Η Αθήνα της οργιαστικής φαντασίας

Μάλλον ήρθε ο καιρός να μάθουμε καλύτερα την πόλη που ζούμε, να τη γνωρίσουμε και να την περπατήσουμε χωρίς φόβο και μάλιστα έχοντας τον καλύτερο «οδηγό»: την έκθεση «Παράξενες Πόλεις: Αθήνα/Strange Cities: Athens» που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, τόσο εντός του κεντρικού της κτιρίου στη Συγγρού όσο και στη Διπλάρειο Σχολή, στην πλατεία Θεάτρου.

«Αναθέσαμε σε 24 δημιουργούς του εξωτερικού, από διαφορετικά καλλιτεχνικά πεδία, που δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ την Αθήνα, να αποτυπώσουν την πόλη, με μοναδικό οδηγό ένα “κουτί έμπνευσης” που τους στείλαμε και το φαντασιακό τους» εξηγεί η υπεύθυνη του εγχειρήματος και υποδιευθύντρια της Στέγης, Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Το κουτί αυτό εμπεριείχε μουσική του Χατζιδάκι («Μια πόλη μαγική») και του Κωνσταντίνου Β («two»), ήχοι της πόλης, ένα κείμενο του Μάρκαρη (δύο κεφάλαια από το βιβλίο «Η Αθήνα της μιας διαδρομής»), μια συνταγή για γεμιστά, ένα ποίημα του Σεφέρη («Γιασεμί») και κάποιες λέξεις-κλειδιά. «Στους καλλιτέχνες ζητήσαμε να γράψουν και ένα κείμενο που θα συνόδευε το έργο τους. Οχι για να γίνει πιο ευκολονόητο, καθώς πολύ συχνά το προφανές είναι εχθρός της Τέχνης, αλλά για να αποδώσουν και με λέξεις το σκεπτικό τους». Οι καλλιτέχνες προέρχονται από όλο τον κόσμο, από Ιαπωνία μέχρι Βραζιλία. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Εύα Ρούβερς (φωτογράφος, Ολλανδία), Ανταμ Ντιξ (ζωγράφος, Μεγάλη Βρετανία), Κάκο (εικονογράφος, Βραζιλία), Τζον Ντίμπελ (εικαστικός, ΗΠΑ), Καζουχίρο Χασιμότο (ψηφιακή τέχνη, Ιαπωνία), Σεμπ Ζαρνό (graphic artist, Γαλλία).

«Eίναι όλοι τους νέοι και αρκετά ποπ. Φωτογράφοι, εικαστικοί, πολλοί ασχολούνται με τις εφαρμοσμένες τέχνες», εξηγεί η κ. Παναγιωτάκου. «Μη φανταστείτε ατμόσφαιρα Μπιενάλε και Documemta, όπου οι καλλιτέχνες εκφράσουν τη βαθιά πολιτική τους διάσταση. Εδώ, οι δημιουργοί εκφράστηκαν κάπως πιο... αθώα. Οχι με την έννοια της άγνοιας, αλλά του τι περιμένει ο καθένας να δει στην Αθήνα».

Καθώς είναι μέσα στην αποστολή του Ιδρύματος Ωνάση να γίνονται πράγματα για την πόλη, ακόμη μία έκθεση για την Αθήνα ακούγεται αναμενόμενη. Ωστόσο, η παρούσα διαφέρει κατά πολύ από οτιδήποτε άλλο έχουμε δει. «Ασχολούμαστε με τον σύγχρονο πολιτισμό, που συνδέεται απόλυτα με τον αστικό ιστό και μάλιστα με το κέντρο της πόλης. Ομως, τώρα, θέλαμε να κάνουμε κάτι που θα αφορούσε την απεικόνιση της Αθήνας, αλλά που θα απέχει απ’ ό,τι έχουμε δει έως τώρα, δηλαδή το πνεύμα νοσταλγίας και ρετρομανίας, όπου το σέπια και το ασπρόμαυρο εξωραΐζουν το παρελθόν. Τις προηγούμενες δεκαετίες δεν ζούσε όλος ο κόσμος στα σαλόνια ούτε έκανε Πρωτοχρονιά στη «Μ. Βρετανία», που βλέπουμε συχνά σε φωτογραφικά αφιερώματα. Από την άλλη, θέλαμε να αποφύγουμε τις urban εικόνες της πόλης, με τις κεραίες και το κάθε γκράφιτι, ανεξαρτήτως καλλιτεχνικής αξίας ή πολιτικού περιεχομένου. Εμείς θέλαμε κάτι άλλο, που το βρήκαμε στο φαντασιακό κομμάτι της απεικόνισης», διευκρινίζει η ίδια.

«Θέλαμε μια αφορμή για να αναδείξουμε κομμάτια της Αθήνας, που οι περισσότεροι κάτοικοι της πρωτεύουσας αγνοούν. Οπως είναι η πλατεία Θεάτρου, που έχει ταυτιστεί με μία συγκεκριμένη εικόνα, κυρίως παράνομων δράσεων. Ή η Διπλάρειος Σχολή: η Ελληνική Βιοτεχνική Εταιρεία (ΕΒΕ) ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1892, με σκοπό την προαγωγή και ανάπτυξη της δωρεάν τεχνικής διδασκαλίας. Ο Αριστείδης Διπλάρης, μέλος της ΕΒΕ, με τη διαθήκη του όρισε την ίδρυση της ομώνυμης σχολής, για δωρεάν διδασκαλία σχεδίου και τεχνών. Ολα αυτά μας είναι σχεδόν άγνωστα. Ή η Βαρβάκειος... Πηγαίνουμε στη Βαρκελώνη και τρέχουμε στην κεντρική της αγορά, ενώ από τη Βαρβάκειο δεν περνάμε, γιατί είναι “κάπως”. Αν δεν έχουμε στρεβλή εικόνα για τα μέρη αυτά στο κέντρο της πόλης μας, έχουμε σίγουρα ελλιπή».

Η έκθεση θα είναι η αφορμή για σειρά δράσεων που θα γίνονται σε καθημερινή βάση, με διαφορετικό περιεχόμενο η κάθε μία, για δυόμισι μήνες, έως τα τέλη Ιουνίου. «Θέλουμε να έρθει κόσμος στο κέντρο της Αθήνας, να αναδειχθεί ο χαρακτήρας του. Οι άνθρωποι της Διπλαρείου ενθουσιάστηκαν με την ιδέα, καθώς θα φωτιστεί ένα κομμάτι της ιστορία της πόλης, αλλά και του ζωντανού παρόντος της», μας λέει. «Θα γίνουν συζητήσεις με ξένους πρέσβεις, διαδρομές, ακολουθώντας τα κείμενα περιηγητών του 16ου και 18ου αιώνα, που βρήκαμε στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, θα υπάρξει συνεργασία με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Επίσης, καλλιτέχνες που έχουν λάβει υποτροφία από το Ιδρυμα Ωνάση και τυχαίνει να είναι τυφλοί, θα κάνουν γυρίσματα στην Αθήνα χρησιμοποιώντας τις υπόλοιπες αισθήσεις τους. Εμείς θα κρατάμε την κάμερα και αυτοί θα καθοδηγούν ως σκηνοθέτες. Συνεργάτες μας ταξίδεψαν σε ακριτικές περιοχές της χώρας -στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στα Πομακοχώρια, στην Κρήτη και στο Καστελόριζο- και συνομίλησαν με ανθρώπους μεγάλης ηλικίας και με εφήβους, ρωτώντας τους πώς αυτοί φαντάζονται την Αθήνα... Το ότι όλοι στην Ελλάδα έχουν έρθει στην Αθήνα είναι μύθος, όπως και το ότι η πρωτεύουσα μένει ανεπηρέαστη από ό,τι συμβαίνει στην υπόλοιπη χώρα. Θα γίνουν δράσεις με ποδηλάτες, για τα αδέσποτα, συνεργασία με το περιοδικό δρόμου “Σχεδία”... Το πρότζεκτ είναι τεράστιο και ξεκινά από την έκθεση».

Το όνομα «Strange Cities: Athens» το εμπνεύστηκαν από το τραγούδι των Doors «People are strange». «Το “strange” σημαίνει παράξενος, που εμπεριέχει τη λέξη “ξένος”. Θέλαμε να δούμε πώς μας βλέπουν οι ξένοι, από μία μη οπτική, όμως, καθώς οι καλλιτέχνες δεν έχουν βρεθεί ποτέ εδώ. Μπορούμε κάπως να ξέρουμε το πώς μας βλέπει η Μέρκελ, αλλά όχι ένας καλλιτέχνης στο Σάο Πάολο. Είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπεις πώς ένας φωτογράφος από τη Βραζιλία φωτογραφίζει γωνιές της πόλης του νιώθοντας ότι θα μοιάζουν στην Αθήνα. Αν και νομίζαμε ότι στο μυαλό όλων η λέξη “Αθήνα” συνδέεται κατευθείαν με την κρίση, τελικά δεν είναι έτσι. Πρόκειται για μια πόλη στην οποία θέλουν οικειοθελώς να επενδύσουν καλλιτεχνικά οι σύγχρονοι δημιουργοί. Ξέρετε πόσοι από αυτούς θα ήθελαν να είναι εδώ και να εργάζονται; Είναι πολλοί. Από την άλλη, περιμέναμε περισσότερα αρχαιολατρικά έργα. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες ξεπέρασαν την υπέρμετρη αρχαιολατρία αλλά και τη μαυρίλα της κρίσης, χρησιμοποίησαν πολύ το χιούμορ. Στα έργα υπερισχύουν το φως, τα έντονα χρώματα και η θερμότητα. Ενδιαφέρον ήταν επίσης το γεγονός ότι δεν φαίνεται ο τόπος καταγωγής του κάθε καλλιτέχνη, που σημαίνει ότι η ματιά είναι προσωπική και μόνο».

Και συμπεραίνει: «Με όλες τις δράσεις που θα συνοδεύσουν την έκθεση, πλέον θα έχουμε λόγο να περπατάμε στην Αθήνα, χωρίς φόβο, μα με γνώσεις. Ουσιαστικά ξαναχτίζουμε τη σχέση μας με την Αθήνα. Θα αρχίσουμε να ζούμε πραγματικά την πόλη μας».

INFO:

21/4-28/6, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (λεωφόρος Συγγρού 107-109, τηλ.: 210-9005800) και στη Διπλάρειο Σχολή (πλ. Θεάτρου 3). Είσοδος ελεύθερη. Ωρες λειτουργίας: καθημερινά 12.00-21.00. Η έκθεση έγινε σε συνεργασία με την ομάδα επιμελητών Double Decker από το Λονδίνο και το αρχιτεκτονικό γραφείο Spacelab Architecture με έδρα την Αθήνα.