Οταν γράφω, ζω…

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία, ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα η Ισμήνη Καρυωτάκη, απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός κι εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Ξεκίνησα να γράφω το τρίτο μου βιβλίο με αφορμή το ανεκπλήρωτο της σχέσης μου μ’ ένα πανέρμο χτίσμα στην άκρη μιας λίμνης: το Αντλιοστάσιο στη λίμνη της Γιάλοβας. Μέσα απ’ αυτή τη σχέση –«ερωτική» όσο κι αν ακούγεται παράλογο– έφτασα να διαπιστώσω πως είχα μια οριστικά δυνατή κλήση προς τη συγγραφή. Από το «Αντλιοστάσιο» –σαν τομή– και μετά, ανεβαίνει κάθετα ο συγγραφικός μου πυρετός. Θεματικά τα βιβλία μου είναι διαφορετικά μεταξύ τους, «ασυνεχή» θα λέγαμε. Ωστόσο, μέσα στην «ασυνέχεια» υποβόσκει η «συνέχεια»: τα διατρέχει όλα το ανεκπλήρωτο σαν βίωμα, εκφρασμένο μυθοπλαστικά.

● Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Η Αρχιτεκτονική Σχολή, στην οποία σπούδασα, είναι θα λέγαμε μια «κυψέλη» των τεχνών. Από αυτήν πέρασα αβίαστα στη σκηνογραφία –στο θέατρο και τον κινηματογράφο–, ανοίχτηκα στη ζωγραφική και εντέλει «έδεσα» στη συγγραφή. Στη διαδρομή έμαθα πως η «τέχνη» είναι «μία»: οι τέχνες μεταξύ τους είναι συγκοινωνούντα δοχεία.

Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα…

Οταν γράφω, ζω. Δεν έχω στο μυαλό μου τον εκδότη. Κι αν σκοντάψω, και η «ιστορία» δεν βγαίνει, κοντοστέκομαι, παίρνω βαθιές ανάσες, παύω ν’ αγωνιώ, και η λύση έρχεται από μόνη της. Το ίδιο και τα θέματα των βιβλίων μου, έρχονται και μου χτυπάνε την πόρτα από μόνα τους. Ωστόσο, κάποια που ίσως απαιτούν –λέμε τώρα– τα κότσια του Μπολάνιο στο «Τζοάννα Συλβέστρι», μπορεί –προσώρας– και να μην τολμούν να τη χτυπήσουν…

● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου…

«Μπαρτλέμπυ ο γραφιάς» του Χέρμαν Μέλβιλλ, «Πέδρο Πάραμο» του Χουάν Ρούλφο, «Ανακόντα» του Οράτιος Κιρόγα και «Το κουτσό» του Χούλιο Κορτάσαρ, ως ευαγγέλιο.

● Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που σας έκαναν να υπομειδιάσατε;

Οι κριτικές ναι, καλές ή κακές, κάποιες από αυτές με στανιάρισαν. Ενα άρθρο της Μάρης Θεοδοσοπούλου, για το τρίτο μου βιβλίο, ακριβοδίκαιο και ενδελεχές με είχε αφήσει ενεά. Ηταν ένα γενναίο λάκτισμα για να συνεχίσω να γράφω και την ευγνωμονώ.

● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του…

Από τους παλαιότερους ο Ε. Χ. Γονατάς, ο Νίκος Καχτίτσης, ο Τάσος Δενέγρης και πολλοί ακόμη με συναρπάζουν, αλλά και από τους νεότερους, πολλοί επίσης. Θα αναφερθώ σε μία πρόσφατη αποκάλυψη, την Κατερίνα Χανδρινού με το βιβλίο της «Κόρκυρα».

● Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Συντροφιές υπάρχουν – πώς αλλιώς; Κάποιες είναι ορατές και στο διαδίκτυο. Τώρα, για το αν επηρεάζουν το πνευματικό κλίμα της εποχής δεν είμαι σίγουρη – όχι με τον τρόπο που το επηρέαζαν στο παρελθόν βέβαια, ίσως με τον ανάλογο της εποχής μας.

● Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Ισως οι ίδιοι οι Ελληνες συγγραφείς, όσο και οι εκδότες βέβαια, δεν επιμένουν όσο θα όφειλαν ή θα έπρεπε. Η γλωσσική αλλά και η κοινωνική μας εσωστρέφεια επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό το άνοιγμα των βιβλίων μας προς τα έξω.

● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Η εφημερίδα είναι πάντα η ίδια έχει πει ο Χούλιο Κορτάσαρ και η ρήση του με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Η φυσιογνωμία της «εξουσίας» ωστόσο –υπαρκτή και απεχθής στην όποια πολιτική της ανάδυση– δεν έχει πάψει να με ταλανίζει ως πολίτη και κατ’ επέκταση ως συγγραφέα.

● Σας απασχολεί αν, μεταθανατίως, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Γράφω έχοντας στο μυαλό μου τους ζωντανούς φίλους μου και χαμογελάω κάτω απ’ τα μουστάκια μου, όταν σκέφτομαι ότι μόλις αύριο θα με διαβάσουν.

? Η Ισμήνη Καρυωτάκη γεννήθηκε στα Γιάννενα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ στην Αθήνα και Σκηνογραφία στην Beaux Arts στο Παρίσι. Εργάστηκε ως αρχιτέκτονας στο Παρίσι και στην Αθήνα και ως σκηνογράφος στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Από το 1997 ασχολείται με την αρχιτεκτονική της γραφής. Το τελευταίο της βιβλίο είναι «Οι ληστές της Ανθολογίας του μαύρου χιούμορ» (Ποταμός, 2020)