Ιριδισμοί στον χρόνο

Ο Χάρης Βλαβιανός (1957) στην τελευταία του κατάθεση εμφανίζεται με «62 επειδή…», απαντώντας επαναληπτικά και με παραλλαγές στην ερώτηση «Γιατί γράφω ποίηση», συνεχίζοντας κατά κάποιο τρόπο το τελευταίο «μυθιστορηματικό» του έργο «Το αίμα νερό» (Πατάκης, 2014).

Πρόκειται για απαντήσεις-ποιήματα που άλλοτε συγκινούν κι άλλοτε προκαλούν μειδίαμα, αλλά που κυρίως μας δείχνουν μια ποιητική διαδρομή εντός μιας ευρύτερης ποιητικής οικογένειας, μέσα από αντανακλάσεις Ελλήνων και ξένων ποιητών.

Ο Βλαβιανός, πυκνώνοντας την έως τώρα ποιητική του διαδρομή, μεταπλάθει με δικό του αναγνωρίσιμο τρόπο, όχι μόνο το δράμα της νεωτερικής υποκειμενικότητας, το entity and non entity (την οντότητα-μη οντότητα), το no-one is anything του Τζόυς, αλλά και τον Nobodaddy (τον κανένα-μπαμπά, τον βιβλικό δηλ. θεό), που στην περίπτωσή του φαίνεται να είναι ο πανταχού παρών-απών πατέρας. Η κρίση της πατρότητας −ο ποιητής ως γιος, κι όχι ως πατέρας ο ίδιος− μας ανοίγει σε μια Οδύσσεια στα εσώτερα και στα ενδο-οικογενειακά του, όπου η αναζήτηση του απόντος πατρός από τον γιο καθιστούν την ποιητική του προβληματική, με τις πολλαπλές συνυφάνσεις της, μοναδική στα γράμματά μας.

Οταν μάλιστα μας λέει στο νέο του βιβλίο ότι γράφει ποίηση «επειδή όταν δαγκώνω ένα δαμάσκηνο ακούω τον Ουίλλιαμς, να μου ψιθυρίζει στο αυτί: “Είναι κρύο; Είναι ζουμερό;”», όχι μόνο απευθύνεται ταυτόχρονα σε όλες μας τις αισθήσεις, μεταποιώντας ένα ερωτικό ποίημα, παράλληλα όμως μας διανοίγει −κλείνοντάς μας τα μάτι− σε μια μεταμοντέρνα ανάγνωση όπου οι ρόλοι και οι ταυτότητες (ποιητής-αναγνώστης, φαντασία-πραγματικό, τρέχον-παρελθοντικό, αρσενικό-θηλυκό, ανθρώπινο όργανο-φρούτο, κτλ.) συμπλέκονται σε μια συνεχή ροή.

Ο ποιητής, μετά τον χαμό των δύο του γονέων, αποκαλύπτεται εξ αρχής τρυφερός.

Μας λέει: [Γράφω ποίηση] «επειδή ο Σολωμός κλείνει την επιστολή του στον Δε Ρώσση με τη φράση: ”Φιλώ το χέρι της κυρίας και τραβώ της μικρής Ζίζας ΄εκειό το ρεβυθάκι΄ που έχει για μύτη”» και συνεχίζει τρυφερά με ποιήματα για τα δύο του παιδιά.

Από το βιβλίο επίσης περνούν ο Σικελιανός, ο οποίος μετά το εγκεφαλικό αναφωνεί: «Είδα το απόλυτο μαύρο και ήταν ανέκφραστα ωραίο», ο Καρούζος που έγραψε τη Συντήρηση Ανελκυστήρων ενώ έμενε σε υπόγειο, ο Σεφέρης που σύμφωνα με τον ποιητή όταν μιλούσε για τον Ελιοτ έλεγε αλήθεια, ενώ όταν μιλούσε για τον Μακρυγιάννη έλεγε ψέματα, η Ντίκινσον που δεν έγραψε ούτε ένα ποίημα για τον Αμερικανικό Εμφύλιο, η Αχμάτοβα που μόλις τρεις μήνες μετά την Επανάσταση έγραφε: «Αυτοί οι μπολσεβίκοι θα είναι ο θάνατός μας», ο Πάουντ που μεταφράζει στο τρελοκομείο την Αντιγόνη (η πληροφορία αυτή συναντάται σε επιστολή του προς την κόρη του) για να αντέξει διαμέσου της αρχαίας τραγωδίας τη δική του, ο Ρεμπώ, ο Καρυωτάκης, ο Μπέρρυμαν, που κάνουν τον ποιητή να απολογείται για αδικήματα που δεν έχει διαπράξει, ο Μαλλαρμέ που μαθαίνει αγγλικά για να διαβάζει Πόε, ο Τζόυς που παραγγέλνει ενώ έμενε στην Τεργέστη από ένα Λονδρέζο βιβλιοπώλη τις Περιπέτειες του Πινόκιο, ο Σαίξπηρ, ο Αναγνωστάκης, ο Ελύτης, ο Γέητς, ο Μίλος, ο Χέρμπερτ, ο Πεσσόα, ο Ασμπερυ, ο Στήβενς κ.ά.

Τα μινιμαλιστικά και ενίοτε σαρκαστικά ποιήματα του ιδιότυπου αυτού τολμήματος προστίθενται στο ποιητικό του corpus, μετά τα πρωτότυπα χαϊκού (Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού, Πατάκης, 2011) και τη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του (Η εύθραυστη επικράτεια των λέξεων, Νεφέλη, 2013).

Αξίζει ενδεικτικά να συγκρατήσουμε το ποίημα για τον Ε.Ε. Κάμμινγκς:

Επειδή, όπως λέει ο Κάμμινγκς, “τα φιλιά είναι καλύτερη μοίρα απ’ τη σοφία”», αλλά και το: «Επειδή “για να λάμπουν τα ποιήματα όπως τ’ αστέρια”, πρέπει η νύχτα να είναι ήδη μέσα σου.

Τέλος, απαντά σε μια σκιά -που αιωρείται γύρω από το όνομά του– μέσω μιας άλλης έξυπνης και καλλιτεχνικά χαρακτηριστικής χρήσης της σκιάς.

Μας λέει: «Επειδή μια φλόγα που φωτίζεται από άλλη φλόγα μπορεί να δημιουργήσει τη δική της σκιά».

Ας μην κλείσουμε όμως έτσι αλλά με τις αναφορές του στον Εμπειρίκο: «Επειδή με τον Εμπειρίκο μπορώ και να γελάσω μέχρι δακρύων», τον Ωντεν: «Επειδή, όπως σωστά απεφάνθη ο Ωντεν “poetry makes nothing happen”» και τον Ντερριντά: «Επειδή αν ο Ντερριντά έχει δίκιο, δεν κάνω άλλο από το να σφυρίζω στο σκοτάδι.

Οπως όλοι μας. Ας σφυρίζουμε λοιπόν διαβάζοντας ή και απομνημονεύοντας κάποια από αυτά τα παιγνιώδη ίχνη του Βλαβιανού.