστώς ευθύνης αναφορικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τους πολύ μικρούς και μικρούς παρόχους, όπως αυτούς που λειτουργούν λιγότερο από 3 χρόνια και έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών μικρότερο των 10 εκατ. ευρώ ή τους παρόχους εκπαιδευτικού περιεχομένου όπως το Wikipedia».

Τέλος, μας διευκρινίζει ότι «προβλέπει μια σειρά ‘‘επιτρεπόμενων χρήσεων’’ καθιστώντας υποχρεωτικές εξαιρέσεις από την υποχρέωση αδειοδότησης (όπως την παράθεση αποσπασμάτων, την κριτική, τη χρήση σε γελοιογραφία, παρωδία ή απομίμηση κ.λπ.), προστατεύοντας έτσι την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και πληροφοριών στο διαδίκτυο».