Κορυδαλλός vs Φυλακές Φλερί - Μεροζί

Γυναικείες φυλακές. Ανθρώπινες ιστορίες. «Γυναίκες πίσω από τα σίδερα». Είναι το νέο βιβλίο της συναδέλφου και συγγραφέα Εύας Νικολαΐδου, το οποίο κυκλοφoρεί την ερχόμενη Πέμπτη από τις εκδόσεις Κάκτος και αφορά μια μεγάλη, εξαιρετικά διεισδυτική και ενδιαφέρουσα ερευνητική διαδρομή που κράτησε πάνω από 40 χρόνια για τις συνθήκες των φυλακών στη Γαλλία και την Ελλάδα. Ξεκίνησε από τις σύγχρονες φυλακές Φλερί - Μεροζί και αυτές της πόλης Ρεν και έφτασε μέχρι τον Κορυδαλλό. Στην προδημοσίευση που ακολουθεί ο αναγνώστης μαθαίνει για τις συνθήκες του σωφρονιστικού συστήματος των δύο χωρών ανακαλύπτοντας τις αλήθειες. Με το ίδιο περιεχόμενο το κείμενο της Εύας Νικολαΐδου είχε δημοσιευτεί στο «Βήμα» το 1979 και σε αυτό βασίστηκε τότε επερώτηση στη Βουλή της Βιργινίας Τσουδερού (ΚΟΔΗΣΟ), η οποία είχε ανταπόκριση και έκτοτε άλλαξαν ορισμένα πράγματα προς το καλύτερο.

...Σ’ ένα μικρό παγωμένο κελί μια μάνα θηλάζει ένα παιδί δύο μηνών. Εχει άλλα τρία παιδιά που μεγαλώνουν στο ΠΙΚΠΑ. Τα παιδιά της δεν τα βλέπει… «είναι στο ίδρυμα στην Πεντέλη κι έχω 10 μήνες να τα δω. Εχω εδώ κοντά μου τα πρωτοχρονιάτικα δώρα τους, αλλά ακόμα δεν μου τα φέρανε να τους τα δώσω. Δεν θέλω ν’ αποχωριστώ τα παιδιά μου. Εγώ δούλευα παραδουλεύτρα για να τα ζήσω. Ας μου δίνανε μια άδεια να πάω κοντά τους να τα δω»

Εδώ μέσα ζούμε σαν τα ζώα

Κλέφτρες, μαστροποί, πόρνες, μαζί με τις «αναρχικές», τις φόνισσες, τις ναρκομανείς… Οι Ελληνίδες κρατούμενες ή κατάδικες στις φυλακές Κορυδαλλού ζουν κάτω από συνθήκες που ντροπιάζουν τον πολιτισμό μας. Ανάμεσα στην πραγματικότητα των παγωμένων κελιών τους και στους όρους διαβίωσης των γυναικών καταδίκων σ’ άλλους τόπους η διαφορά που διαπιστώνεται είναι χαώδης…

ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ… σήμερα. Πενήντα κρατούμενες σε απεργία πείνας, ύστερα από δύο απόπειρες αυτοκτονίας που έγιναν από ισοβίτισσες. Στο προαύλιο οι φυλακισμένες ξενύχτησαν και το πρωί, σεντόνια κρεμασμένα έξω απ’ τα παράθυρα των κελιών γράφουν τις αιτίες.

Διαβάζω σ’ ένα πανό: «Απεργία πείνας για ανθρώπινους όρους ζωής». Η απάντηση ήρθε με μετατάξεις κρατουμένων γυναικών από τον Κορυδαλλό στις Φυλακές Πατρών, Τρικάλων, Θεσσαλονίκης. Κι ακολουθούν οι καταγγελίες για ξυλοδαρμό από χωροφύλακες και το πανό μένει κρεμασμένο στα κάγκελα… «ανθρώπινους όρους ζωής».

Και πίσω απ’ τα κάγκελα οι «όροι ζωής». Τους είδα αυτούς τους χώρους δυο μήνες πριν και τώρα –όπως στέκομαι απέναντι στο πανό– η μούχλα τους κι η παγωνιά τους με κάνει να υποφέρω.

Δυο μήνες πριν περπάτησα σ’ εκείνους τους διαδρόμους, μπήκα σ’ εκείνα τα κελιά και μίλησα με πρόσωπα που κουβαλάνε τον τρόμο, την απελπισία και την οδύνη για την καταδίκη τους, για τη ζωή τους. Φόνισσες, ναρκομανείς, μαστροποί, πόρνες κι αναρχικές, φιλοξενούμενες όλες στα παγωμένα κελιά σ’ ένα σύνολο αξιοδάκρυτο. Αλλού κάνουν και σωφρονιστικό διαχωρισμό. Στον Κορυδαλλό κάτι τέτοιο θεωρείται πολυτέλεια.

Αλλού… ένας μήνας πριν –ύστερα από μια ειδική άδεια που κατάφερα να πάρω από το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Γαλλίας– βρέθηκα στους χώρους των φυλακών της Ρεν και της Φλερί-Μεροζί. Υπήρχε κι εκεί ανθρώπινη μοναξιά. Μάνες που θήλαζαν τα παιδιά τους, καταδικασμένα να γαλουχηθούν στους τοίχους της φυλακής. Υπήρχαν κι εκεί φόνισσες και πόρνες και ναρκομανείς. Μόνο που οι συνθήκες στα κελιά της Ρεν και στα κελιά της Μεροζί ήταν πιο ανθρώπινες.

Κορυδαλλός 1980… ατέλειωτοι ψυχροί διάδρομοι, σιδερένια κάγκελα, σφραγισμένα παράθυρα κι ο αέρας γεμάτος μούχλα. Πελώρια μάτια με κοίταζαν κουρασμένα από την αγωνία και την πίκρα. Οι ώρες που κυλούν είναι φορτωμένες μ’ αιωνιότητα. Πίσω από τους θεόρατους πέτρινους τοίχους, γυναίκες μέρα με τη μέρα αργοσβήνουν.

Σ’ ένα μακρινό προάστιο του Παρισιού, μέσα σε μια άγρια φύση γεμάτη πυκνά δάση, είναι κτισμένες οι φυλακές Φλερί-Μεροζί, οι πιο μοντέρνες σ’ όλη τη Γαλλία. Ενα τεράστιο κτιριακό συγκρότημα καλύπτει έναν απέραντο χώρο της περιοχής. Οι γυναικείες φυλακές.

Στις φυλακές της Ρεν υπάρχουν 215 φυλακισμένες. Παίρνουν άδεια μία φορά κάθε εξάμηνο, ένα ολόκληρο 15ήμερο για να μείνουν κοντά στις οικογένειές τους κι ύστερα να ξαναγυρίσουν μόνες τους στις φυλακές.

Κορυδαλλός 1980… στο πρώτο κελί συνάντησα μια ισοβίτισσα. Στο πρόσωπό μου είδε έναν άνθρωπο για να μιλήσει, να πει τα παράπονά της… «μια άδεια, να παίρναμε μια άδεια, έστω μια φορά το χρόνο για να ζήσουμε κοντά στους δικούς μας. Βγήκα μια φορά για λόγους υγείας κι έζησα λίγο κοντά στους δικούς μου. Κείνες οι λίγες μέρες μου ‘δωσαν κουράγιο να συνεχίσω την ποινή μου. Μα δεν ξαναβγήκα. Ξέρεις τι είναι για μια φυλακισμένη να βγει για λίγο, να πάει να δει τα παιδιά της, να τους μιλήσει, να τους συγυρίσει. Πόσο μεγάλη υπόθεση για μας. Μια άδεια ζητάμε, έστω μια φορά το χρόνο»…

Σ’ ένα μικρό παγωμένο κελί μια μάνα θηλάζει ένα παιδί δύο μηνών. Εχει άλλα τρία παιδιά που μεγαλώνουν στο ΠΙΚΠΑ. Τα παιδιά της δεν τα βλέπει… «είναι στο ίδρυμα στην Πεντέλη κι έχω 10 μήνες να τα δω. Εχω εδώ κοντά μου τα πρωτοχρονιάτικα δώρα τους, αλλά ακόμα δεν μου τα φέρανε να τους τα δώσω. Δεν θέλω ν’ αποχωριστώ τα παιδιά μου. Εγώ δούλευα παραδουλεύτρα για να τα ζήσω. Ας μου δίνανε μια άδεια να πάω κοντά τους να τα δω».

—

Στις γυναικείες φυλακές της Ρεν, το κτίριο είναι τριώροφο. Ο πρώτος όροφος είναι για βαριά αδικήματα, ο δεύτερος για τα ελαφρότερα κι ο τρίτος για ισόβια κράτηση. Την πρώτη μέρα όλες οι κρατούμενες περνούν απ’ το ισόγειο και μένουν σε μεγάλους θαλάμους. Μετά γίνεται ο διαχωρισμός κατά κατηγορίες.

Στο Φλερί-Μεροζί υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες κελιών. Στην πρώτη υπάγονται οι κρατούμενες που έρχονται για πρώτη φορά. Στη δεύτερη όσες ήρθαν πολλές φορές. Στην τρίτη υπάρχουν τα ανήλικα κορίτσια και η τέταρτη λειτουργεί για τις πόρνες και τις ομοφυλόφιλες. Σε κάθε τμήμα υπάρχει σάλα με τηλεόραση και μια άλλη για συναντήσεις. Δίπλα στις σάλες, οι αίθουσες αναμονής για επισκεπτήριο, καθώς και θάλαμοι μικροί για να μιλάνε οι κρατούμενες με τους δικηγόρους τους.

...Κορυδαλλός 1980… ατέλειωτοι ψυχροί διάδρομοι, σιδερένια κάγκελα, σφραγισμένα παράθυρα κι ο αέρας γεμάτος μούχλα. Πελώρια μάτια με κοίταζαν κουρασμένα από την αγωνία και την πίκρα. Οι ώρες που κυλούν είναι φορτωμένες μ’ αιωνιότητα. Πίσω από τους θεόρατους πέτρινους τοίχους, γυναίκες μέρα με τη μέρα αργοσβήνουν

Κορυδαλλός 1980… προχωρώντας στο διάδρομο των κελιών ακούω μια νέα κοπέλα που τρέχει πίσω μου να μου φωνάζει: «Θέλω να σας μιλήσω». Και μιλάει… «εγώ καταδικάστηκα επειδή είμαι αναρχικιά. Με κατηγορούσαν ότι έκρυβα βόμβες στο σπίτι μου. Εχω φριχτά παράπονα για τον τρόπο ζωής εδώ μέσα. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι άθλιες. Δεν γίνεται κανένας διαχωρισμός ανάλογα με το αδίκημα που έκανες. Αν υπάρχει διαφωνία μεταξύ κρατουμένων και προσωπικού μας απειλούν ότι θα στείλουν άσχημα χαρτιά στο δικαστήριο. Το αποτέλεσμα είναι να καρφώνει η μία την άλλη. Βγαίνουμε με ελαττώματα από εδώ μέσα. Δεν υπάρχει ψυχαγωγία, τα φαγητά είναι χάλια, τα φάρμακα λείπουν. Μόνο ηρεμιστικά μας χορηγούνε άφθονα…».

Στο διπλανό θάλαμο έχει 10 κρεβάτια. Οι πιο πολλές κρατούμενες είναι εξαγριωμένες… «εδώ η ζωή μας είναι φοβερή, τρισάθλια. Δεν υπάρχουν κατατάξεις, δεν ξεχωρίζουν τις κρατούμενες». Μια καινούρια κρατούμενη με πλησιάζει… «εγώ δε μπορώ να συμβιώσω με μία που έχει σκοτώσει. Εδώ χειροτερεύουμε. Γίνονται φοβερά πράγματα. Δεν μπορούμε να ζούμε τόσες πολλές σ’ ένα θάλαμο».

Στον δεύτερο όροφο των φυλακών της Ρεν βρίσκονται τα εργαστήρια για την επαγγελματική εκπαίδευση των φυλακισμένων. Δίπλα ακριβώς μια μικρή δανειστική βιβλιοθήκη και λίγο παραπέρα το μικρό νοσοκομείο.

Στο Μεροζί οι εγκαταστάσεις είναι σύγχρονες. Στον πρώτο όροφο βρίσκονται οι αίθουσες των ιατρείων και το φαρμακείο. Εχει οδοντίατρο, παθολόγο, παιδίατρο, ψυχίατρο, ακτινολόγο και ψυχολόγο. Ο κάθε όροφος είναι χωρισμένος σε πολλά τμήματα κι όλη η φυλακή σε 6 πτέρυγες. Ολα λειτουργούν με αυτοματισμό. Για να καλέσουν την κάθε κρατούμενη την ειδοποιούν με ένα τηλεφωνικό σύστημα που έχει το κάθε κελί.

Στον τρίτο όροφο βρίσκονται οι βιβλιοθήκες, τα σχολεία, γραφεία για να μαθαίνουν γραφομηχανή, στενογραφία, εμπορική αλληλογραφία. Απέναντι βρίσκεται η αίθουσα θεαμάτων. Υπάρχει ακόμα αίθουσα μουσικής με δασκάλες που διδάσκουν πιάνο και άλλα μουσικά όργανα. Και λειτουργούν και ινστιτούτα αισθητικής με ισάριθμα κομμωτήρια.

Η αυλή είναι ένας απέραντος χώρος με εγκαταστάσεις τένις, βόλεϊ, γυμναστικής. Εδώ βρίσκονται τα εργαστήρια για επαγγελματική εκπαίδευση.

—

Κορυδαλλός 1980... Ανάμεσα στις κρατούμενες υπάρχουν και οι ξένες που μπήκαν στη φυλακή για ναρκωτικά. Μια Γερμανίδα θυμωμένη μου λέει! « Εδώ μέσα ζούμε σαν τα ζώα. Δεν υπάρχει καμία δραστηριότητα.

»Δεν έχει γυμναστήριο, βιβλιοθήκη. Ολες όσες παίρναμε ναρκωτικά μας στείλανε στο Δαφνί μαζί με τους ψυχοπαθείς. Δεν είχαμε καμία κατάλληλη θεραπεία».

Φωνές φυλακισμένων γυναικών καταγγέλλουν τις συνθήκες ζωής τους. Λένε ότι δεν είναι χωρισμένες σε σωφρονιστικές κατηγορίες, ότι δεν έχουν καλή διατροφή, δεν έχουν στοιχειώδεις συνθήκες για μόρφωση, καθόλου ψυχαγωγία. Καταγγελίες γυναικών που μέσα στα παγωμένα κελιά τους χειροτερεύουν, εξοντώνονται.

—

Στις φυλακές της Ρεν η επαγγελματική εκπαίδευση είναι σε καλό επίπεδο. Γίνεται μια προεκπαίδευση, μια γνωριμία με τη δουλειά για να μπουν οι κρατούμενες-μαθήτριες στον κανονικό ρυθμό. Οι περισσότερες κρατούμενες μαθαίνουν ξένες γλώσσες, παρακολουθούν μαθήματα, μορφώνονται. Το προσωπικό είναι καλά εκπαιδευμένο. Υπάρχουν κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, γιατροί, δάσκαλοι, νοσοκόμες.

—

Κορυδαλλός 1980… «Ακου παιδί μου –λέει μια μεσόκοπη φυλακισμένη– όταν μια φυλακισμένη θελήσει να μιλήσει την έχουν στου διαβόλου το κατάστιχο. Δεν είσαι ελεύθερη να μιλήσεις. Η φυλακή είναι μια μεγάλη εκμετάλλευση. Κανένας έλεγχος. Ενα χρόνο είμαι εδώ και βλέπω μόνο εσένα. Οταν έρχεται το συμβούλιο μας κλειδώνουν. Είναι στο χέρι τους να μας κλειδώσουν όποτε θέλουν»…

Μια νέα με φωνάζει μέσα στο θάλαμό της. «Δεν μας αρέσει που μένουμε όλες μαζί. Πριν λίγες μέρες ήρθε κάποια απ’ το χωριό με ψείρες και κολλήσαμε όλες. Ετσι βάλαμε ψειρόσκονη και τσουκνίδες».

Σε πολλά κελιά χωρητικότητας ενός ατόμου, μένουν δυο γυναίκες και είναι βέβαια πολλά τα προβλήματα. Μία απ’ αυτές τις γυναίκες ζούσε δυο χρόνια στο ίδιο κελί με κάποια που είχε σκοτώσει, και κάθε βράδυ παραμιλούσε περιγράφοντας το έγκλημά της… «εκείνο που θέλουμε να γράψετε είναι ότι μας λείπει η ψυχαγωγία κι ένα γλυκό που μας δίνανε κάθε Κυριακή, τώρα –λόγω λιτότητας– μας το κόψανε».

Γίνονται κάποτε και στη Ρεν απεργίες για βελτίωση των συνθηκών. Ομως, μια κλέφτρα, μια μαστροπός, μια πόρνη βγαίνοντας κάποτε από τις γαλλικές φυλακές έχει μεγάλες πιθανότητες να βρει μέσα στην κοινωνία έναν τρόπο καθαρό για να ζήσει την υπόλοιπη ζωή της. Εχει μεγάλες πιθανότητες να βγει από τη φυλακή άλλη γυναίκα.

Μια κλέφτρα, μια μαστροπός, μια πόρνη, βγαίνοντας κάποτε από τον Κορυδαλλό…

Το σεντόνι μιλάει κρεμασμένο ακόμη έξω από τα κάγκελα: «Για ανθρώπινους όρους ζωής».