Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη;

Η Αγάπη της Νορβηγίδας Χάνε Ερσταβικ διαδραματίζεται, σύμφωνα με την παράδοση μυθιστορημάτων του μοντερνισμού (όπως η Κυρία Ντάλαγουεϊ της Βιρτζίνια Γουλφ ή ο Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις), στη διάρκεια μιας και μόνο μέρας. Στη διάρκεια ετούτης της μέρας μια μητέρα, η Βίμπεκε, κι ο εννιάχρονος γιος της, ο Γιον, έχοντας πρόσφατα μετακομίσει σε ένα απομακρυσμένο χωριό στα βόρεια της Νορβηγίας, βγαίνουν από το σπίτι, η μεν μητέρα για να πάει στη βιβλιοθήκη, ο δε γιος για να πουλήσει λαχνούς με σκοπό να επισκεφτεί ένα περιοδεύον λούνα παρκ που βρίσκεται στα μέρη τους. Πολύ σύντομα αντιλαμβανόμαστε ότι το παγωμένο τοπίο που έχει επιλέξει η συγγραφέας, δεν εξαντλεί τη λειτουργία του ως σκηνικού αλλά εισχωρεί στις σκέψεις, τις πράξεις και τις σχέσεις των ηρώων της. Η χαμηλή θερμοκρασία του μητρικού αισθήματος είναι αυτή που ανοίγει σιγά σιγά μια ρωγμή στο κοινό έδαφος, σαν παγωμένη λίμνη όταν ραγίζει η επιφάνειά της, και οι δύο κεντρικοί ήρωες απομακρύνονται στη διάρκεια των μυθιστορηματικών ωρών, ο καθένας πάνω στο δικό του κομμάτι πάγου, ο γιος με απλωμένα τα χέρια προς τη μητέρα, ενώ εκείνη με το βλέμμα στραμμένο αλλού.

Γιατί όμως στην καρδιά της πλέον στενής συγγενικής σχέσης έχει εισχωρήσει η απόσταση; Μαθαίνουμε πως οι δυο τους μετακόμισαν από την πρωτεύουσα σε αυτόν τον απομακρυσμένο τόπο χωρίς τον πατέρα του αγοριού καθώς η Βίμπεκε, σύμφωνα με τα λεγόμενά της, «ήταν πολύ νέα για να δεσμευτεί». Οταν οι δεσμοί βιώνονται σαν «δεσμά», η καθημερινότητα ανάμεσα στους οικείους γίνεται φυλακή. Η Βίμπεκε δραπετεύει μέσω της λογοτεχνίας. Δραπετεύει μέσω της ονειροπόλησης, μέσω του φλερτ, μέσω της περιπέτειας. Απορροφημένη από την προσπάθεια να καθρεφτίσει το είδωλό της στα βιβλία που διαβάζει, στα μάτια των ανδρών που της προσφέρουν την πρόσκαιρη προσοχή τους, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το μόνο πρόσωπο που τη νοιάζεται και την περιμένει να επιστρέψει σπίτι σε αυτόν, το γιο της, που την επόμενη μέρα έχει τα γενέθλιά του. Ομως η μητέρα του τα έχει ξεχάσει.

Αυτό που βρήκα πολύ ενδιαφέρον σε ετούτο το μυθιστόρημα είναι ο τρόπος που έχει επιλέξει η συγγραφέας να αποτυπώσει την ψυχική απόσταση ανάμεσα στους δύο κεντρικούς ήρωες. Παρακολουθώντας από πολύ κοντά τις κινήσεις και τις σκέψεις καθενός τους, εστιάζει τον φακό της πότε στο πρόσωπο της μάνας και πότε σε αυτό του γιου, εναλλάξ, συχνά αλλάζοντας οπτική γωνία από παράγραφο σε παράγραφο. Ετσι, τοποθετώντας τους πολύ κοντά στο χαρτί, σαν η σελίδα να είναι δηλαδή το έδαφος της κοινής τους ζωής, το πάτωμα του σπιτιού τους, καταφέρνει να καταδείξει, όχι με καταγγελτικό αλλά μάλλον με υπαινικτικό και στοχαστικό τρόπο, πόσο ο καθένας είναι περιχαρακωμένος στον δικό του κόσμο, πόσο οι πορείες τους μοιάζουν με τις παράλληλες ράγες ενός τρένου, του οποίου η εικόνα διαστίζει την πλοκή.

Η Ερσταβικ μοιάζει να ακολουθεί την αρχή «show, don’t tell». Χωρίς να σχολιάζει τους χαρακτήρες ή τα τεκταινόμενα, αφήνει τις εικόνες να επιδράσουν πάνω στον αναγνώστη: αυλές που έχουν φράξει από το χιόνι, άδεια λούνα παρκ, θορυβώδη μπαρ, σκοτεινά δάση, αυτοκίνητα σε ολισθηρούς δρόμους, όπως αυτό που οδηγεί ένας ξένος και δίπλα του κάθεται η Βίμπεκε όταν διασταυρώνεται μέσα στην έρημη νύχτα με αυτό που οδηγεί μια ξένη που δίπλα της κάθεται ο Γιον. Οι εικόνες, οι διάλογοι, ο ρυθμός της αφήγησης γεννούν αγωνία. Οι μικρές παράλληλες οδύσσειες της μητέρας και του γιου περνούν ξυστά από κινδύνους, ενώ η πορεία του καθενός τους μοιάζει με αυτή μιας σφαίρας που έχει φύγει απ’ τη θαλάμη. Το δυσοίωνο σφύριγμά της αποτυπώνει η συγγραφέας με εργαλεία δανεισμένα από την εργαλειοθήκη των ατμοσφαιρικών θρίλερ. Η Αγάπη δεν θα απογοητεύσει τους λάτρεις του είδους, όμως θα μιλήσει κυρίως στην καρδιά όσων γνωρίζουν τι θα πει να αναζητά κανείς την αγάπη πάντα κάπου αλλού από εκεί όπου εκείνη υπομονετικά και μάταια τον περιμένει.