Δεν έχω χρόνο πια για τις φλυαρίες των γεγονότων

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα, η συγγραφέας Αμάντα Μιχαλοπούλου απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός και εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

Η Αμάντα Μιχαλοπούλου έχει γράψει τρεις συλλογές διηγημάτων και οχτώ μυθιστορήματα, με πιο πρόσφατο το «Μπαρόκ» (Καστανιώτης, 2018). Τιμήθηκε μεταξύ άλλων με το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω για το «Γιάντες» (1996) και το Βραβείο Διηγήματος του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για τη «Λαμπερή Μέρα» (Καστανιώτης, 2012). Εργα της έχουν ανέβει στο θέατρο και έχουν μεταφραστεί σε δεκαέξι γλώσσες. Διδάσκει δημιουργική γραφή στην ΠΥΡΝΑ και στην ARTENS. Μόλις εκδόθηκε ο συλλογικός τόμος «Το μυστικό» (Καστανιώτης, 2018) με κείμενα μαθητών της.

● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Γράφω το ίδιο βιβλίο με ασυνεχή τρόπο. Τα ίδια ζητήματα ταυτότητας, η ίδια σχεδόν ερωτική μανία με τους συγγραφείς και τα βιβλία τους, ο κόσμος των κοριτσιών, η δυσπιστία και η χειραφέτηση, το ταξίδι ως υπαρξιακή εμπειρία, η απώλεια και η αναπλήρωση, η σημασία του οξύμωρου, η συνεχής πάλη του αυθορμητισμού με τη μέθοδο, το αποτύπωμα της αδιαφορίας και της απόρριψης, η υλικότητα της γλώσσας.

● Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας…

Η οικογένειά μου, ο κινηματογράφος, η αίσθηση της γεύσης, η σιωπή των μουσείων, ο χορός, η Ευρώπη, η γαλλική γλώσσα, το ταξίδι και ο εκτοπισμός κάθε είδους. Και η φράση «Θα προτιμούσα όχι» που έχει βγει από τη σφαίρα της μελβιλικής αναφοράς και αγγίζει κάτι πλατύτερο: την πολυτέλεια της άρνησης, την ελευθερία.

● Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα…

Βιάστηκα να παραδώσω το δεύτερο μυθιστόρημά μου «Οσες φορές αντέξεις». Νεότερη νόμιζα ότι η λογοτεχνική παρουσία είναι σαν να χτυπάς κάρτα. Αλλά αυτό το λέω υπό το πρίσμα του σημερινού μου εαυτού, που είναι πιο διστακτικός και λιγότερο αυθόρμητος. Κάθε φορά πάντως φοβάμαι και απωθώ το αμέσως επόμενο βιβλίο, ώσπου τα γεγονότα της ζωής, οι συμπτώσεις, η μεταφυσική υπόγευση του άγραφου ακόμα κειμένου να με πείσουν ότι πρέπει να καθίσω και να γράψω, να με σύρουν στην καρέκλα. Τα τελευταία χρόνια πρέπει να συμβεί κάτι οριακό για να αφήσω το βιβλίο να γραφτεί, να του επιτρέψω να υπάρξει.

● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου…

«Η Κασσάνδρα και ο λύκος» της Μαργαρίτας Καραπάνου, «Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης» του Καλβίνο, «Ορλάντο» της Βιρτζίνια Γουλφ.

● Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Περισσότερο με απασχολούν οι αρνητικές κριτικές που δεν εντοπίζουν το αληθινό πρόβλημα ενός βιβλίου και οι θετικές που δεν εντοπίζουν τις βαθύτερες αρετές του, αλλά επαναλαμβάνουν το αυτονόητο.

● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας του οποίου σας έλκει η γραφή;

Αν με το «παλαιότεροι» εννοούμε και νεκροί, τότε θα πω την Καραπάνου, τη Μέλπω Αξιώτη, τον Ε.Χ. Γονατά, τον Καχτίτση, τον Σαχτούρη, τη Μάτση Χατζηλαζάρου, τον Δημήτρη Χατζή και ακόμα πιο πριν τον Ιωάννη Δαμβέργη και την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου. Από τους σημερινούς ξεχωρίζω τη Μαρία Μήτσορα, τον Δημήτρη Νόλλα, τον Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλο, την Ελενα Πέγκα, τον Θάνο Σταθόπουλο. Από τους ακόμα πιο νέους, την Ολγα Παπακώστα, τον Παπαμάρκου, τον Παλαβό, την Αλεξάνδρα Κ*. Αχ, είναι πολλοί... Ας πούμε ότι δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς το χιούμορ του Καλοκύρη, του Σωτάκη και του Χουλιάρα και χωρίς την τελειομανία της Ερσης Σωτηροπούλου και του Θανάση Βαλτινού.

● Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Αν υπάρχουν, δεν ανήκω σε αυτές.

● Για ποιο λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Απλώς και μόνο επειδή είμαστε μια μικρή γλωσσική κοινότητα που δεν έχει την παραμικρή πολιτική βιβλίου, δεν χρηματοδοτεί μεταφράσεις, δεν μυρίζεται ευκαιρίες, δρα σπασμωδικά και ευκαιριακά, χωρίς συνεκτικό όραμα.

● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Δεν παρακολουθώ την πολιτική συγκυρία όπως παλιότερα. Ολα επαναλαμβάνονται και δεν έχω χρόνο πια για τις φλυαρίες των γεγονότων. Αλλά εμείς οι συγγραφείς ασκούμε πολιτική, η ηθική διάσταση της γραφής είναι καθαρά πολιτική πράξη. Είναι αυτό που έλεγε ο Eich αλλά και όλοι οι σκεπτόμενοι Γερμανοί μετά τον πόλεμο: «Αν δεν ασκήσουμε κριτική στη γλώσσα της εξουσίας, είναι σαν να στολίζουμε το σφαγείο με γεράνια».

● Σας απασχολεί αν, μεταθανατίως, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

Το θέμα είναι αν το ίδιο το έργο μου θα με θυμάται, αν θα συνδέεται δηλαδή με αυτό που είμαι και πιστεύω σήμερα για τη λογοτεχνία ως ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας.