Πρωτοβουλία-αγκαλιά για τα ελληνικά νησιά

Τα ελληνικά νησιά εμπνέουν ξανά, ως φάρος σοφίας και δημιουργίας, μια νέα, μοναδική, πολιτισμική δράση για τους ανθρώπους τους και τα έργα τους, τους συμβολισμούς και την κληρονομιά τους, θεραπεύοντας έστω στιγμιαία στα μάτια του θεατή την πολύμορφη εκμετάλλευση των πολύπαθων αυτών τόπων σε στεριά και θάλασσα. Πριν από τα σημερινά εγκαίνια της έκθεσης «Τα νησιά της Ελλάδας: Αρχιπέλαγος έρωτα και ελευθερίας» (6 μ.μ.) με ζωγραφικά έργα του Γιάγκου Ανδρεάδη, που εμπνέεται από την ομορφιά και τους αγώνες του Αιγαίου και της Κύπρου, φωτογραφίες της σκηνοθέτιδας Μαρίας Μαύρου με στιγμές της Κάσου 200 χρόνια μετά την καταστροφή και της Πέπης Ρηγοπούλου με στιγμιότυπα της Σίφνου εν μέσω πανδημίας, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών (πλατεία Κλαυθμώνος, Ι. Παπαρρηγοπούλου 5, διάρκεια έως τις 12 Μαΐου) μιλήσαμε με τον κ. Ανδρεάδη, για τις εστίες αυτής της συλλογικής προσπάθειας, το παρόν και το μέλλον των νησιών μας και όχι μόνο.

H κουβέντα μας ξεκίνησε με τον ίδιο να εκφράζει την ευγνωμοσύνη στους «πολύτιμους συνεργάτες μας Σταμάτη Χατζηευσταθίου (μελοποίηση και ερμηνεία του ποιήματος του Μπάιρον, The isles of Greece), Δημήτρη Παπαχαραλάμπους (βίντεο και διοργάνωση συζήτησης με τον Δήμο Αβδελιώδη), Χριστιάνα Γαλανοπούλου στην περφόρμανς/διάλεξη «Αποχαιρετισμοί», Ελένη Τζιρτζιλάκη (έρευνα και κείμενα) σε περφόρμανς μαζί με την Αρχοντούλα Βαρβάκη και την Αγλαΐα Κομνηνού για σπουδαίες γυναίκες της Σίφνου, που αν και έφυγαν, ζουν μέσα από το έργο τους, και Αντζι Καρατζά (εργαστήριο ζωγραφικής για παιδιά). Επίσης, τους Κώστα Δαμιανίδη (αρχιτέκτονα), Νίκο Καρακώστα (σκηνοθέτη/συγγραφέα) και Φαίη Τζανετουλάκου (ιστορικό τέχνης), που θα συζητήσουν για το «κόψιμο» των καϊκιών, και τον Jacob Moe που θα παρουσιάσει ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του Δικτύου Αρχιπέλαγος για διαφορετικές πτυχές της ναυτικής κληρονομιάς του Αιγαίου».

● Πώς προέκυψε η ιδέα για την έκθεση και τις άλλες εκδηλώσεις για τα νησιά της Ελλάδας ως αρχιπέλαγος έρωτα και ελευθερίας;

Η ιδέα για την εκδήλωση για τα νησιά μάς ήρθε τον Δεκαπενταύγουστο του 2024 στην Κάσο. Το νησί γιορταστικό, πλημμυρισμένο από σημαίες και ψύχραιμο σχετικά με τις τουρκικές πιέσεις για το καλώδιο. Η ομορφιά και η περηφάνια αυτή και τα προβλήματα, συχνά δραματικά, που αντιμετωπίζουν σε θέματα μεταφορών, υγείας και άλλα με κυρίαρχο το αίσθημα της απομόνωσης και της στέρησης φροντίδας, μας «επέβαλαν» την ιδέα της πολιτισμικής δράσης στην οποία δώσαμε τον τίτλο της εκδήλωσης, διπλό φόρο τιμής στον Μπάιρον και τον Παπαδιαμάντη. Η πρότασή μας έγινε άμεσα δεκτή από το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, το οποίο είχε ήδη αφιερώσει σημαντικές πρωτοβουλίες στη Σκιάθο και στην Κάσο.

● Τα νησιά της Ελλάδας στον Μπάιρον και τον Παπαδιαμάντη. Πού συναντώνται και τι σημαίνει η συνάντησή τους για μας σήμερα σε μια εποχή όπου η ελευθερία των λαών από τις εξαρτήσεις και η δημοκρατία υπονομεύονται, χωρίς αυτό να απασχολεί όσο και όπως θα έπρεπε τον δημόσιο λόγο;

Η ελληνική θάλασσα με τα χιλιάδες νησιά της είναι για τον Μπάιρον και τον Παπαδιαμάντη, που μετέφρασε το ποίημα αυτό, μέρος του βυρωνικού Δον Ζουάν, χώρος πραγματικός και συμβολικός. Και οι δύο δημιουργοί συνδέουν ρητά και υπαινικτικά τον έρωτα με τον αγώνα για την ελευθερία, για την οποία ο Μπάιρον έγραψε ότι οι Ελληνες πρέπει να την κατακτήσουν όχι εκλιπαρώντας τους ισχυρούς αλλά με τον δικό τους αγώνα. Λόγια που μετρούν γραμμένα από κάποιον που προσέφερε την περιουσία, τη δράση και τη ζωή του για την ελευθερία μας και που συχνά τα λησμονούν όσοι ασκούν τον δημόσιο λόγο σε οποιαδήποτε μορφή.

● Βιώματα ή αναμνήσεις από το ταξίδι σας στα ελληνικά νησιά, που τροφοδότησαν τα έργα σας;

Βιώνοντας με ευγνωμοσύνη το φως και τις μυρωδιές του Αιγαίου, που στερήθηκα στα εφτά χρόνια της χούντας, ένιωσα μέσα μου να ανοίγονται οι πόροι της ψυχής και οι ορίζοντες του μυαλού και να μου αποκαλύπτονται οι κρυφές διαστάσεις των χρωμάτων, των σχημάτων και των σωμάτων. Κάτι που μου χάρισε μια άλλη επικοινωνία με έργα σαν τις ζωγραφιές του Θεόφιλου και το Αξιον Εστί, οδηγοί ζωής και δημιουργίας όπου ενσαρκώνεται αυτό το φως. Το φως του αρχιπελάγους μας δημιουργεί θαύματα ακόμα και όταν ταξιδεύεις με οκτώ Μποφόρ, γιατί οι σταγόνες που δημιουργούν τα κύματα καθώς τα διασχίζει ένα καΐκι ή ένα φουσκωτό πετούν ψηλά και δημιουργούν μαγικά ουράνια τόξα.

● Αναφέρεστε στα καΐκια που μας λευτέρωσαν το 1821 αλλά και σε αυτά που καταστρέφονται εδώ και χρόνια με επιδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τι θέλετε να πείτε για το πέρασμα από την ιστορική μνήμη στη σύγχρονη πραγματικότητα;

Στα ζωγραφικά έργα μου εικονίζονται κατ’ αντιπαραβολή δύο εποχών έργα: Τα μπρίκια και καΐκια με τα οποία πολεμήσαμε το 1821 στη θάλασσα όπου με μικρό πυρπολικό κατέστρεψε τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή ο Κανάρης, προστάτης ήρωάς μου από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια. Και τα χιλιάδες ψαροκάικα τα οποία στη σύγχρονη Ελλάδα «κόψαμε» κατ’ εντολή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δήθεν για προστασία της αλιείας, ενώ επιπλέον κάποιοι φόρτωσαν τους ψαράδες μας με τη συκοφαντία ότι είναι «κλέφτες». Η απαξίωση της Επιδαύρου πείθει ότι δυστυχώς όχι σπάνια αποκαθηλώνουμε και ποδοπατούμε πολύτιμα τμήματα της πνευματικής και της υλικής κληρονομιάς μας. Ας προσθέσω ότι για μένα το καΐκι μπορεί να είναι υλικό και πνευματικό γεγονός, φτάνει να θυμηθούμε το καΐκι με το οποίο πριν από τη χούντα ο Δοξιάδης ταξίδευε ανθρώπους σαν τον Κέσλερ και άλλους για τα πνευματικά συμπόσια που οργάνωνε.

● Πώς βλέπετε το μέλλον του νησιωτικού τοπίου απέναντι στους κινδύνους και τις απειλές πάσης φύσεως;

Οι απειλές του Ερντογάν είναι δυστυχώς πραγματικές και όχι για εσωτερική κατανάλωση και επιβάλλουν κινήσεις σε πολλά επίπεδα και όχι μόνο στο στρατιωτικό, τις οποίες δεν βλέπω να πραγματοποιούνται. Αλλά απειλές είναι και εξελίξεις όπως η υποταγή στον καταστροφικό υπερτουρισμό και η εγκατάλειψη των νησιών μας σε θέματα ουσιαστικής παιδείας και υγείας. Το φαινόμενο Μύκονος μιλά για μια εισβολή που από δεκαετίες είναι εν εξελίξει. Η πρωτοβουλία μας στοχεύει στην ευρύτερη κατανόηση και στην ανάγκη κινητοποίησης για τα νησιά, που είναι ζήτημα πολιτισμού όλης της Ελλάδας. Στον δρόμο συναντήσαμε σημαντικές πρωτοβουλίες άλλων με τις οποίες θέλουμε να συνδυαστούμε στο μέλλον προωθώντας την εκδήλωσή μας στα νησιά.