Μια μεγάλη διάκριση για τον Χρήστο Οικονόμου και την ελληνική λογοτεχνία

Η καλή είδηση ήρθε από μακριά, από την Καλιφόρνια, με μια ελληνική πρωτιά. Ο σπουδαίος διηγηματογράφος Χρήστος Οικονόμου εγκαινίασε το νέο διεθνές λογοτεχνικό βραβείο Chowdhury Prize in Literature, το οποίο θέσπισαν το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας USC Dornsife και το Kenyon College, με έδρα το Οχάιο, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Subir and Malini Chowdhury.

Στην αγγλική γλώσσα έχουν μεταφραστεί από την Karen Emmerich και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Archipelago τα βιβλία του «Κάτι θα γίνει, θα δεις» (Πόλις, 2010), για το οποίο διακρίθηκε με Κρατικό Βραβείο Διηγήματος και «Το καλό θα 'ρθει από τη θάλασσα» (Πόλις, 2014). Η τελετή απονομής θα γίνει στις 21 Απριλίου, μία μέρα πριν από την έναρξη του Φεστιβάλ Βιβλίου της εφημερίδας Los Angeles Times, και ο Χρήστος Οικονόμου θα ταξιδέψει στο Λος Αντζελες, «εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν», όπως μας λέει ο ίδιος.

Η κριτική επιτροπή ξεχώρισε τον Χρήστο Οικονόμου ανάμεσα σε 15 συγγραφείς, γιατί «το έργο του κινείται στον χώρο μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού, σε ένα τοπίο όπου το δημόσιο δεν μπορεί παρά να εισχωρήσει στο ιδιωτικό. [...] Η γλώσσα του είναι εναλλάξ άμεση και λυρική με μια απτή αίσθηση, με μια “σάρκινη” έκφραση της ατμόσφαιρας και των χαρακτήρων. Είναι αξιοθαύμαστη με κάθε έννοια του όρου».

Είναι σημαντικό ότι η ομάδα των κριτών αποτελείται από καταξιωμένους συγγραφείς και ακαδημαϊκούς των ΗΠΑ και η απόφασή τους ήταν ομόφωνη: Maggie Nelson, νικήτρια του National Book Critics Circle Award για το «The Argonauts». Viet Thanh Nguyen, βραβευμένος με Πούλιτζερ για το «The Sympathizer». Claudia Rankine, βραβευμένη με NBCC για το «Citizen: An American Lyric». Arthur Sze, μεταφραστής και ποιητής του οποίου η συλλογή «Sight Lines» τιμήθηκε με National Book Award. Και David Ulin, του οποίου η ανθολογία «Writing Los Angeles: A Literary Anthology» κέρδισε το Californa Book Award.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι το βραβείο συνοδεύεται από το χρηματικό ποσό των 20.000 δολαρίων και σκοπός του είναι να αναδείξει και να ενισχύσει συγγραφείς από όλον τον κόσμο, οι οποίοι βρίσκονται «στο μέσον της σταδιοδρομίας τους». Ο Οικονόμου είναι 52 χρόνων, έχει αξιόλογο έργο πίσω του και προφανώς «μεγάλες μελλοντικές δυνατότητες».

Οπως αναφέρει η εφημερίδα Los Angeles Times, η ιδέα για ένα βραβείο από το USC Dornsife ήρθε στα τέλη του 2019, όταν το τμήμα Αγγλικών του Πανεπιστημίου σχεδίαζε το διαδικτυακό λογοτεχνικό περιοδικό Air/Light. Κι όπως δήλωσε ο David Ulin, το Chowdhury Prize είναι μια προσπάθεια διασυνδέσεων πέρα από το Λος Αντζελες και συμμετοχής στην παγκόσμια συζήτηση για τη λογοτεχνία, «ξεκινώντας με έναν συγγραφέα που εστιάζει στους ανθρώπους της εργατικής τάξης που πλήττονται από τη λιτότητα και την ελληνική οικονομική κρίση».

Με έμπνευση από την πραγματικότητα, με αφετηρία καθημερινά γεγονότα, με ολοζώντανους χαρακτήρες, με ρεαλιστική, συναρπαστική γραφή, ο Χρήστος Οικονόμου καθρεφτίζει στα διηγήματά του τη σύγχρονη Ελλάδα. Ασφαλώς ταίριαζε στην ιδέα της επιλογής «ενός συγγραφέα άμεσης σημασίας για τη χώρα του αλλά και στον παγκόσμιο διάλογο για τις ανθρώπινες καταστάσεις, αυτή τη στιγμή, της ιστορίας».

Πάντως, όταν από το Λος Αντζελες του ανακοίνωσαν το βραβείο, ο Χρήστος Οικονόμου... έγραφε. Το ίδιο έκανε κι όταν μιλήσαμε, χθες, μαζί του στο τηλέφωνο. «Ηταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη, γιατί και η κριτική επιτροπή αποτελείται από διακεκριμένους συγγραφείς και πανεπιστημιακούς, το χάρηκα γιατί ήταν και μια απόφαση ομόφωνη», μας είπε.

«Με βάση αυτά που είπε η κριτική επιτροπή, υπάρχει μια αξιόλογη κοινωνική συνιστώσα στο έργο μου, αλλά αυτό που τους τράβηξε περισσότερο είναι η δύναμη της γραφής, της γλώσσας, των εικόνων, των συγκρούσεων, των καταστάσεων και προφανώς έπαιξε ρόλο ότι τα κείμενά μου δεν είναι παγκοσμιοποιημένα. Τους κέντρισε παραπάνω η ποιότητα της γραφής, όχι ότι είμαι Ελληνας συγγραφέας».

Τι σημαίνει γι' αυτόν μια τέτοια διάκριση; «Είναι όπως όλες οι βραβεύσεις, κάτι πολύ σημαντικό. Αντιλαμβάνεσαι ότι κάποιοι άνθρωποι εκτιμούν και αναγνωρίζουν το έργο σου και το αναδεικνύουν καθαρά για την αξία του. Ασφαλώς το χρηματικό έπαθλο βοηθάει, καθώς στην Ελλάδα είναι δύσκολο να βιοποριστείς από τη συγγραφή. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι κάποιοι διάβασαν κάτι που έγραψα, τους είπε κάτι, και θέλησαν με κάποιον τρόπο να το αναδείξουν και να το φέρουν σε επαφή με το αμερικανικό κοινό και γενικότερα με το διεθνές κοινό. Για μένα είναι μεγάλη υπόθεση άνθρωποι που ζουν στην άλλη άκρη του κόσμου να συνδέονται με αυτά που γράφεις. Κι αυτή είναι η μεγάλη δύναμη της λογοτεχνίας. Διαβάζεις ένα κείμενο που έρχεται από άλλο τόπο, από άλλο χρόνο ενδεχομένως, με άλλες παραστάσεις, κι όμως μπορείς να συνδεθείς μαζί του και να σου πει κάτι».

Ο Χρήστος Οικονόμου γράφει συνεχώς, «αλλά είμαι λίγο δύσκολος με τη δημοσίευση, θέλω να το πάω εκεί που θέλω, δεν βιάζομαι», μας λέει. Ξεκινάει τις ιστορίες του «από μια φωνή και, αν επιμείνει αρκετό καιρό, της δίνω προσοχή. Ετσι δουλεύω συνήθως. Δεν κάνω κάτι προγραμματικά, δεν έχω φακέλους στο γραφείο μου, για να λέω τώρα θα γράψω με αυτήν τη θεματολογία. Θέλω και λίγο να ακολουθώ τις ιστορίες μου, να δω πού με πηγαίνουν...».

Πραγματικά γεγονότα και καταστάσεις επιδρούν πάνω του. «Με εμπνέει πολύ ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Γι' αυτό έχω συνεχώς τα μάτια μου και τα αυτιά μου ανοιχτά. Δεν με ενδιαφέρει να γράψω αυτοβιογραφία...Το πιο σαγηνευτικό είναι να βγαίνεις από τον εαυτό σου και να γίνεσαι κάποιος άλλος, να πηγαίνεις κάπου αλλού, να κάνεις κάτι άλλο. Είναι μια μετάβαση δηλαδή η μυθοπλασία, αλλά πρέπει να υπάρχει σύνδεση με την πραγματικότητα».