«Ο κάθε Ελληνας είναι μια διαφορετική Ελλάδα»

Εξω από το θερινό σινεμά «Θησείο», στον πεζόδρομο του... Θησείου, ένας πλανόδιος έπαιζε με την κιθάρα του έναν σκοπό, ένα τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη. Το «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου». Χθες στις 12 το μεσημέρι.

Εριξα στο καπέλο του ένα ευρώ, με ευχαρίστησε, του χαμογέλασα αλλά δίστασα να του αποκαλύψω πως περπατούσα προς το σπίτι του Μίκη. Πως θα έβλεπα από κοντά και θα μιλούσα με τον Μίκη Θεοδωράκη. Η μουσική του οποίου, όπως μας έλεγε και ο ίδιος λίγη ώρα αργότερα, γέμιζε στάδια σε όλο τον κόσμο.

Ενα νέο βιβλίο μάς έφερε στο σπίτι του Μίκη, στου Φιλοπάππου, πίσω από τον Διόνυσο. Λέγεται «Διάλογοι στο Λυκόφως» (εκδόσεις Ιανός) και περιέχει αποσπάσματα από 90 συνεντεύξεις του συνθέτη μας, από το 2003 έως και σήμερα, όπως ακριβώς ανασύρθηκαν από το αρχείο του.

Ογκώδες το βιβλίο, 700 σελίδες κοντά. Αλλά μην τρομάξετε, δεν είναι ολόκληρες συνεντεύξεις από την αρχή ώς το τέλος ώστε να έχουν χάσει την επικαιρότητά τους.

Οχι, είναι αποσπάσματα που σκιαγραφούν και παρουσιάζουν συγκεκριμένες πτυχές. Παραδείγματα: «Επιστροφή στη Μακρόνησο», «Η σχέση μου με τον Πάμπλο Νερούδα», «Ο πραγματικός κομμουνισμός», «Λαός όρθιος ή γονατισμένος;», «Για τη Νεολαία Λαμπράκη», «Η τέχνη δεν είναι καλλιστεία, αλλά ένας ωκεανός ομορφιάς» κ.ά.

Η επιλογή έγινε από τον συνθέτη, αυτός έβαλε και τους τίτλους. Επίσης, ο ίδιος επέλεξε ως επίλογο μία επιστολή που τον συγκίνησε, γραμμένη από πέντε νεαρούς. «Είστε το πέλαγος και η θάλασσα, ο ουρανός και η γη μας», του γράφουν. «Είστε αυτός που μέσα στη μουσική εφύτεψε ένα πάθος».

Οι συνεντεύξεις δημοσιεύονται στην πρωταρχική τους μορφή, πράγμα το οποίο σημαίνει πως δεν έχουν υποστεί επεξεργασία από τους δημοσιογράφους. Αρκετές από αυτές δημοσιεύτηκαν σε ξένα έντυπα, αποτέλεσαν τμήμα διδακτορικών διατριβών ή ερευνητικών εργασιών, ενώ υπάρχουν και πολλές που έδωσε ο Μίκης σε μαθητικά έντυπα.

Το βιβλίο προλογίζει ο Μίμης Ανδρουλάκης, που ήταν, επίσης, στο σπίτι του Μίκη χθες. «Οσες βιογραφίες και αν γίνουν γι’ αυτόν -έλεγε με τον γνωστό γλαφυρό του τρόπο- ο Μίκης θα παραμένει ένα ανοιχτό βιβλίο στο οποίο κάθε γενιά θα προσθέτει το δικό της κεφάλαιο. Θα υπάρχει στο μέλλον μία Θεοδωράκεια, επιστροφής και αφύπνισης.

Η επιστροφή του Μίκη θα είναι αέναη. Είναι από εκείνους που δεν δένονται στο κατάρτι ούτε κλείνουν τα αυτιά στις Σειρήνες, αντιθέτως, τις ανεβάζουν στο καράβι και ταξιδεύουν μαζί τους».

Ο Μίκης είχε όρεξη για κουβέντα. «Η γυναίκα μου δεν ασχολείται και πολύ μαζί μου, ψάχνω συνομιλητές», μας είπε χαμογελώντας και μεταξύ σοβαρού και αστείου προσφέρθηκαν τρεις-τέσσερις από εμάς να πηγαίνουμε κάθε εβδομάδα. Βρίσκεται σε σχετικά καλή φυσική κατάσταση και διαθέτει απόλυτη πνευματική διαύγεια.

Κάποια στιγμή μιλούσε ακατάπαυστα για 55 ολόκληρα λεπτά. Ούτε ο Φιντέλ Κάστρο έτσι. Μας διηγήθηκε ιστορίες -κυρίως- από το παρελθόν (και για τον Φιντέλ, φυσικά). Αλλά και για το ζοφερό παρόν. «Για να φτάσουμε στο λυκαυγές πρέπει πρώτα να περάσει η νύχτα», είπε. «Εχω δει πολλές φορές τον ελληνικό λαό σε παράλυση αλλά σηκώνεται μετά και κάνει κατορθώματα».

Θεωρεί φυσικά πως ζούμε μια προδοσία τα τελευταία χρόνια από τη στιγμή που εκχωρήσαμε την εθνική μας ανεξαρτησία και αυτοτέλεια. Δεν του αρέσει η Ευρώπη τού σήμερα, αν και ήταν πρώτος το 1974 που μίλησε υπέρ της Ευρώπης, «ο πρώτος των πρώτων», όπως επιβεβαίωσε και ο Μίμης Ανδρουλάκης.

«Δεν υπάρχει μια Ελλάδα σήμερα (όπως και χθες και προχθές…) αλλά δέκα εκατομμύρια περίπου», σημειώνει, κάπου στο βιβλίο του. «Δηλαδή, όσοι είναι οι Ελληνες. Ο κάθε Ελληνας είναι μια διαφορετική Ελλάδα. Ετσι κι εγώ, σαν μια ιδιαίτερη Ελλάδα, υπήρξα εξ απαλών ονύχων η Ελλάδα που ταυτίστηκε με τον μαγικό σπάγκο. Και ταυτίστηκα μαζί του για πάντα!».