Το τέλος του επιστημονικού λόγου και της γνώσης στην Ελλάδα

Πρόσφατα, στις 13/4/2022, συμμετείχαμε σε τηλεδιάσκεψη με θέμα τη συνύπαρξη έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας. Στην τηλεδιάσκεψη συμμετείχαν ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων, ο πρόεδρος και ο διευθυντής του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου και ο γ. γραμματέας Ανωτάτης Εκπαίδευσης του υπ. Παιδείας.

Οι εκπρόσωποι του εκδοτικού κλάδου μετέφεραν την απόφαση της Γ.Σ., σύμφωνα με την οποία ο κλάδος δέχεται να συζητήσει την συνύπαρξη έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αρκεί να καταλήξουν όλες οι πλευρές σε ένα κοινά αποδεκτό νομικό, οικονομικό και τεχνολογικό πλαίσιο.

Είμαστε συμπαραγωγοί (μαζί με τους συγγραφείς) στη γνώση. Δεν πουλάμε χαρτί, πουλάμε γνώση, επιστημονικό λόγο. Εχουμε ευθύνη για το πνευματικό δικαίωμα των χιλιάδων συγγραφέων μας, αλλά και για τα δικαιώματα των μεταφραστών, επιμελητών, εικονογράφων, φωτογράφων. Ο γ. γραμματέας του υπουργείου δήλωσε ότι πρέπει να ανεβάσουμε στην πλατφόρμα του υπ. Παιδείας το 25% των βιβλίων μας μέχρι τον Μάιο, με την απειλή ότι όποιος δεν το κάνει θα αποκλειστεί από το σύστημα διανομής φοιτητικών συγγραμμάτων. Εχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

■ Πρώτον, διάλογος με εκβιασμό δεν γίνεται. Ενώ συμφωνήθηκε να χτιστεί ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης και να προχωρήσουμε, εάν και εφόσον διαπιστώσουμε ότι τα πάσης φύσεως copyrights θα διασφαλίζονται, το υπ. Παιδείας αντί διαλόγου προτάσσει απειλές και ωμούς εκβιασμούς.

■ Δεύτερον, διαπιστώνουμε ότι το υπ. Παιδείας απαξίωσε το βιβλίο και τους δημιουργούς του, αντιμετωπίζοντάς τους ως αντιπάλους και όχι ως συνομιλητές.

■ Τρίτον, απαξίωσε το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας, την οποία δεν έχει ενημερώσει, ούτε συμβουλευτεί. Πρυτανικές αρχές, κοσμήτορες, πρόεδροι τμημάτων, καθηγητές κάθε βαθμίδας, φοιτητές έχουν παραμεριστεί πλήρως.

Ο γ. γραμματέας ανέφερε ότι αυτή είναι μια απόφαση προσωπική του πρωθυπουργού. Εάν αληθεύει θέλουμε να απευθύνουμε στον κύριο πρωθυπουργό ορισμένες ερωτήσεις. Εγκρίνει ως μέσο διαπραγμάτευσης απειλές και ωμούς εκβιασμούς αντί διαλόγου; Εγκρίνει ως τελικό στόχο την κυκλοφορία ψηφιακού υλικού, χωρίς την παραμικρή προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων συγγραφέων και εκδοτών, χωρίς σαφές νομικό και θεσμικό πλαίσιο, χωρίς συμφωνία για το οικονομικό πλαίσιο; Αλήθεια, εάν ένας συγγραφέας μάς δηλώσει ότι δεν επιθυμεί να ανεβεί ηλεκτρονικά το βιβλίο του στην πλατφόρμα θα αποκλείεται αυτόματα ως διδακτικό υλικό;

Το ίδιο ισχύει και με βιβλία μεταφρασμένα όπου ο ξένος εκδοτικός οίκος δεν έχει παραχωρήσει δικαιώματα για e-book. Θα αποκλειστούν και αυτά, ακόμα και αν ορισμένα είναι τα κορυφαία επιστημονικά συγγράμματα στον χώρο τους; Οι φοιτητές θα λαμβάνουν ηλεκτρονικό σύγγραμμα όχι με βάση την ποιότητά του αλλά τη διαθεσιμότητά του στην πλατφόρμα;

Σεβόμαστε τον πρωθυπουργό της χώρας ως θεσμό και ως προσωπικότητα και δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι όσα μας μεταφέρθηκαν από τον εκπρόσωπο του υπ. Παιδείας έχουν την έγκρισή του. Δεν δαιμονοποιούμε το e-book, ούτε το απορρίπτουμε. Επειδή ωστόσο τα βιβλία αποτελούν την περιουσία μας, όπως και την περιουσία των συγγραφέων μας, δεν κατανοούμε την απαίτηση του υπ. Παιδείας να τα παραχωρήσουμε σε οποιαδήποτε πλατφόρμα χωρίς σαφές γραπτό νομικό, οικονομικό και τεχνολογικό πλαίσιο.

Σε πιθανή συνύπαρξη έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου με παράλληλη προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, τότε είμαστε αρωγοί των προσπαθειών του υπ. Παιδείας. Αν μιλάμε για παραχώρηση των βιβλίων μας άνευ όρων τότε ασφαλώς και δεν θα συναινέσουμε, ούτε εμείς ούτε οι χιλιάδες συγγραφείς μας. Συνύπαρξη σημαίνει παράλληλη πορεία.

Το έχουμε επισημάνει σε όλους τους τόνους στα στελέχη του υπουργείου Παιδείας: κατάργηση του έντυπου συγγράμματος θα σημάνει τον ακαριαίο θάνατο του επιστημονικού λόγου στην Ελλάδα. Αν ο γ. γραμματέας Ανωτάτης Εκπαίδευσης του υπ. Παιδείας θέλει, για δικούς του λόγους, να πάρει τέτοια απόφαση, ο κύριος υφυπουργός για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η κυρία υπουργός και ο κύριος πρωθυπουργός τι έχουν να πουν;

*Πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων, εκδότης του «Πεδίου» και των «Ελληνικών Γραμμάτων»