«Χωρίς αγκαλιά είμαστε ακυρωμένοι»

Πώς θα σας φαινόταν αν μια γυναίκα, στη μέση του δρόμου, φορώντας ιατρική μάσκα και γάντια, με τα χέρια ανοιχτά και με μια ταμπέλα πάνω της που γράφει «Free hugs», σας πρόσφερε μια αγκαλιά; Πριν από λίγους μήνες, ίσως θα θέλατε να πάρετε μέρος στην περφόρμανς της Ευγενίας Γραμμένου, πέφτοντας στην αγκαλιά της. Σήμερα, μέσα στην κατάσταση που δημιουργήθηκε, εν μέσω της απειλής του κορονοϊού, πιθανότατα θα κάνατε βήματα πίσω, καθώς το άγγιγμα, η αγκαλιά, δαιμονοποιήθηκαν και ταυτίστηκαν με το μολυμαστικό, με τον κίνδυνο...

Ωστόσο, η γνωστή καλλιτέχνις, υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ (2019), επιμένει. Παρουσιάζει τη δράση για βίντεο «Free hugs II» στο «Italy-Greece: RestArt project. On-Line Video Art festival», που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Eye’s Walk Digital Festival από την Ελλάδα και τη Διεθνή Μπιενάλε Τέχνης του Μπάρι στο Youtube: BibartBiennale Internazionale d’arte. Και περιμένει να παρουσιάσει το έργο της σε εξωτερικούς χώρους στην Αθήνα και στη Σύρο, καθώς και στην Chiesa Santa Teresa dei Maschi στο Μπάρι, τον Σεπτέμβριο.

• Πώς προέκυψε η ιδέα για το «Free hugs ΙΙ» και ποια η σημασία του στη σημερινή εποχή της αποστασιοποίησης;

Με το που ξεκίνησε η καραντίνα, με κατέκλυσε η απορία για το άγνωστο, παρέα με τον αδιόρατο φόβο τού τι μέλλει γενέσθαι. Ολοι δυσκολευόμασταν να κατανοήσουμε το αδιανόητο, το απρόσμενο, το μακάβριο και γκροτέσκο της κατάστασης. Οσο περνούσαν οι μέρες, μοναδικό σωσίβιο αποδείχθηκε η δημιουργικότητα. Αρχισα να ξορκίζω αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση ζωγραφίζοντας, γράφοντας, φτιάχνοντας εικόνες και σενάρια. Κάπου εκεί επανήλθε στη μνήμη η δράση «Free hugs Ι» που είχα κάνει το 2013.

Ηταν ένα σχόλιο στην επαφή, την επικοινωνία, τη μοναξιά, την ετερότητα, ιδωμένο με τα τότε δεδομένα. Συνειδητοποίησα πως μια δράση για προσφορά αγκαλιάς στην εποχή των αποστάσεων εμπεριέχει κωμικοτραγικά στοιχεία και ανάγεται σε παραδοξότητα. Ετσι προέκυψε το «Free hugs II», μια δράση για κάμερα ή μια εκ των προτέρων ματαιωμένη performance. Μια πρόταση διαποτισμένη με την πικρή ειρωνεία που επιφύλασσε η μοίρα για το ανθρώπινο είδος.

• Πρέπει πλέον να μάθουμε να ζούμε χωρίς αγκαλιά, σωματική επαφή, οικειότητα; Αλλάζει η ανθρώπινη υπόστασή μας;

Μα το σώμα είναι αναπόσπαστο στοιχείο μας, καθώς και όλα όσα σχετίζονται με αυτό, η επαφή, η αγκαλιά, το χάδι, το φιλί, ο έρωτας. Πώς μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς αυτά; Ματαιωμένοι, ακυρωμένοι, ανάπηροι σχεδόν… Σήμερα η φράση «κρατάω αποστάσεις» απέκτησε κυριολεκτική χρήση. Η ματαίωση της επαφής και της επικοινωνίας μέσω της επαφής, η ακύρωση της σωματικότητας, η ψηφιοποίηση του αγγίγματος και της αφής, η αποσωματοποίηση της ίδιας της ύπαρξης ανάγονται σε σχήματα οξύμωρα αλλά δραματικά επίκαιρα.

Ο αποκλεισμός, η απόσταση, η αποξένωση αποκτούν την ανάγκη μιας νέας διαπραγμάτευσης. Η ίδια η ζωή και η κοινωνική οργάνωση χρήζουν μιας νέας διαπραγμάτευσης. Αποδείχθηκε ολέθριος ο τρόπος που διαχειριστήκαμε τις ζωές μας και τον πλανήτη ώς τώρα. Η αναγωγή του ατομικισμού και του έχειν σε κυρίαρχες αξίες μάς έφεραν εδώ. Ενα νέο σύστημα ύπαρξης και οργάνωσης με βάση το εμείς είναι αναγκαίο.

Φοβάμαι ότι στο μέλλον, σε διακόσια χρόνια από τώρα, θα μας χρησιμοποιούν ως παράδειγμα προς αποφυγή. Θα αναφέρονται στον εικοστό πρώτο αιώνα ως εποχή του ατομικισμού και των πρακτικών της αυτοκαταστροφής, θα είμαστε οι εκούσιοι αυτόχειρες του παρελθόντος. Πού βρισκόμαστε μέσα σε αυτό; Πόσο μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε την ύπαρξη, την οντότητα, τη σχέση μας με τον «άλλο»; Ερωτήματα εξαιρετικά επείγοντα.

• Αν κάνατε Free hugs μπροστά σε ζωντανό κοινό, ποια πιστεύετε θα ήταν η αντίδραση; Και τι θα συνέβαινε αν κάποιος σας αγκάλιαζε;

Δεν ξέρω τι θα συνέβαινε πια, όλα άλλαξαν. Η performance είναι σύστημα ανοιχτής σύμβασης, δεν καθορίζεται εκ των προτέρων η έκβασή της, αλλά το σώμα παραμένει στη διάρκεια της επιτέλεσης πεδίο συγκρούσεων. Αυτό είναι από τα πιο γοητευτικά της στοιχεία. Οπως το αναφέρετε ακούγεται πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση να πραγματοποιηθεί μια επόμενη δράση Free hugs, όταν θα έχουν περάσει όλα αυτά, ώστε να διερευνηθεί τι έχει καταγραφεί στο σώμα και στο ασυνείδητο…

• Ολη αυτή η κατάσταση, λόγω κορονοϊού, με ποιους τρόπους σας έχει επηρεάσει στη δημιουργία, στην επικοινωνία με το κοινό, αλλά και σε οικονομικό επίπεδο, αφού εκθέσεις, εκδηλώσεις κ.λπ. ματαιώνονται;

Απαντες βιώσαμε την αλλαγή σε όλα τα επίπεδα. Για τους δημιουργούς αυτές οι παράξενες εποχές είναι τροφή, σπουδαία πρόκληση για να διευρυνθούν η αντίληψη και η εκφραστική δυνατότητα, ακόμη και όταν πηγάζουν από μια ζοφερή συνθήκη. Ηταν για μένα προσωπικά μια εποχή υπερ-παραγωγής, βρέθηκα σε ντελίριο δημιουργικότητας, ίσως ήταν ένας τρόπος για να κρατηθώ. Ωστόσο οι αλλαγές επηρέασαν δραματικά όλους σε οικονομικό επίπεδο. Βέβαια οι καλλιτέχνες και στην προ κορονοϊού εποχή ήταν σε δεινή κατάσταση, καθώς οι κρατικές πολιτικές τούς αγνοούν - πόσο μάλλον τώρα με τις ακυρώσεις και τις αναβολές εκθέσεων, παραστάσεων και συναυλιών.

Οι δημιουργοί και όσοι δουλεύουν γύρω από τις τέχνες οδηγήθηκαν σε φτωχοποίηση. Στην Ελλάδα όπου δεν υπάρχει, έτσι κι αλλιώς, σοβαρή κοινωνική πολιτική απέναντι στους καλλιτέχνες και τον πολιτισμό, απλά τα πράγματα εξαχρειώθηκαν. Το μόνο παρήγορο και ζωογόνο είναι η ίδια η τέχνη και η διαδικασία της δημιουργίας, διαποτισμένη πια από τη συνειδητοποίηση της τρωτότητάς μας. Μακάρι να μην πάει χαμένη μια τέτοια επίγνωση.