Η μοναδική οπτική του Πικιώνη για το τοπίο ως έργο τέχνης

Η ιδιαίτερη «ελληνικότητα» του Δημήτρη Πικιώνη (1887-1968), του εμπνευσμένου αρχιτέκτονα και ζωγράφου, ο οποίος προασπίστηκε το σφρίγος της πρωτοτυπίας που πήγαζε από την παράδοση και την ιστορική μνήμη, χωρίς να αγνοεί τον μοντερνισμό, ταξιδεύει στο εξωτερικό. Είναι η έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης. Μια αισθητική τοπογραφία», που εγκαινιάστηκε χθες στη Μαδρίτη· μια παραγωγή του κέντρου πολιτισμού Circulo de Bellas Artes και επικεντρώνεται στην ιδιαίτερη οπτική του Δημήτρη Πικιώνη για το τοπίο ως έργο τέχνης.

Το Círculo de Bellas Artes - Casa Europa επέλεξε τον Δημήτρη Πικιώνη, μια προσωπικότητα-σταθμό για τον ελληνικό πολιτισμό του 20ού αιώνα που ήρθε σε επαφή με τη μοντέρνα ευρωπαϊκή ζωγραφική μέσω των σπουδών του στη ζωγραφική και γλυπτική στο Μόναχο και αργότερα στο Παρίσι και που εισήγαγε τις ευρωπαϊκές καλλιτεχνικές πρωτοπορίες στην Ελλάδα με τη δημιουργία του περιοδικού «Το Τρίτο Μάτι» – θεμελιώδους έκδοσης στη δεκαετία του ’30 για την αισθητική θεωρία και τις καλλιτεχνικές πρακτικές. Στο πεδίο της αρχιτεκτονικής, η διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου γύρω από την Ακρόπολη και του λόφου Φιλοπάππου (1954-58) είναι από τα εμβληματικά του έργα, όπως και το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια Λυκαβηττού (1932) και η Παιδική Χαρά στη Φιλοθέη (1961-65).

Η έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης. Μια αισθητική τοπογραφία» εμβαθύνει στη ζωή και στο έργο του Ελληνα αρχιτέκτονα, ο οποίος συνένωσε τη νεωτερικότητα με την παράδοση, μέσω της μελέτης της διαδικασίας δημιουργίας έξι αρχιτεκτονικών έργων –από τα πιο αναγνωρισμένα– που αποκαλύπτουν το μοναδικό του όραμα για το τοπίο σαν έργο τέχνης.

Οι επιμελητές Juan Miguel Hernández León και Covadonga Blasco εστιάζουν στο πώς ο Πικιώνης αντιμετωπίζει το τοπίο στον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης των Αθηνών, γεμάτο με εικαστικές αναφορές στα λιθόστρωτα, των οποίων οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μετά από μια μακρά και περίπλοκη διαδικασία το 1958. Ανάμεσα στις εικόνες, στα σχέδια και τα σχεδιαγράμματα του αρχιτέκτονα παρεμβάλλονται τα ίδια τα λόγια του, οι σκέψεις, οι στοχασμοί και οι αυτοβιογραφικές σημειώσεις του.

Σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας/Πρεσβεία της Ισπανίας στην Ελλάδα και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Μαδρίτης, η έκθεση βασίζεται σε έρευνα του Circulo de Bellas Artes πάνω στα έργα και τα κείμενα του Δημήτρη Πικιώνη. Περιλαμβάνει μια ανέκδοτη συνέντευξη με την Αγνή Πικιώνη, κόρη του αρχιτέκτονα, και μια μεγάλη τοπογραφική μακέτα που δείχνει, για πρώτη φορά, τις πλήρεις παρεμβάσεις του έργου αποκατάστασης των προσβάσεων στην Ακρόπολη. Ενα παράδειγμα αυτού που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε «αισθητική τοπογραφία».

«Φίλος του ζωγράφου Τζόρτζο ντε Κίρικο, ο Δημήτρης Πικιώνης κατά τις σπουδές του στο Μόναχο και στο Παρίσι ήρθε σε επαφή με τη μοντέρνα τέχνη, ιδιαίτερα με τη ζωγραφική του Σεζάν και του Κλέε, καθώς και με τη γλυπτική του Ροντέν. Επιστρέφοντας στη γενέτειρά του Ελλάδα, ξαναβρήκε την αρχιτεκτονική του κλίση χωρίς να εγκαταλείψει τη ζωγραφική», επισημαίνουν οι διοργανωτές.

«Αν και σύγχρονος του Λε Κορμπιζιέ και του Μις βαν ντερ Ρόε, στην αρχιτεκτονική του επιδίωξε να συνταιριάξει την παράδοση με τη μοντέρνα αφαίρεση. Το έργο του Δημήτρη Πικιώνη συνθέτει στη μορφή του την επιθυμία να ανταποκριθεί στην κατάσταση της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας, την οποία αντιλαμβανόταν ως μια συμφιλίωση μεταξύ Δύσης, Ανατολής και Βυζαντίου».

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 27 Απριλίου και οργανώνεται στο πλαίσιο του φετινού προγράμματος «Ονειρο και Επιθυμία», του κέντρου πολιτισμού Circulo de Bellas Artes, με αφιερώματα στον σουρεαλισμό, με εκθέσεις όπως αυτές του Μαξ Ερνστ και του Νταλί ή τον εορτασμό των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Φραντς Κάφκα.