Ενα κεφάλι στην πόρτα σας

Το βορειοϊρλανδικό ραπ συγκρότημα Kneecap, κατά τη διάρκεια συναυλίας τους στη Μελβούρνη, κουβάλησαν στη σκηνή μαζί τους έναν παλιό γνωστό. Η τουλάχιστον το κεφάλι του. Ο λόγος για το μαρμάρινο κεφάλι του βασιλιά του Ηνωμένου Βασιλείου, Γεώργιου Ε’.

Το άγαλμα είχε βανδαλιστεί από διαδηλωτές, εν μέσω αποαποικιακών διαδηλώσεων το περασμένο καλοκαίρι στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Οι διαδηλώσεις είχαν έναν βασικό στόχο: να γκρεμίσουν το αποικιακό και ρατσιστικό παρελθόν της πόλης. Δηλαδή να ξηλώσουν τους ανδριάντες των αποικιοκρατών και δουλεμπόρων που δεσπόζουν σε πάρκα και πλατείες. Το κεφάλι του βασιλιά Γεωργίου έκτοτε ταξίδεψε σε διάφορες περιοχές της Μελβούρνης. Την τελευταία φορά, που κάποιος το είδε, βρισκόταν μέσα σε μια ψησταριά μπάρμπεκιου και φλεγότανε. Από τότε όμως το περιπλανώμενο κεφάλι παρέμενε καλά κρυμμένο, μέχρι που εμφανίστηκε επί σκηνής, με το γκρουπ να σχολιάζει αργότερα το περιστατικό στο Instagram, υπενθυμίζοντάς μας πως «Κάθε αποικία μπορεί να πέσει».

Δεν είναι η πρώτη φορά βεβαίως που το συγκρότημα έχει προκαλέσει συζητήσεις για την αντιαποικιακή, ακτιβιστική του δράση. Η ίδια η ταυτότητα του συγκροτήματος βασίζεται στην επαναφορά της γαελικής γλώσσας στη μουσική και στην άρνησή τους να χρησιμοποιήσουν αγγλικό στίχο. Επιπλέον, λίγους μήνες πριν εμφανίσουν το κεφάλι του Γεωργίου επί σκηνής, τον Ιούνιο του 2024, τα μέλη των Kneecap κόβανε βόλτες στο Βρετανικό Μουσείο και κολλούσαν αυτοκόλλητα που έγραφαν «Κλεμμένα από την Ιρλανδία».

Βέβαια, σε μια άλλη χώρα, στην ακρούλα της βαλκανικής χερσονήσου, σε μια χώρα όπου εκατοντάδες αγάλματα και μάρμαρα βρίσκονται διασκορπισμένα στις πέντε άκρες της Γης, δεσπόζουν ανδριάντες «φιλελλήνων» που την εποχή που αγαπούσαν την Ελλάδα, άλλο τόσο αγαπούσαν και το δουλεμπόριο ή και την ατομική βόμβα. Ο William Gladstone, φιλέλληνας και τετράκις πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας (και κυβερνήτης των Ιονίων νήσων το 1859), υποστηρικτής του δουλεμπορίου και της δουλοκτημοσύνης (ο πατέρας του κατείχε 2.508 σκλάβους στην Καραϊβική, ενώ έλαβε και σχετική αποζημίωση με την κατάργηση της δουλείας το 1834 αξίας 106.769 λιρών), δεσπόζει σφυρηλατημένος από πεντελικό μάρμαρο έξω από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ, 600 μέτρα πιο κάτω, το ελληνικό κράτος έχει χαρίσει το όνομά του σε έναν ολόκληρο δρόμο και έχει παλέψει για να το διατηρήσει, ώστε να μη μετονομαστεί σε οδό «Zackie Oh». Την ίδια στιγμή στην πατρίδα του, ο Gladstone και η κληρονομιά του έχουν αμφισβητηθεί, ειδικά μετά το κίνημα Black Lives Matter και την πτώση των αγαλμάτων που υπενθύμιζαν δημοσίως τις κτηνωδίες της ιστορίας. Δρόμοι στο Ηνωμένο Βασίλειο και εστίες Πανεπιστημίων που έφεραν το όνομά του μετονομάστηκαν, ενώ απόγονος του Gladstone το 2021 δήλωσε ότι δεν θα εναντιωθεί στην αφαίρεση ενός ανδριάντα που βρίσκεται στην πόλη που γεννήθηκε και το 2023, με γραπτή δήλωσή τους, λοιποί συγγενείς και απόγονοι απολογήθηκαν για τα «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» που διέπραξαν πατέρας και υιός Γλάδστωνες. Ενδιαφέρον είναι πάντως πως ενώ ο Gladstone έχει την τιμητική του στο κέντρο της Αθήνας, στην ιστοσελίδα «Περπατώντας με τους φιλέλληνες» (μια δράση του Δήμου Αθηναίων από το 2022, όταν ήταν ακόμη δήμαρχος ένας διεθνολόγος), όπου επεξηγείται ο ρόλος και η ιστορία διάφορων φιλελλήνων κατά την ελληνική επανάσταση, ο William Gladstone απουσιάζει και ως τιμητική πλακέτα από την οδό Γλαδστώνος αλλά και ως πινέζα στον διαδραστικό χάρτη της ιστοσελίδας. Αναρωτιέμαι, αναθεώρησε ο Δήμος Αθηναίων τα της δράσης του Γλάδστωνα και δεν τον συμπεριέλαβε ή απλά, ξαφνικά, τον ξέχασαν; Και αν ο Δήμος Αθηναίων αναθεώρησε τόσο για την ιστορική αξία του Gladstone όσο και για τον φιλελληνισμό του, μήπως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε και για τους άλλους φιλέλληνες με το σκοτεινό παρελθόν (λόγου χάρη ο Κόδριγκτον που κατείχε 190 σκλάβους) και να αναρωτηθούμε: τι σημαίνει για ένα κράτος να τιμάει τόσους πολλούς ευεργέτες σε δημόσια θέα; Και γιατί οι πεσμένοι ανδριάντες των φιλελλήνων θα ξεσήκωναν θύελλες από όλους εκείνους που βασίζουν την ύπαρξη τους σε μύθους και τέρατα;

Εικάζω ότι αν ποτέ το κεφάλι του Γλάδστωνα αποκοπεί από το υπόλοιπο μαρμάρινο σώμα και κάνει την εμφάνισή του σε ένα πολιτιστικό γεγονός στην Ελλάδα, όλοι εκείνοι που τώρα σκυλιάζουν στα πρωινάδικα και συνηγορούν υπέρ του ακροδεξιού βανδαλισμού έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη, θα έκαναν τα πάντα για να το διεκδικήσουν, να το πάρουν πίσω, να το επανατοποθετήσουν στον ανδριάντα, να επιβάλουν την τάξη, ώστε να κοιμηθούν ήσυχοι το βράδυ, με ανοιχτές πόρτες και παράθυρα, γνωρίζοντας καλά ότι η Hellas ποτέ δεν πεθαίνει. Διότι είναι ένα brand και μια ιδέα. Μια ιδέα κατασκευασμένη, για μια ταυτότητα που άλλοι μας απέδωσαν και εμείς ποτέ δεν την αμφισβητήσαμε.