Στον απόηχο μιας «μεταβατικής» διοργάνωσης

Τα γεγονότα που συνέβησαν στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (8-11 Μαΐου), με τη ματαίωση, λόγω διαμαρτυρίας, της εκδήλωσης που διοργάνωσε η ισραηλινή πρεσβεία, μετατόπισαν σε δεύτερο επίπεδο τα όσα έγιναν στον σημαντικότερο θεσμό για τον ευρύτερο χώρο του βιβλίου. Από την άλλη όμως άνοιξαν έναν μεγάλο δημόσιο διάλογο για το τι είναι ανεκτό και τι όχι σε μια διοργάνωση που οφείλει να είναι ανοικτή προς την κοινωνία. Το διάβασμα άλλωστε, όπως είχε πει κι ο Ουγκό, αφορά όλους μας, όπως η τροφή και το νερό. Το πνεύμα που δεν διαβάζει χάνει βάρος, όπως ένα σώμα που δεν τρώει.

Ο νέος φορέας για το βιβλίο, το Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού, αντιμετώπισε με σοβαρότητα τη φετινή 21η ΔΕΒΘ και αυτό είναι γενικώς παραδεκτό από εκδότες, συγγραφείς και άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Ωστόσο, αυτή τη νέα επανεκκίνηση δεν υποστήριξαν με την παρουσία τους ούτε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ούτε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Βιβλίο και τεχνολογία

Ο υφυπουργός Πολιτισμού Ιάσων Φωτήλας, κατά την ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης, έπιασε την «πάσα» που του είχε απευθύνει νωρίτερα ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, Νίκος Μπακουνάκης, διαβεβαιώνοντάς τον πως η χρηματοδότηση της έκθεσης θα συνεχιστεί, και μάλιστα τόνισε με ιδιαίτερα εμφατικό τρόπο ότι τόσο ο ίδιος όσο και η Λίνα Μενδώνη θα είναι στο πλευρό του για όσα σχεδιάζονται από την ομάδα του νέου φορέα.

Η έκθεση φέτος είχε κύρια θεματική Ανθρώπινη Δημιουργικότητα και Τεχνητή Νοημοσύνη. Στο πρόγραμμά της είχε αρκετές εκδηλώσεις συγγραφέων, επαγγελματιών του βιβλίου, ακαδημαϊκών, εμπειρογνωμόνων, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, καθώς και αναγνωστών, σε ένα τοπίο που εξελίσσεται διαρκώς και με μεγάλη ταχύτητα.

Ψηφιακός εγγραμματισμός, νέοι και διαδίκτυο, εκπαίδευση, γυναίκα και φεμινισμός, όψεις της λογοτεχνίας, έρευνες, μετανάστευση, κάθε μορφής βία, πόλεμος, μεταφραστικά ζητήματα, νέοι ανερχόμενοι ποιητές και πεζογράφοι και με ένα πρόγραμμα με αρκετούς εκπροσώπους της τιμώμενης χώρας Ιταλίας.

Ο αντιπρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, Παναγιώτης Κάπος, τόνισε σε συνάντηση με δημοσιογράφους την περασμένη Κυριακή ότι προσπάθησαν για πρώτη φορά φέτος να υπάρξει μεγαλύτερη αλληλεπίδραση της έκθεσης με το κοινό. Διεξήχθη πιλοτική εφαρμογή εγγραφών των επισκεπτών στην ψηφιακή πλατφόρμα της έκθεσης. Το κοινό ανταποκρίθηκε θετικά σε αυτήν τη δράση, την οποία επίσης στήριξαν οι εκδότες με την ευγενική παραχώρηση τίτλων τους, που κληρώθηκαν σε τυχερούς συμμετέχοντες στην πρωτοβουλία.

Του χρόνου καλύτερα...

Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της δράσης συμμετείχαν και φοιτητές του Τμήματος Επικοινωνίας του ΑΠΘ, σε μια πρώτη συνεργασία με αυτό το τόσο ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας που αποτελεί ταυτόχρονα και πολλαπλασιαστή της έκθεσης στους νέους.

Στην ίδια συνάντηση ο Νίκος Μπακουνάκης σημείωσε ότι η φετινή έκθεση, που κόστισε 464.000 ευρώ, ήταν «μεταβατική» και ευελπιστεί ότι του χρόνου θα έχουμε μια καλύτερα οργανωμένη έκθεση με πολλές άλλες πολιτιστικές παραμέτρους. Ανέφερε για παράδειγμα το περίπτερο των εκδόσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, λέγοντας πως του χρόνου θα έχουμε και άλλες συμμετοχές από άλλους πολιτιστικούς φορείς.

Τόνισε ιδιαίτερα την ισχυροποίηση του επαγγελματικού προγράμματος, το οποίο συντονίζει εδώ και τρία χρόνια η υπεύθυνη έργου, διεθνών και επαγγελματικών προγραμμάτων Νόπη Χατζηγεωργίου. «Δεν είμαστε βέβαια Φρανκφούρτη, ούτε μπορούμε να συγκριθούμε με αυτό το μέγεθος», είπε ο Νίκος Μπακουνάκης, «αλλά έχουμε αξιόλογες συμμετοχές και μεγάλο ενδιαφέρον από ξένους εκδότες». Στην ενότητα του επαγγελματικού προγράμματος διεξήχθη φέτος για τρίτη χρονιά το πρόγραμμα fellowship που απευθύνεται σε επαγγελματίες του βιβλίου απ’ όλον τον κόσμο. Οι 30 καλεσμένοι του προγράμματος επιλέχθηκαν μέσα από 200 αιτήσεις. Τα σχόλια των συμμετεχόντων στο επαγγελματικό πρόγραμμα ήταν ιδιαιτέρως θετικά, ενώ το ΕΛΙΒΙΠ έχει ήδη προγραμματίσει επαφές με εκπροσώπους αντίστοιχων κέντρων βιβλίου της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Νορβηγίας, κ.ά., προκειμένου να συζητηθούν καλές πρακτικές και συνέργειες.

Στόχος επίσης είναι να σχεδιαστούν έρευνες για την αξιολόγηση των δεδομένων σε μια προσέγγιση σχεδιασμού στρατηγικών βασισμένων σε στοιχεία.

Για τη συζήτηση που γίνεται κάθε χρόνο για τον αληθή αριθμό των επισκεπτών, ο Νίκος Μπακουνάκης δήλωσε πως δεν μπορεί κανείς να ξέρει: «Μόνο εάν μπει εισιτήριο, έστω μηδενικό, στις εισόδους θα μπορούμε να έχουμε εικόνα. Αλλά αυτό θέλει και άλλη υποδομή από τη HELEXPO».

Αναφερόμενος στη θητεία του, που μέχρι πριν από λίγο καιρό ήταν προσωρινή για έναν χρόνο, είπε ότι καταργήθηκε ο νόμος «περί προσωρινότητας» μέχρι να γίνει διαγωνισμός ΑΣΕΠ.

Σε ερώτησή μας για κάποια προβλήματα που αναφέρθηκαν από εκδότες για το wifi στον χώρο της έκθεσης, που δυσκόλευε τη λειτουργία των POS, απάντησε ότι η Helexpo πρόσφερε τη δυνατότητα ενσύρματου ίντερνετ, αλλά φαίνεται πως δεν καλύφθηκαν όλες οι ανάγκες. Οπως επίσης για το περίπτερο 12 που φιλοξενούσε τρεις χώρους εκδηλώσεων με ενοχλητική ηχητική αλληλοεπικάλυψη των εκδηλώσεων, αλλά και για τη ζέστη από τις λάμπες πάνω από τα κεφάλια των ομιλητών, απάντησε ότι φέτος έπρεπε να βάλουν το παιδικό τμήμα στο κεντρικό περίπτερο 13 καθώς -παρά την ανακαίνιση του 12 από τη HELEXPO- οι εκδότες παιδικών βιβλίων δεν ήθελαν να είναι φέτος εκεί.

Προσπάθεια για μεγαλύτερη ορατότητα

Είναι αλήθεια πως η ΔΕΒΘ είχε φέτος ορατότητα στην πόλη. Με παρουσία από το αεροδρόμιο μέχρι το δημαρχείο και σε κεντρικά σημεία της πόλης, με συμμετοχικές δράσεις που έφταναν στον κόσμο μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με τη δική της λίστα τραγουδιών που εμπλουτίστηκε και από το κοινό και διατηρείται και με το πέρας της έκθεσης ή με διαδραστικά κουίζ. Με τη δράση «Το βιβλίο μου, βιβλίο σου» οι επισκέπτες/ριες παροτρύνθηκαν να γίνουν δωρητές βιβλίων που συγκεντρώθηκαν στην έκθεση με τελικό αποδέκτη τη βιβλιοθήκη της ΧΑΝΘ. Για πρώτη φορά επίσης διεξήχθη έρευνα με ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια, η οποία θα παραμείνει ανοικτή για συμπλήρωση από κάθε ενδιαφερόμενο: επισκέπτες, συμμετέχοντες, εκδότες, επαγγελματίες, καθώς η διοργάνωση θέλει να ακούσει τη γνώμη του κοινού και των ανθρώπων του χώρου του βιβλίου, προκειμένου να βελτιωθεί ετοιμάζοντας ήδη την επόμενη διοργάνωση. Παρ’ όλα αυτά ένα δικό μας «γκάλοπ» σε Θεσσαλονικείς στο κέντρο της πόλης έδειξε πως ο περισσότερος κόσμος δεν είχε ιδέα ότι διεξάγεται μια τέτοια έκθεση. Αυτό βέβαια αφορά και άλλες παραμέτρους.

Περί της συμμετοχής πρεσβειών

Τέλος, σχετικά με τη διαμαρτυρία που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου στον χώρο της ΔΕΒΘ με αποτέλεσμα τη ματαίωση εκδήλωσης που είχε διοργανώσει η πρεσβεία του Ισραήλ στην Ελλάδα με καλεσμένο τον κριτικό λογοτεχνίας Oded Wolkstein και με θέμα «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας», το ΕΛΙΒΙΠ καταδικάζει κάθε μορφή λογοκρισίας και δεν αποκλείει συγγραφείς, βιβλία, συζητήσεις, εκδότες και φορείς που διοργανώνουν εκδηλώσεις με περιεχόμενο εστιασμένο στη λογοτεχνία, στη γλώσσα και στον πολιτισμό. Η θέση αρχής του ΕΛΙΒΙΠ είναι ότι οι διεθνείς εκθέσεις βιβλίου αποτελούν πλατφόρμες ελευθερίας, ανταλλαγής ιδεών και διαλόγου, καθώς και πολιτιστικές γέφυρες για τη δημοκρατία και την πολυφωνία.

Σε αντίστοιχη ερώτηση ο Νίκος Μπακουνάκης δήλωσε πως «από τη στιγμή που επιτρέπεται να συμμετάσχουν πρεσβείες χωρών στην έκθεση δεν μπορούσαν να αποκλείσουν το Ισραήλ, δεν είναι όπως στην περίπτωση της Ρωσίας που είναι κεντρική πολιτική απόφαση να αποκλειστεί από πολιτιστικές διοργανώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες της Ευρώπης».

Το μεγάλο ερώτημα που προέκυψε από τη συζήτηση αυτή είναι αν πρέπει να συμμετέχουν γενικά πρεσβείες σε μια τέτοια διοργάνωση.

Να θυμίσουμε ότι οι πρεσβείες βέβαια βοηθούν τους εκδοτικούς οίκους χρηματοδοτώντας το ταξίδι ξένων συγγραφέων που συμμετέχουν σε πολιτιστικά γεγονότα.

Διαφωνίες σε σχέση με τη HELEXPO

Να υπογραμμίσουμε πως σε σχέση με τη HELEXPO η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι ανάστατη σε δύο μέτωπα. Το πρώτο είναι ότι οι διοικούντες την έκθεση θέλουν το νέο Διεθνές Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του σχεδιασμού για ανάπλαση να γίνει στην καρδιά της πόλης και όχι έξω από την πόλη όπως προτάθηκε. Και το δεύτερο είναι ότι η Κίνηση Πολιτών υποστηρίζει πως το Υπερταμείο και η θυγατρική του ΔΕΘ-HELEXPO κακοποιούν την αλήθεια όσον αφορά τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις του περιβόητου σχεδίου στη βιωσιμότητα της πόλης, διαψεύδουν όσα έχουν κατά καιρό εξαγγείλει για το κόστος και τα χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των σχεδίων τους και συνεχίζουν να παραπλανούν για δήθεν «δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου 100 στρεμμάτων πρασίνου και πυκνής φύτευσης». Αυτό όμως είναι ένα άλλο μεγάλο ρεπορτάζ.