Εξι άνθρωποι εγκλωβισμένοι σ’ ένα χώρο παρατηρούν από τα «παράθυρα» τον σιωπηλό Πλανήτη τους και διαλογίζονται. Ή κάνουν γυμναστική ώστε να μην ατροφήσει το μυϊκό τους σύστημα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί και μία αλληγορία για τις μακρές μέρες της καραντίνας. Και ενδεχομένως να είναι και αυτό, αφού το μυθιστόρημα «Orbital» -«Τροχιά» δηλαδή- της Βρετανίδας συγγραφέως Σαμάνθα Χάρβεϊ που, όπως ανακοινώθηκε προχθές, είναι κι ο φετινός αποδέκτης του διασημότερου βραβείου για την αγγλοσαξονική λογοτεχνία, του Booker, γράφτηκε μέσα στην καραντίνα... «Βρήκα πολλά κοινά με την αίσθηση που είχαμε στη διάρκεια των lockdown, την αδυναμία μας να ξεφύγουμε ο ένας από τον άλλον και ταυτόχρονα να μην μπορούμε να δούμε άλλους ανθρώπους», επιβεβαίωσε η ίδια η συγγραφέας σε συνέντευξή της σε εκπομπή του BBC. Πάντως το μυθιστόρημά της συνδυάζει την ποιητικότητα της περιγραφής με τη μεταφυσική ενός σύμπαντος που συνυπάρχει με τον αδιαπραγμάτευτο ρεαλισμό.
Το έκτο βιβλίο, αλλά πέμπτο μυθιστόρημα της Χάρβεϊ (που γεννήθηκε στο Κεντ το 1975, είναι κόρη οικοδόμου και σπούδασε φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια του Γιορκ και του Σέφιλντ), εκδόθηκε πέρυσι και έχει πουλήσει 29.000 αντίτυπα στη Βρετανία. Αφηγείται ένα 24ωρο στην καθημερινότητα έξι αστροναυτών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ένα 24ωρο όμως στη διάρκεια του οποίου οι 6 ήρωες παρατηρούν 16 ανατολές και 16 ηλιοβασιλέματα πάνω από τον σιωπηλό γαλάζιο πλανήτη τους. Η ομάδα είναι πολυεθνική: προέρχονται από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ιταλία, τη Βρετανία και την Ιαπωνία.
Ολοκληρώνουν την καθημερινή τους εργασία στο εργαστήριο, παρακολουθώντας μικρόβια στο μικροσκόπιο ή τον ρυθμό ανάπτυξης των λαχανικών στα φυτώρια. Εργάζονται με αφοσίωση, αμείωτη, παρά τους μήνες στην αποστολή. Η Γη είναι μία εικόνα που τους γοητεύει κάθε στιγμή καθώς περιστρέφεται με «με μία κουδουνιστή, τραγουδιστή ελαφρότητα» μέσα στην «αίθουσα χορού του Διαστήματος». Συνήθως οι παρατηρητές του Διαστήματος προσπαθούν να εστιάσουν σε μικρά πράγματα (π.χ.«στα φώτα των ψαράδικων στις ακτές της Μαλαισίας») που τους επηρεάζουν περισσότερο. Ακόμη και οι άθεοι αναρωτιούνται εάν όσοι είναι αρκετά τυχεροί ζώντας στη Γη, στην πραγματικότητα έχουν ήδη πεθάνει και βρίσκονται σε μια παραδεισένια μεταθανάτια ζωή. Η μεταφυσική συνδιαλέγεται με τη ρεαλιστική καθημερινότητα: οι αστροναύτες μετρούν τις ώρες τους στον διάδρομο γυμναστικής που τον χρησιμοποιούν ακολουθώντας πιστά το επιβεβλημένο πρόγραμμα άσκησης. Καθένας τους έχει το παρελθόν του και τις ενασχολήσεις του ή σκέφτεται τον δρόμο της επιστροφής στη διαφορετική χώρα του, αλλά «όλοι μαζί αποτελούν ένα συλλογικό ον», επεσήμανε η κριτικός της εφημερίδας «Γκάρντιαν». Και περιγράφει: «“Σχεδιασμένοι σαν σκόροι” αιωρούνται στα παράθυρα και βλέπουν την αντανάκλαση του βορείου σέλαος έχοντας συνείδηση του εαυτού τους ως ένα σύνθετο πλάσμα. Αλλά κυρίως είναι δουλειά της μυθιστοριογράφου να σηματοδοτήσει τις στιγμές κατά τις οποίες αυτοί οι ξεχωριστοί άνθρωποι, οι απεσταλμένοι της ανθρωπότητας, φτιάχνουν τον δικό τους ηλεκτρικό κύκλο φωτός: “Χωρίς λόγο πλέουν και ενώνονται, ως δώδεκα εργαλεία αλληλένδετα […] Μέσα στη σιωπή γλιστρούν χωρίς φασαρία από το ‘εγώ’ στο ‘εσύ’ και στο ‘εμείς’».
«Ηθελα να γράψω για την “κατάληψη” της Γης από τον άνθρωπο κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα – όχι ως επιστημονική φαντασία αλλά με ρεαλισμό. Θα μπορούσα να μεταφέρω την ομορφιά της με τη φροντίδα ενός φυσιογράφου; Θα μπορούσα να γράψω για την έκπληξη; Θα μπορούσα να γράψω ένα είδος διαστημικού ποιμαντικού βιβλίου; Αυτές ήταν οι προκλήσεις που έθεσα στον εαυτό μου» έχει πει η ίδια η Χάρβεϊ, εξηγώντας πως καθώς έγραφε μέσα στην καραντίνα παρακολουθούσε εικόνες από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, παραμένοντας διαρκώς συνδεδεμένη.
Στο βιβλίο της, περιγράφει η ανακοίνωση του Gutenberg από τον οποίο θα κυκλοφορήσει η ελληνική έκδοση το 2025, «βλέπουμε φευγαλέα στιγμές της γήινης ζωής των αστροναυτών μέσα από τη σύντομη επικοινωνία με τις οικογένειές τους, τις φωτογραφίες και τα φυλαχτά τους· τους παρακολουθούμε να τρώνε τα γεύματά τους· να αιωρούνται στον ύπνο τους χωρίς βαρύτητα [...] να δημιουργούν δεσμούς που θα μπουν ανάμεσα σε αυτούς και την απόλυτη μοναξιά. Ωστόσο, αν και απομονωμένοι από τον κόσμο, δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη συνεχή έλξη του...»
«Σε μια χρονιά αξέχαστη για τη μυθοπλασία, αυτό είναι ένα βιβλίο για τον λαβωμένο κόσμο» δήλωσε ο επικεφαλής της κριτικής επιτροπής των Μπούκερ, Edmund de Waal, στη διάρκεια της απονομής του βραβείου το βράδυ της Τρίτης στο Λονδίνο. Ο ίδιος εξήγησε το σκεπτικό της ομόφωνης απόφασης της επιτροπής που έχρισε νικήτρια τη Χάρβεϊ, την πρώτη γυναίκα που βραβεύεται με Μπούκερ μετά το 2019, όταν είχε απονεμηθεί από κοινού στις Μάργκαρετ Ατγουντ και Μπερναντίν Εβαρίστο. Επιπλέον η Χάρβεϊ βραβεύεται για ένα μυθιστόρημα πρώτη φορά τόσο ολιγοσέλιδο (136 σελίδες στην αγγλόφωνη έκδοση).
Ομορφιά και φιλοδοξία
«Ως κριτές ήμασταν αποφασισμένοι να βρούμε ένα βιβλίο που θα μας συγκινούσε, ένα βιβλίο με ευρύτητα και απήχηση, το οποίο θα αισθανόμασταν υποχρεωμένοι να το μοιραστούμε. Θέλαμε τα πάντα. Το Orbital ήταν αυτό το βιβλίο. Με τη λυρική της γλώσσα και την οξυδέρκειά της η Χάρβεϊ μάς δείχνει έναν κόσμο περίεργο και καινούργιο. Η ομοφωνία στην απόφασή μας γι’ αυτό το βιβλίο σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την ομορφιά και τη φιλοδοξία του. Αντανακλά την εξαιρετική προσοχή της συγγραφέως του στον πολύτιμο και ευάλωτο κόσμο που μοιραζόμαστε», πρόσθεσε ο De Waal, απολύτως σύμφωνος με τις εξυμνητικές κριτικές που είχαν προηγηθεί στον βρετανικό Τύπο χαρακτηρίζοντας το Orbital «λεπτό μυθιστόρημα επικής δύναμης» και «βαθύ, στοχαστικό και πανέμορφο».
Οσο για την ίδια τη Χάρβεϊ, εξάσκησε το διάσημο βρετανικό χιούμορ για να σχολιάσει πως εξεπλάγη από το βραβείο τόσο που η ευχαριστήρια ομιλία της θα ήταν διαφορετική εάν «δεν μας είχαν πει ότι απαγορεύεται να βρίζουμε στην ομιλία μας -οπότε πάει ο λόγος μου: ήταν μόνο μία βρισιά επαναλαμβανόμενη150 φορές». Πρόσθεσε πως με το χρηματικό έπαθλο των 50.000 λιρών που συνοδεύει το βραβείο θ’ αγοράσει ένα καινούργιο ποδήλατο και θα κάνει ένα ταξίδι στην Ιαπωνία.
Συγγραφέας και γλύπτρια, η ίδια, τη δεκαετία του 2000, εργάστηκε στο Μουσείο Αστρονομίας Χέρσελ στο Μπαθ, ενώ τώρα είναι καθηγήτρια στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Εχει βέβαια προϋπάρξει συγγραφέας τεσσάρων ακόμα μυθιστορημάτων και ενός αυτοβιογραφικού βιβλίου, ενώ είχε ξαναβρεθεί στη, μακρά βέβαια τότε, λίστα του Μπούκερ το 2009 με το πρώτο της μυθιστόρημα Wilderness, την ιστορία ενός 65χρονου άνδρα που βυθίζεται σταδιακά στην άνοια.
Στη φετινή βραχεία λίστα του Μπούκερ, που οδήγησε στη βράβευσή της, φαβορί θεωρούνταν πάντως ο μόνος άνδρας της «ομάδας» ο Πέρσιβαλ Εβερετ («James»), ενώ συνυποψήφιές της ήταν οι Charlotte Wood («Stone Yard Devotional»), Rachel Kushner («Creation Lake»), Anne Michaels («Held») και η πρωτοεμφανιζόμενη Ολλανδή Yael van der Wouden («The Safekeep»).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας