Ποιητικό όραμα με πολλαπλές ρίζες

Η νέα, έβδομη ποιητική συλλογή του Σταμάτη Πολενάκη αποτελεί συνέχεια και συμπύκνωση της έως τώρα πορείας του. Μορφολογικά, ξεκινώντας από σύντομα ποιήματα στις πέντε πρώτες συλλογές, συνεχίζοντας με δύο εκτενείς ποιητικές συνθέσεις σε ένα βιβλίο (Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες), περνώντας στο πεζό/μυθιστόρημα (Η πάλη με τον άγγελο) ο Πολενάκης καταλήγει τώρα σε μια ενδιάμεση λύση: μικρής έκτασης πεζά ποιήματα που τα ορίζει ειδολογικά κυρίως ο προφητικός ενορατικός τόνος επενδυμένος με λυρικό στοιχείο, εν είδει καταγραφών, χωρίς ημερολογιακό χαρακτήρα αφού στερούνται αντίστοιχων ενδείξεων.

Υφολογικά το παγιωμένο ιδίωμα του Πολενάκη φέρει στοιχεία όπως: εικονοπλαστική δύναμη με γλωσσικές ορίζουσες που σκιαγραφούν μια δυστοπία (φλόγες, θολά ποτάμια, σκοτεινές δεντροστοιχίες), λεκτικές επαναλήψεις και μοτίβα ιδίως στο πεζό, ως συνδετικό νήμα της εικονοποιίας (παρόντα και στο παρελθόν όπως το όνειρο ή ο άγγελος: «ο τρομερός άγγελος του έρωτα και του θανάτου»), ισχυρό διακείμενο (Παπαδιαμάντης, Λόρκα, Δάντης, Ρουμί, παραλογή, Οδύσσεια, Ευριπίδης έως neoclassical/darkwave τραγούδι κ.ά). Ανάμεσα στον ποιητή-απολογητή του ολέθρου της ιστορίας και τον ποιητή προφήτη-οραματιστή των προηγούμενων βιβλίων, ο Πολενάκης καταλήγει στον δεύτερο. Η σαρωτική επέλαση της Ιστορίας, βασικός άξονας της ποιητικής του, εδώ φαινομενικά απούσα, αποτελεί το υπονοούμενο αίτιο της «μετα-ιστορικής» καταστροφής.

Η φωνή εκφοράς ανήκει σε ποιητή που καταγράφει, με χροιά Ρεμπό, τον μετα-αποκαλυπτικό κόσμο: «πριν ηχήσουν άλλη μια φορά οι σειρήνες και συρθούμε σαν ζώα τυφλά, μέσα στα πνιγηρά καταφύγια». Με κυρίαρχη τη βαθιά θλίψη των συνεχών ματαιώσεων από τον χώρο του ανθρώπινου και του θείου («Από την προσευχή όπως και από την ποίηση, δε ζήτησα ποτέ να μου δοθεί τίποτα» και «αύριο η τέφρα εκείνου που κάποτε ανέστη εκ των νεκρών θα σκορπίσει μαζί μας στον άνεμο») η αφήγηση της αχρονικής και ατοπικής πανανθρώπινης εμπειρίας κρυσταλλώνεται από και στην ποιητική εμπειρία. Η φωνή ομολογεί: «δε μου απομένει άλλο από την ποίηση», καταλήγει: «εγκαταλείπω σήμερα το ανεμοδαρμένο καταφύγιο της ποίησης» -το με άλλους όρους καρυωτακικό καταφύγιο. Εντούτοις, συνειδητοποιεί ότι κινητήρια συνθήκη του ποιήματος αποτελεί ο θάνατος: «το ποίημα που ο θάνατος γράφει», «…το ποίημα που δύσκολα και μόνον κάτω από τη σκιά του θανάτου γράφεται». Παρά ταύτα, στο απαισιόδοξο κλίμα η υποψία αναγέννησης υφίσταται και η ποίηση δεν τελειώνει: «ο κόσμος γεννιόταν ξανά μέσα από την τέφρα και όλα έπρεπε να ειπωθούν από την αρχή». Η αγάπη, εκφρασμένη από την ποίηση, αποτελεί το αντίβαρο κατά το τελευταίο ποίημα: «η αγάπη μου που υμνεί τη φθορά και τη στάχτη […] θα κινήσει ξανά τον ήλιο και τ’ άλλα αστέρια».

Το πρώτο πληθυντικό υπαινίσσεται την παρουσία ενός ιδιόμορφου ζεύγους που αφήνει περιθώρια αναγνωστικών υποθέσεων (ένα ερωτικό ζεύγος –«Πιασμένοι και οι δυο από το τελευταίο λευκό σύννεφο της αγάπης»- ή ο ποιητής και η ρομαντική Ιδέα;) εμπλουτίζοντας τη δυναμική της συλλογής. Ανακαλώντας τον Σολωμό, η σύνθεση μπορεί να περιγραφεί ως πορεία προς την κοιλάδα Ιωάσαφ της τελικής κρίσης που εντούτοις φαίνεται και αυτή ματαιωμένη. Μια φασματική γυναικεία παρουσία διατρέχει τα ποιήματα και επιβάλλεται με το λεκτικό leit motiv που γίνεται ένα από τα κομβικά δομικά στοιχεία: «είδα τα πορφυρά μαλλιά σου να κυματίζουν». Η σολωμική Φεγγαροντυμένη τοποθετείται στο ιδιόμορφο ποιητικό σύμπαν του Πολενάκη και αναπλάθεται, αφήνοντας όμως να πλανάται το ίδιο ερώτημα για την ταυτότητά της: η αγαπημένη, η Ποίηση, η Αγάπη;

Αναγνωρίζει ο αναγνώστης τόσο υφολογικά τον Πολενάκη, ιδίως της προηγούμενης ποιητικής συλλογής και του πεζού, όσο και σε πυρήνες της προβληματικής του. Ο ποιητής παραμένει πιστός στο ποιητικό του σχέδιο, ουσιαστικά ένα όραμα με πολλαπλές ρίζες σε ολόκληρο το φάσμα του λογοτεχνικού και ταυτόχρονα του ιστορικού παρελθόντος. Δεν βασίζεται σε θεωρητικά προτάγματα αλλά στην πίστη ότι η ποίηση αποτελεί το διαφεύγον βλέμμα που μπορεί να συλλάβει νοητικά, ενορατικά, αγωνιωδώς και ελπιδοφόρα και να μεταφέρει στις λέξεις το θεωρητικά μη αναπαραστάσιμο.