Ιστορία αγάπης μητέρας και παιδιού στη φτώχεια της Γλασκόβης

Οταν ήταν μικρό παιδί, στη Γλασκόβη του 1980, ο Ντάγκλας Στιούαρτ προσπαθούσε να τα βγάλει πέρα με τον αλκοολισμό της μητέρας του, την οποία λάτρευε, γράφοντας τα απομνημονεύματά της. Τα αφιέρωνε στην «Ελίζαμπεθ Τέιλορ, που δεν ξέρει τίποτα από αγάπη», αλλά δεν τα τελείωσε ποτέ. Μερικές δεκαετίες αργότερα, στα 44 χρόνια του, κέρδισε το βραβείο Booker (και 50 χιλιάδες λίρες) με ένα μυθιστόρημα, το πρώτο του, που μπορεί να είναι μυθοπλασία, αλλά κλείνει μέσα του την προσωπική του ιστορία, αλλά και την εργατική Γλασκόβη που αποδεκατίζεται από την αναισθησία της Θάτσερ.

Το «Shuggie Bain», που ήδη χαιρετίζεται από την κριτική ως «κλασικό» και έχει γίνει μπεστ σέλερ, είναι η ιστορία ενός αγοριού στο περιθώριο της Γλασκόβης, που πασχίζει να σώσει τη μητέρα του, ενώ συγχρόνως ανακαλύπτει με τραυματικό τρόπο την ομοφυλοφιλία του. Στην Ελλάδα θα το διαβάσουμε μέσα στο 2021 από το «Μεταίχμιο» σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου.

Ο Ντάγκλας Στιούαρτ, που έχασε τη δική του μητέρα όταν ήταν 16 χρόνων, αλλά κατάφερε να βρει τον δρόμο του με σπουδές στο περίφημο Royal College of Art, ζει 20 χρόνια στην Αμερική διαπρέποντας ως σχεδιαστής μόδας σε μεγάλες φίρμες (Calvin Klein, Ralph Lauren και Gap). Μίλησε από οθόνη στην τελετή απονομής την περασμένη Πέμπτη, τρομερά συγκινημένος.

Μαζί του, στο σπίτι τους στη Νέα Υόρκη, ο σύζυγός του Μάικλ Κάρι, επιμελητής στην γκαλερί Gagosian, πρώτος αναγνώστης του βιβλίου, που το έγραφε επί δέκα χρόνια, στις ώρες που έκλεβε από την απαιτητική δουλειά του. Τριάντα δύο εκδοτικοί οίκοι το απέρριψαν ως πολύ στενάχωρο και σκοτσέζικο, πριν βγει πρώτα στην Αμερική και μετά στη Μεγάλη Βρετανία. «Είναι μια μινιατούρα όλων αυτών που ένα εφτάχρονο αγόρι μπορεί να ζήσει: φτώχεια, μισογυνισμό, ομοφοβία, εξάρτηση από ουσίες και κοινωνικό σεχταρισμό. Αλλά, πάνω από όλα, είναι μια ιστορία αγάπης μιας μητέρας και του γιου της, μιλάει για την αγάπη χωρίς όρια, αυτή την καθημερινή ανανέωση της ελπίδας, που μόνο τα παιδιά έχουν για τους προβληματικούς γονείς τους», είπε ο Στιούαρτ.

Σε συνέντευξή του στην «Γκάρντιαν», μία μέρα μετά τη βράβευσή του, παραδέχτηκε: «Πάντα ήθελα να γράψω για τις επιπτώσεις της φτώχειας σε γυναίκες και παιδιά. Οταν οι γυναίκες κάνουν λάθη, κυρίως οι μητέρες, η κοινωνία τις αντιμετωπίζει πολύ σκληρά. Η Αγκνες και ο μικρός Σάγκι εξοβελίζονται, αυτή γιατί είναι διαφορετική από τα πρότυπα της κοινότητας, αυτός γιατί είναι queer και οι άνδρες δεν ξέρουν τι να τον κάνουν. Προσκολλώνται ο ένας στην άλλη ενάντια σε μια ολόκληρη πόλη, που περνάει μια δύσκολη περίοδο».

Η Σκοτία, η γλώσσα της, οι εργατικές συνοικίες και ο θατσερισμός, που ο Στιούαρτ επιμένει ότι δεν ξεχνιέται («δεν μπορείς να γράψεις βιβλίο για τη Γλασκόβη της δεκαετίας του ‘80 παραβλέποντας την πολιτική κατάσταση, είχε μεγάλη ευθύνη που οι άνθρωποι είχαν χάσει κάθε ελπίδα»), δίνουν ακόμα μεγαλύτερη δύναμη στο οικογενειακό δράμα του «Shuggie Bain». Ηδη ο Κεν Λόουτς τού έστειλε θερμό γράμμα, αλλά ο Στιούαρτ δεν θέλει να γίνει το μυθιστόρημά του «σύμβολο, κάτι σαν την απεργία των ανθρακωρύχων».

Κι αν επιμένει ότι «χρωστάω στη Σκοτία τα πάντα», κι αν τοποθέτησε και πάλι στη Γλασκόβη, αλλά μία δεκαετία αργότερα, το δεύτερο βιβλίο του, «Loch Awe», που μόλις ολοκλήρωσε, μια ερωτική ιστορία δύο αγοριών, αναφέρεται στη γλώσσα και την ψυχή της πατρίδας που άφησε πίσω του. Εχει σε περίοπτη θέση στη αμερικανική βιβλιοθήκη του το μόνο σκοτσέζικο μυθιστόρημα που πήρε το Booker πριν από το δικό του, το 1994. «Το «How Late It Was, How Late» του Τζέιμς Κέλμαν μού άλλαξε τη ζωή, πρώτη φορά είδα σε σελίδες βιβλίου ανθρώπους σαν κι εμένα να μιλούν την ίδια με μένα διάλεκτο».

Η τελετή απονομής, που μεταδόθηκε ψηφιακά και ραδιοφωνικά από το BBC, είχε κι άλλες διασημότητες. Τρία προηγούμενα βραβεία Booker (Ισιγκούρο, Ατγουντ, Εβαρίστο), αλλά και τον Ομπάμα, που σε μαγνητοσκοπημένο μήνυμά του μίλησε για την αξία της λογοτεχνίας και έκανε ειδική αναφορά σε τρεις παλιότερους υποψηφίους για το βραβείο, που του πρόσφεραν «ανακούφιση από τις καθημερινές δοκιμασίες της πολιτικής και της προεδρίας»: στη Μέριλιν Ρόμπινσον, στον Κόλσον Γουάιτχεντ και στην Μπερναρντίν Εβαρίστο.