«Απ’ τη μεριά των σοφών και των τρελών»

Το πνεύμα του σπουδαίου λαϊκού ζωγράφου μας Θεόφιλου επιστρέφει στην πατρίδα του, τη Βαρειά της Μυτιλήνης, στη Λέσβο, με την ιδιαίτερη έκθεση «Απ’ τη μεριά των σοφών και των τρελών»: Αφιέρωμα στον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ», όπου γνωστοί σύγχρονοι Ελληνες εικαστικοί εμπνέονται από τη ζωγραφική του, τη γεμάτη περιπέτειες και βάσανα ζωή του, τα ιδεώδη του. Η έκθεση, με περισσότερα από 70 πρόσφατα και παλαιότερα έργα, εγκαινιάστηκε στο εμβληματικό Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρ. Ελευθεριάδη-Tériade, ένα διώροφο παραδοσιακό κτίριο στο κέντρο ενός ελαιώνα και αποτελεί παραγωγή-διοργάνωση του μουσείου. Είναι μια εικαστική συνομιλία με το φυσικό πρόσωπο και το έργο του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, ο οποίος καταλαμβάνει έναν ξεχωριστό και πρωτογενή χώρο στην ιστορία της νεότερης ελληνικής τέχνης.

Οπως σημειώνει η ιστορικός τέχνης Ιρις Κρητικού που έχει την επιμέλεια: «Η έκθεση ξεκινά με τα πορτραίτα του ζωγράφου, άλλοτε ρεαλιστικά αποδοσμένα και άλλοτε αποτυπωμένα ως σκιές παρουσίας ή αγιογραφημένα μικρά σύμπαντα. Κάποια από αυτά, με τα σύνεργα του ζωγράφου στα χέρια, ενδεδυμένα με την ανεμίζουσα εκείνη φουστανέλα που το σωματοποιημένο εκτόπισμά της συχνά φέρνει στον νου τον Μακρυγιάννη. Ο Θεόφιλος με σπαθί και σημαία. Ο Θεόφιλος ως φιγούρα θεάτρου σκιών, με τον βιολιτζή και τον σαντουριέρη του. Ο Θεόφιλος και ο σύγχρονος στρατηγός. “Ζήτω ο Θεόφιλος”. Κι ως αντίποδας, η απόδοση της μοναξιάς του “περιπλανώμενου”. Του “σοβατζή”. Του “Αγίου Πρόσφορου”. Κι άλλοτε πάλι, η φουστανέλα μόνη, ως λαλούν σύμβολο, αντί του σώματος του ζωγράφου. [...] Τέλος, το αιωρούμενο σε χρυσό μεταφυσικό βάθος συναπάντημα του ζωγράφου με τον Ευγένιο Σπαθάρη».

Ιδού μερικοί από τους καλλιτέχνες που εμπνέονται από τον Θεόφιλο: Ηώ Αγγελή, Γιάννης Αδαμάκης, Αλέξης Βερούκας, Ειρήνη Βογιατζή, Ειρήνη Γκόνου, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Νίκη Ελευθεριάδη, Γιάννης Ευθυμίου, Σοφία Καλογεροπούλου, Μηνάς Καμπιτάκης, Νικόλας Κληρονόμος, Νίκος Κόνιαρης, Ευτυχία Λάβδα,Νεκτάριος Μαμάης, Κώστας Μανιατόπουλος, Τάσος Μαντζαβίνος, Παναγιώτης Μαρίνης, Γεωργία Μπλιάτσου, Δημήτρης Μοράρος, Γεύσω Παπαδάκη, Βασίλης Πέρρος, Γιώργος Πετσικόπουλος, Ιφιγένεια Σδούκου, Γιώργος Σκλάβαινας, Ευγένιος Σπαθάρης, Μαρίνα Στελλάτου, Βάσω Τρίγκα, Βιργινία Φιλιππούση, Νικόλαος Χριστόπουλος, Νικόλας Χριστοφοράκης κ.ά.

Αλλο τόσο με τη μορφή του τους απασχολούν και οι περιπλανήσεις του. «Η άφιξη του Θεόφιλου με το τραίνο στον Βόλο. Σπαράγματα της πόλης, ίχνη της μνήμης, πλίνθοι και κέραμοι. Το κάστρο της, ο μέγας φούρνος και ο ποταμός Σαλαμπριάς. Πατημασιές αδιόρατες ενός μοναχικού περιπατητή στο Πήλιο, στην Ανακασιά και την Αλλη Μεριά, στάσεις σε ιστορικά καφενεία στη Μακρυνίτσα και σπίτια όπως του Κοντού ή του Γκουντέλα, όπου ακόμη αιωρείται η παρουσία του. Κι ύστερα μνήμες της Σμύρνης και της Αγιάσου και των θερινών ελαιώνων της Λέσβου. Υπαίθριοι γάμοι. Αγρίμια, πουλιά και πρόβατα. Αρχαϊκοί αμφορείς και άνθη από τα γειτονικά περιβολάκια. Κι οι φορεσιές: νυφική απ’ το Τρίκερι, χράμια Πηλίου, προικώα γάμου πολύχρωμα, του Αλμυρού. Φλουριά χρυσά», συνεχίζει η Ι. Κρητικού.

Και οι μύθοι και ήρωές του: «Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα. Θεοί του Ολύμπου. Ο Μέγας Αλέξανδρος και η Γοργόνα. Ο Μέγας Αλέξανδρος ξανά και ξανά, ως τρόπος ύπαρξης του ίδιου του ζωγράφου. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Η δόξα του Αθανασίου Διάκου. Ο Κατσαντώνης, ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Κολοκοτρώνης».

Η έκθεση, που συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο, σχεδιάστηκε αρχικά σε διοργάνωση και παραγωγή του Λυκείου Ελληνίδων του Βόλου, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων λειτουργίας του, το φθινόπωρο του 2020. Παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου με τη συνεργασία της Διεύθυνσης Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ. Μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασής της στη Μυτιλήνη (6 Οκτωβρίου 2021), θα παρουσιαστεί στον Ελληνικό Κόσμο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.

? Info: Πληροφορίες για την έκθεση, τις ημέρες και ώρες επίσκεψης (Τρίτη έως και Κυριακή 9.00-15.00) και τα εκπαιδευτικά προγράμματα.