Περιήγηση στην «Αρχαία Μεσσήνη»

Ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης σήκωσε σταδιακά από το χώμα μια ολόκληρη πόλη, την Αρχαία Μεσσήνη. Μέσα σε ένα ιδανικό φυσικό περιβάλλον ξεπροβάλλουν υποδειγματικά αναστηλωμένα τα μνημεία της, το μεγαλειώδες Στάδιο, το Γυμνάσιο και η Παλαίστρα, τα Ιερά της Αγοράς, η Κρήνη Αρσινόη, το Θέατρο, ένα από τα μεγαλύτερα της κλασικής και ελληνιστικής αρχαιότητας (με πλάτος κοίλου 106,83 μ. και διάμετρο ορχήστρας 23,56 μ.), το Ασκληπιείο.

Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό τόπο είναι εμπειρία που λειτουργεί πολλαπλάσια αν ο επισκέπτης έχει την τύχη να ξεναγηθεί από τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη, υπεύθυνο της συστηματικής ανασκαφής και του αναστηλωτικού έργου, ο οποίος ζει μεγάλο μέρος του χρόνου του στον αρχαιολογικό χώρο που δέχεται ετησίως χιλιάδες επισκέπτες, καθώς έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους της χώρας.

Μια ολοκληρωμένη περιήγηση σε αυτόν παρουσιάζεται στις 144 σελίδες της έκδοσης «Αρχαία Μεσσήνη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καπόν». Τη Δευτέρα μάλιστα (7/10 στις 19.30) διοργανώνεται στην Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία (Πανεπιστημίου 22) εκδήλωση όπου θα μιλήσουν ο Πάνος Βαλαβάνης, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, ο Δημήτρης Πλάντζος, αναπληρωτής καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, και ο συγγραφέας Πέτρος Θέμελης.

Μέσα από τα αναλυτικά κείμενά του, πλήθος φωτογραφιών και σχεδιαγραμμάτων, ο επισκέπτης γνωρίζει την ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης, περιηγείται στις μνημειακές οχυρώσεις, μαθαίνει για την κοινωνική ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων, για τη μακραίωνη παρουσία της ισχυρής πόλης στην περιοχή, αλλά και για τις ανασκαφές, τις αναστηλώσεις και τις έρευνες που διεξήχθησαν επί δεκαετίες (άρχισαν το 1895 από τον αρχαιολόγο Θεμιστοκλή Σοφούλη, μετέπειτα πολιτικό), ώστε σήμερα να έχει αναδειχθεί το εξαιρετικό μνημειακό σύνολο του αρχαιολογικού χώρου.

Οταν ανέλαβε την ανασκαφή ο Πέτρος Θέμελης, το 1986, υπήρχαν παντού αμπέλια και ελιές και μόνο σε ένα μικρό κομμάτι γης που είχε ανασκάψει ο αείμνηστος καθηγητής και γραμματέας της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, Αναστάσιος Ορλάνδος, είχε αποκαλυφθεί μέρος του Ασκληπιείου.

«...Η αρχαία Μεσσήνη, τραυματισμένη από τα στοιχεία της φύσης, θαμμένη κάτω από επιχώσεις πολλών μέτρων, ξαναβλέπει το φως, ζει μια δεύτερη ζωή στον σύγχρονο κόσμο» γράφει στην εισαγωγή ο Πέτρος Θέμελης, υπέρμαχος της άποψης των ανοιχτών μνημείων προς τους σύγχρονους επισκέπτες, καθώς θεωρεί ότι οι άνθρωποι δίνουν ζωή στους αρχαιολογικούς χώρους.

Γι’ αυτό φροντίζει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους να διοργανώνονται ειδικές εκδηλώσεις για μαθητές και φοιτητές, εικαστικές εκθέσεις, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις στα αναστηλωμένα αρχαία οικοδομήματα. Τα περισσότερα από αυτά ανασυγκροτήθηκαν από λιθοσωρούς, ενώ το αρχαίο αστικό περιβάλλον της πόλης διατηρεί στοιχεία από όλες τις φάσεις, από την ίδρυσή της το 369 π.Χ. έως τον 14ο-15ο αιώνα μ.Χ. Ιδρύθηκε από τον Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα και τους Αργείους συμμάχους του που κάλεσαν τους Μεσσήνιους της διασποράς οι οποίοι είχαν καταφύγει στη Σικελία και στην Κυρηναϊκή να εγκατασταθούν στη νέα πρωτεύουσα της αυτόνομης Μεσσηνίας.

«...Πίσω από τις εικόνες των αναστηλωμένων μνημείων βρίσκονται οι άξιοι συνεργάτες μου, αρχαιολόγοι, έμπειροι συντηρητές και αφοσιωμένοι εργατοτεχνίτες. Ενα απέραντο λατομείο διάσπαρτων λίθινων εδωλίων μετατράπηκε σταδιακά σε Θέατρο, λιθοσωροί από αρχιτεκτονικά μέλη μεταμορφώθηκαν προοδευτικά στο ναόσχημο Μαυσωλείο των Σαιθιδών και στο Στάδιο, ένας δεύτερος σωρός από πέτρες δημιούργησε το ταφικό μνημείο Κ3 με την αμφίκοιλη κωνική στέγη, διαλυμένοι πύργοι των οχυρώσεων ανασυγκροτήθηκαν...» γράφει ο Πέτρος Θέμελης.

Η Μεσσήνη έγινε γνωστή κυρίως από τον Παυσανία, ο οποίος την επισκέφθηκε μεταξύ 155 και 160 μ.Χ., δηλαδή 530 χρόνια μετά την ίδρυσή της και τρεις αιώνες μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους. Παρότι οι μέρες της ανεξαρτησίας είχαν περάσει, η πόλη εξακολουθούσε να αποτελεί πολιτικό, οικονομικό και καλλιτεχνικό κέντρο.

Ο Παυσανίας θαύμασε και κατέγραψε τις οχυρώσεις, την αγορά με την Κρήνη της Αρσινόης, τους ναούς και λατρευτικά αγάλματα όπως της Μητέρας των Θεών (Κυβέλης) και της Λαφρίας, έργα του Μεσσήνιου καλλιτέχνη Δαμοφώντα, το Ασκληπιείο, το Στάδιο, το Γυμνάσιο και άλλες θέσεις που σταδιακά αποκαλύφθηκαν και σήμερα βλέπουμε κι εμείς.

Τα εντυπωσιακά κατάλοιπα των οχυρώσεων, αιώνες αργότερα, προκάλεσαν το ενδιαφέρον των ξένων περιηγητών οι οποίοι ακολούθησαν την πορεία του Παυσανία και στα οδοιπορικά τους παρουσιάζουν τα πρώτα στοιχεία για τα μνημεία.

«Η αρχαία Μεσσήνη, ως ένα αρχαιολογικό και οικολογικό πάρκο σε λειτουργία, έχει αποκτήσει τη δική της δυναμική και πληρότητα, χάρη στις δυνατότητες που προσφέρουν τα μεγαλειώδη αρχαιολογικά κατάλοιπα μιας ολόκληρης αρχαίας πόλης (ευανάγνωστης και παιδευτικής), οι ήπια δομημένοι σύγχρονοι οικισμοί που την περιβάλλουν, καθώς και η μακροχρόνια επένδυση σε χρόνο και κόπο όλων όσων συμμετείχαν στην έρευνα και στην προβολή του χώρου από το 1986 έως σήμερα. Μαζί με άλλα σημαντικά κατάλοιπα της μακραίωνης ιστορίας της Μεσσηνίας, μέσα σε ένα αλώβητο φυσικό περιβάλλον, την πατρίδα του ευλογημένου ελαιόδεντρου, η αναγεννημένη αρχαία Μεσσήνη συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάδειξη της περιοχής σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό παγκοσμίως», γράφει το οπισθόφυλλο της φροντισμένης έκδοσης.