«Είμαι ζωγράφος και βλέπω τα πράγματα με τον τρόπο του ζωγράφου»

Aνθρωπος διακριτικός, με ευδιάκριτο στίγμα στα δύσκολα μονοπάτια της ιστορίας της τέχνης, καλλιτέχνης που διερευνά την έννοια της μνήμης, τη σημασία του αρχείου, τη σχέση μεταξύ του παρελθόντος και της σύγχρονης πραγματικότητας. Ο Γιώργος Χατζημιχάλης δηλώνει ζωγράφος και δεν διστάζει να ξεδιπλώσει το έργο του στον χώρο με μικρά αλλά και τεράστια έργα, ενώ συχνά ενσωματώνει διαφορετικά μέσα: φωτογραφίες, βίντεο, γλυπτική, κείμενα, κατασκευές κ.ά.

«Είμαι ζωγράφος και βλέπω τα πράγματα με τον τρόπο του ζωγράφου. Πιστεύω ότι η ζωγραφική είναι ένα μέσο τόσο ελεύθερο, που σου επιτρέπει να κάνεις και να δείξεις πράγματα που δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο», λέει ο ίδιος, ενώ αναρωτιέται: «Εικαστικός σημαίνει κάποιος που έχει κατακτήσει τη ζωγραφική και δεν τη χρειάζεται πια;». Και επισημαίνει: «Ενα κομμάτι της εννοιολογικής τέχνης έχει φθαρεί τόσο πολύ που τη χαρακτηρίζει ο ακαδημαϊσμός».

Περισσότερα από 50 χρόνια μετρά το εικαστικό ταξίδι του, μια συναρπαστική περιπέτεια που γίνεται προσιτή στο κοινό χάρη στη γενναιοδωρία του Μουσείου Μπενάκη, το οποίο προσφέρει όλους τους εκθεσιακούς χώρους στο κτίριο της οδού Πειραιώς για τη μεγάλη αναδρομική με τίτλο «Γιώργος Χατζημιχάλης. Εργα από το 1966 έως το 2022».

Αν μη τι άλλο, υπάρχουν αρκετές πρωτοτυπίες σε αυτή την έκθεση, που γίνεται με τον τρόπο του Γιώργου Χατζημιχάλη... his way, ο οποίος τη σχεδίασε και την επιμελείται. Ετσι, λόγω του όγκου και του εύρους της δουλειάς του η αναδρομική χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρώτο παρουσιάζεται από 21 Σεπτεμβρίου έως τις 5 Νοεμβρίου και το δεύτερο από 23 Νοεμβρίου έως τις 14 Ιανουαρίου, ενώ στο μεσοδιάστημα ο εκθεσιακός χώρος θα παραμείνει ανοιχτός ώστε το κοινό να έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει τα παρασκήνια του στησίματος.

Ηδη από το 2013 ο Γιώργος Χατζημιχάλης προγραμμάτιζε μια μεγάλη αναδρομική και για τον λόγο αυτό έκανε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία 2020, κάλεσε φίλους και γνωστούς να δώσουν ένα μικρό ποσό των 84 ευρώ τον χρόνο -«όσο ένα μπουκάλι ουίσκι σε μπαρ», όπως λέει- και ως αντίδωρο πρόσφερε ζωγραφισμένους κουμπαράδες και πολλαπλά έργα.

Ετσι κατάφερε να καλύψει μεγάλο μέρος του κόστους της διοργάνωσης για να ζητήσει χορηγίες και το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανταποκρίθηκε ως Μέγας Δωρητής. Επιθυμία του ήταν να παρουσιαστεί το έργο του ταυτόχρονα στο Μουσείο Μπενάκη και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά το 2018 συνάντησε την άρνηση της τότε διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Κοσκινά, παρότι το μουσείο το 2001, επί Αννας Καφέτση, του είχε κάνει μια αναδρομική - «στο μέσο της διαδρομής του καλλιτέχνη». Πάντως, από τις συλλογές του ΕΜΣΤ προέρχονται πολλά έργα που εκτίθενται στην τωρινή έκθεση, η οποία αναμενόταν να ανοίξει το 2020, αλλά αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας.

Από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ελληνες ζωγράφους με πολύπλευρο και ποικίλο έργο, ο Γιώργος Χατζημιχάλης συμμετείχε στην Documenta IX του Κάσελ, στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2005, με το συγκλονιστικό βιωματικό «Νοσοκομείο». Για την αναδρομική του στο Μουσείο Μπενάκη και τη διγλωσση έκδοση που τη συνοδεύει (εκδόσεις Αγρα) απέφυγε το επιμελητικό κείμενο και τη χρονολογική ακολουθία και προτείνει μια ξενάγηση μέσω QR code και μικρά κείμενα για τα έργα. Πρόθεσή του είναι να εισαγάγει τον θεατή στον εικαστικό χώρο σε μια συγκροτημένη διαδρομή για να κατανοήσει έργα και σύνολα που συνομιλούν με πρόσωπα, γεγονότα, φαινόμενα, καταστάσεις, ψηφίδες της συλλογικής μνήμης.

Αρκετά εκτίθενται για πρώτη φορά, όπως τα εφηβικά του, αντιγράφοντας τον Λεονάρντο και τον Ρενουάρ, που ανοίγουν την έκθεση, ενώ ακολουθούν οι σκοτεινοί πίνακες του «Πένθους» (1968) λόγω της απώλειας του πατέρα του, με αναφορές στον Γκόγια. Η επαφή του με τον Αρη Κωνσταντινίδη και τη Ναταλία Μελά τού «άνοιξε τα μάτια», ενώ συνδέθηκε και με τους Νέους Ρεαλιστές. Στην πρώτη του έκθεση στην «Ωρα» το 1977 καταγράφει βιώματα με βάση τον φωτορεαλισμό.

Από τη δεκαετία του ’80 εντυπωσιάζει το σύνολο «Τάφος 1» με γη, ουρανό και έξι ταφές -έχει αφετηρία το κείμενο της φίλης του, αρχαιολόγου Αθηνάς Αζίνα για τους τρόπους ταφής των ανθρώπων στην Ιστορία-, αλλά και το «1221», ένας υποβλητικός χώρος για το μεγάλο ταξίδι της ζωγραφικής από την Ανατολή στη Δύση.

Ο Χατζημιχάλης παρατηρεί, ερευνά. Με βάση τα μετεωρολογικά στοιχεία του Αστεροσκοπείου δημιουργεί το 1998 τις «Μέρες και νύχτες στο Γιορκ» αλλά και τη «Θερμοκρασία ανά ώρα το 1968 στην Αθήνα» με κύβους ψυχρών και θερμών χρωμάτων. «Αναπαριστά» τη μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου και το πορτρέτο του στρατηγού Γκιαπ και τη δεκαετία του 2010 ταξιδεύει στο Βιετνάμ προκειμένου να του το παραδώσει, ενώ ήταν κλινήρης.

Με μια μεγάλη προβολή του 2003, όπου στο κατάστρωμα ενός πλοίου είναι εγκατεστημένοι 400 φάροι του Αιγαίου Πελάγους που αναβοσβήνουν, μας αποχαιρετά το πρώτο μέρος της αναδρομικής, που συνοδεύεται από ξεναγήσεις και συζητήσεις για θέματα που θίγουν τα έργα του καλλιτέχνη. Συμμετέχουν οι: Κύριλλος Σαρρής, Ηλίας Παπηλιάκης, Αννα Καφέτση, Διονύσης Καψάλης, Σταλίνα Βουτσινά, Γιάννης Τσίρος κ.ά.