Ενας ηδονιστής, κοσμοπολίτης δημιουργός με ελληνική ψυχή

Ενας «ηρωικός ηδονιστής» που ζούσε για την απόλαυση και την αποτύπωνε στη ζωγραφική του. Κοσμοπολίτης νομάς, που καταξιώθηκε ως καλλιτέχνης, κατά τα χρόνια του πολέμου στο Λονδίνο, μαζί με τον καλύτερό του φίλο, τον Λούσιαν Φρόιντ. Λάτρης της Ελλάδας όπου έζησε για πολλά χρόνια, αγάπησε τις αρχαιότητες, το καλοκαιρινό φως, τα νησιά του Αιγαίου, συναναστράφηκε τους απλούς ανθρώπους, που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης. Ανθρωπος με χιούμορ, ελεύθερο και θαρραλέο πνεύμα, δεν δίστασε να χλευάζει την εξουσία κατά την περίοδο της χούντας, με αποτέλεσμα να τον εξορίσουν από τη χώρα, κατάφερε όμως στη Mεταπολίτευση να επιστρέψει στην αγαπημένη του Κρήτη.

Ο Τζον Κράξτον (1922-2009) «επιστρέφει» και πάλι στην Ελλάδα, με μια ιδιαίτερη περιοδεύουσα έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του, που, με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, εγκαινιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, ενώ το Οκτώβριο θα μεταφερθεί στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων και στη συνέχεια θα ταξιδέψει στο Λονδίνο.

Η έκθεση «John Craxton. Μία ελληνική ψυχή» περιλαμβάνει συνολικά 90 έργα, πολλά από αυτά άγνωστα έως τώρα και προερχόμενα από το Craxton Estate, χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες, που καλύπτουν όλες τις περιόδους της πορείας του: χαρακτικά και σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, μια εντυπωσιακή ταπισερί που έρχεται για πρώτη φορά από τη Σκοτία, καθώς και φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα. Είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε το έργο του που συνδέεται με τη μυθιστορηματική ζωή του.

Γόνος μιας μεγάλης, μουσικόφιλης οικογένειας του Λονδίνου με ευρύ κοινωνικό κύκλο, ο Κράξτον ήταν ένα αναρχικό πνεύμα που ήθελε μόνο να ζωγραφίζει. Ανακάλυψε το έργο του Ελ Γκρέκο και του Πικάσο ενώ ήταν ακόμα έφηβος και αγάπησε την αρχαία ελληνική τέχνη στα μουσεία που επισκεπτόταν συχνά. Ομως, αυτό που ονειρευόταν ήταν μια ζωή γεμάτη φως. Εκανε το πρώτο βήμα για το ταξίδι προς τον Νότο πηγαίνοντας στο Παρίσι το 1939, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αγγλία λόγω του επικείμενου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εμεινε εγκλωβισμένος εκεί για έξι χρόνια κι έγινε γνωστός ως ένα εκκεντρικό παιδί-θαύμα της τέχνης.

Χάρη στην προσωπική του γοητεία κατάφερε να επιβιβαστεί σε μαχητικό αεροπλάνο μαζί με τη σύζυγο του Βρετανού πρέσβη στην Ελλάδα και προσγειώθηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 1946. Κατά τις επόμενες δεκαετίες εξερεύνησε το Αιγαίο και παραδόθηκε στη σαγήνη του.

Από τη στιγμή που έφτασε στη χώρα έως τον θάνατό του, όλο σχεδόν το έργο του εξυμνούσε τη ζωή, το φως και τα τοπία της Ελλάδας. Προτιμούσε να ζωγραφίζει τους απλούς ανθρώπους –βοσκούς μαζί με τις οικογένειές τους, ναυτικούς και στρατιώτες- με τους οποίους του άρεσε να περνάει τον χρόνο του.

Ο Τζον Κράξτον είχε πολλούς διάσημους φίλους, όπως τον επίσης φιλέλληνα περιηγητή Πάτρικ Λι Φέρμορ, για τον οποίο σχεδίασε εξώφυλλα των βιβλίων του, αλλά και τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, που τον φιλοξενούσε για μεγάλα διαστήματα στο αρχοντικό του, στην Υδρα, μέχρι να μετακομίσει σε ένα παλιό σπίτι στο λιμάνι των Χανίων.

Φημιζόταν για το ιδιαίτερο χιούμορ του, είτε μιλούσε αγγλικά είτε ελληνικά. Είπε κάποτε: «Οταν δεν είχα μοτοσικλέτα, ένιωθα σαν Κένταυρος που μεταμορφώνεται σε κουνιστό αλογάκι». Αυτό το βρετανικό χιούμορ τον έβαζε συχνά σε περιπέτειες, με αποκορύφωμα να τον εξορίσουν από την Ελλάδα κατά την περίοδο της χούντας γιατί, όπως ειπώθηκε, το είχε παρατραβήξει στο να διακωμωδεί την εξουσία.

Στα 10 ανήσυχα χρόνια της εξορίας του ταξίδεψε στο Εδιμβούργο –«την Αθήνα του Βορρά»– προκειμένου να σχεδιάσει και να επιβλέψει τη δημιουργία μιας ταπισερί που απέτιε φόρο τιμής στην παραδοσιακή κρητική υφαντουργία και στη μυθολογία, το κλίμα, τα τοπία και τον αισθησιασμό της Ελλάδας. Η επιστροφή του στη χώρα μας κατά τη Μεταπολίτευση ήταν για εκείνον πολύτιμο δώρο, καθώς μετά την επανεγκατάστασή του στο σπίτι του στα Χανιά η τέχνη του αναγεννήθηκε.

Οπως επισημαίνουν οι διοργανωτές της έκθεσης: «Ο John Craxton περιφρονούσε τη φήμη του καλλιτέχνη. Δεν νοιαζόταν καν να ολοκληρώσει τους πίνακές του, πόσο μάλλον να τους πουλήσει. Εάν το έργο του φανερώνει ένα πράγμα για εκείνον είναι ότι προτιμούσε τη ζωή από την τέχνη: τη ζωή στην Ελλάδα, πάνω απ’ όλα.

Πέθανε σε νοσοκομείο του Λονδίνου το 2009 και οι στάχτες του σκορπίστηκαν στο λιμάνι των Χανίων. Εγινε πια κι αυτός κομμάτι της ζωγραφιάς. Καθώς πολλά από τα έργα του δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ, μόλις τώρα μπορούμε να εκτιμήσουμε αυτό που υπήρξε: ένας απαράμιλλος πορτρετίστας και τοπιογράφος στην Ελλάδα των μέσων του 20ού αιώνα».

Ο Ιαν Κόλινς, φίλος και εκτελεστής της διαθήκης του Κράξτον, έχει επιμεληθεί την έκθεση του Μουσείου Μπενάκη, η οποία συμπίπτει με την κυκλοφορία της βιογραφίας του σπουδαίου ζωγράφου στα ελληνικά, με τίτλο «John Craxton, Ο αγαπημένος της ζωής. Μία ελληνική ψυχή», από τις εκδόσεις Πατάκη.

📌 INFO: Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, Κουμπάρη 1, τηλ. 210 3671000. Από 13 Απριλίου έως 11 Σεπτεμβρίου