«Εξιστορώ του φύλου σου το άλγος»

Ο Γιώργος Βέλτσος (Αθήνα, 1944) με σπουδές νομικής και κοινωνιολογίας στο Παρίσι, γνωστός ως καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου και δίδαξε θεωρία της επικοινωνίας, μετά την αυλαία της παράστασης «Μάγκντα Γκέμπελς» που ανέβηκε φέτος στο Εθνικό, συνεχίζει το κεντρικό, εμμονικό μοτίβο της καλλιτεχνικής του απεύθυνσης, το ζευγάρι, και στη νέα του ποιητική συλλογή Γυναίκες.

Εργο που, χωρίς να είναι κατ’ επίφασιν ιστορικό ή πολιτικό, επίσης αναμετριέται με την κατάρα του φύλου, προεξοφλώντας την ήττα του αρσενικού ως φαλλοφόρου ύπαρξης. Εξού και ο ποιητής, υιοθετώντας την οπτική του γυναικείου φύλου, αξιώνει μια μορφή ολοκλήρωσης και ευαισθησίας προσπαθώντας να αφαιρέσει οτιδήποτε εξέχει και σκληραίνει.

Ακολουθώντας τη γλώσσα του Τζόις και του Λακάν, ως ποιητής ο Βέλτσος δεν μεταβιβάζει την ποίηση σ’ ένα είδος φιλοσοφικο-ψυχαναλυτικού λόγου −όπως θα ανέμενε ίσως λανθασμένα κάποιος λόγω της θεωρητικής του ιδιότητας− με στόχο την έκθεση μεταφυσικών ή άλλων ιδεών, αλλά τη συγκρατεί προσκολλημένη στο πράγμα και στην εικόνα ή στην κίνηση αυτού.

Μάλιστα συχνά ταυτίζεται με τις γυναίκες-ηρωίδες του και ως άλλος ζωγράφος, ως Ντεγκά, μας μεταφέρει στους μοναχικούς τους μονολόγους στη διάρκεια ή λίγο μετά από το λουτρό. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «στα υπόγεια του Ευαγγελισμού/πλένει νεκρούς/τους σκέφτεται/ακούει στα λιμνάζοντα/την εκπομπή πάλαι ποτέ για τους αγνοουμένους/ρωτάει αν επανέρχονται/αν ανεβαίνουν […] ξυπόλυτη/αργότερα χτικιό στη Μαρασλή/με πλευρά ζώου αντί βυζιά/σκληρές παλάμες/και το κορμί του Σολωμού, παρμένο//ζητά τσιγάρο […]».

Εχουμε να κάνουμε λοιπόν με ένα είδος κάθαρσης που προτάσσεται επίμονα από τον ποιητή, τόσο συνειδητά όσο και ασυνείδητα, και αναρωτιόμαστε: από πού και γιατί προκύπτει πραγματικά αυτή η ανάγκη;

Ο ποιητής, προσηλωμένος καθώς είναι όχι στο τι θέλει να πει, ούτε πρωτίστως στο πώς, αλλά στο γιατί, περνά με τη σκαπτική και την αναζητητική του διάθεση από το συνειδητό στο ασυνείδητο και εκεί, μέσω της ταύτισής του με το θηλυκό Αλλο, μας διανοίγει σε μια διπλή σύμπτωση: του ενός φύλου με το άλλο αλλά και τη μνήμη του σώματος ως αίνιγμα του παρόντος κι ως διαφάνεια του παρελθόντος.

Ο ποιητής, προσωκρατικός κατά μιαν ανάγνωση, σκιαγραφεί τελικώς επίμονα και ατελέσφορα ένα περίγραμμα που δεν συμπίπτει με τη σκιά του, αναζητώντας το επίπεδο ή το σημείο όπου είτε συμβαίνουν είτε αρχινούν τα πράγματα, υπερπηδώντας έτσι τον θάνατο.

Εκεί, ως νομάδας του αιδοίου, ποιητικό υποκείμενο εν στύσει, ανήκοντας στη χορεία των αναστοχαστικών ποιητών, αναζητά τον σπινθηρισμό που παράγει και αναπαράγει το ποίημα ως συμβάν και τη ζωή ως μη θάνατο. Ενα ποίημα που παραμένει έως τέλους μη προσβάσιμο, κλειστό όχι μόνο στην ερμηνεία αλλά και ως σημείο―ένα σημείο κρυπτικό που ζητά παιχνιδίζοντας, με τη σοβαρότητα και την ιερότητα του παιχνιδιού, μιαν αρνητική ανάγνωση.

Ο ποιητής, γνωρίζοντας το αρχετυπικό λάθος, δηλαδή τη σύγχυση του σημείου και της ουσίας, μεταμφιέζεται άλλοτε σε ποίημα και άλλοτε σε γυναίκα, αξιώνοντας μια μορφή πλήρωσης. Χωρίς να αρκείται σε μια φαινομενολογία των βιωμάτων και χωρίς να δύναται να υπερβεί τη «συναισθηματική» διάλυση ή τον διασκορπισμό, ως ένα σημάδι χωρίς ερμηνεία κινείται έως τέλους ακονίζοντας επίμονα ως παιδί την ενσυναίσθησή του, τη δυνατότητα ταύτισης με τον άλλον, ακριβώς για να αντέξει.

Ετσι, η ποίησή του όχι μόνο ως έκφραση πόθου, αλλά και ως ανάγκη, σε μιαν ανάγνωση, διάτρησης του άλλου και του όποιου πραγματικού μας συμβαίνει, ως μια ασυνείδητη δύναμη −και όχι απλά ως μια σκέψη μουσική· μ’ άλλα λόγια, δεν στοχεύει στη φώτιση του προσώπου, ούτε όμως στην αυτονόμηση ενός αυθύπαρκτου καλλιτεχνικού έργου ξέχωρου από τον δημιουργό του, αλλά στην αποκάλυψη των συνδέσμων―ολοτήτων που ενεργοποιούνται στη συνάντηση του όντος με το όντως (;) πρόσωπό του, της ασυνείδης μνήμης με το τρέχον βίωμα, του αρσενικού με το θηλυκό.

Ο Βέλτσος, συγκλονισμένος από τον «αφύσικο συνωστισμό των πεθαμένων», «κλειδώνεται λοιπόν και τραγουδά» απομακρυνόμενος «χωρίς ουδέν να πει και σε ουδένα». Και ποια είναι η απάντησή του στο αδιέξοδο του κύκλου ζωής και θανάτου; Η ίδια εξαρχής και ισόβια: «εξιστορώ του φύλου σου το άλγος». «Στον κόλπο σου/ να μπόρουν αχ – να μπόρουνα/να φτάσω κολυμπώντας».