Ηταν πέρυσι τον Μάιο, όταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο είχε γνωμοδοτήσει υπέρ και το υπουργείο Πολιτισμού είχε αποδεχτεί «τη δωρεά της Ασπασίας-Ελένης (Πέγκυς) Ζουμπουλάκη, νόμιμης κατόχου 6.099 κινητών μνημείων, προς το Ελληνικό Δημόσιο, προκειμένου αυτά να ενταχθούν στις συλλογές των δημοσίων μουσείων».
Τότε πρωτοδιαβάσαμε και για το ακριβές περιεχόμενο της συλλογής: «Τα αντικείμενα χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως τους μεταβυζαντινούς χρόνους και αντιπροσωπεύουν ποικίλες κατηγορίες: Πήλινα, χάλκινα και μαρμάρινα αγγεία, χάλκινα και πήλινα ειδώλια διαφόρων τύπων, είδη καλλωπισμού, χάλκινα όπλα, ιατρικά εργαλεία, γυάλινα μικροαντικείμενα, τμήματα από πήλινες σαρκοφάγους, νομίσματα και μήτρες νομισμάτων, εικόνες, εγκόλπια κ.ά.».
Χθες, σε μια λιτή εκδήλωση στο Φετιχιέ Τζαμί, στη Ρωμαϊκή Αγορά, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, και της Πέγκυς Ζουμπουλάκη, πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή παράδοσης και αποδοχής της συλλογής των 6.099 αριστουργημάτων κι από αυτά των πρώτων 178 αρχαίων αντικειμένων και μίας εικόνας του Ευαγγελιστή Λουκά, που η προέλευσή τους τεκμηριώθηκε. Τους μήνες που μεσολάβησαν και σε συνέχεια της απόφασης αποδοχής της δωρεάς, η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Μουσείων Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠΠΟ, ανέλαβε τη διαδικασία επιλογής των αντικειμένων και σταδιακής απόδοσής τους στις Εφορείες Αρχαιοτήτων και τα Μουσεία της Χώρας, βάσει της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης της προέλευσής τους. Τα 178 αρχαία αντικείμενα π.χ. τα ταύτισε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, με γνώμονα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, καταλήγοντας ότι πρόκειται για δημιουργίες τοπικών εργαστηρίων, πολλά εκ των οποίων είναι μάλιστα «εξαιρετικά δείγματα των βοιωτικών εργαστηρίων των Κλασικών Χρόνων» -όπως επεσήμανε χθες η κ. Μενδώνη. Ετσι, η ΕΦΑ Βοιωτίας αποδέχθηκε τη δωρεά τους, ενώ μαζί μ’ αυτά στην κατοχή της περιήλθε και η εικόνα του ευαγγελιστή Λουκά, έργο επτανησιακού εργαστηρίου του 17ου αιώνα, το οποίο συνδέεται με την περιοχή της Θήβας.
Στη χθεσινή τελετή, όπου παραβρέθηκαν και η προϊσταμένη Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, Βασιλική Παπαγεωργίου, η προϊσταμένη Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Ελενα Κουντούρη, η προϊσταμένη Διεύθυνσης Μουσείων Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Νικολέττα Συραγά, η προϊσταμένη της ΕΦΑ Βοιωτίας, Αλεξάνδρα Χαραμή, και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ, η κ. Μενδώνη αναφέρθηκε διεξοδικότερα στα σημαντικότερα από τα 178 αντικείμενα. Διευκρίνισε κατ’ αρχάς ότι «χρονολογούνται από τη Μυκηναϊκή περίοδο έως τους Κλασικούς χρόνους. Πρόκειται για τμήματα από πήλινες μυκηναϊκές λάρνακες με εικονιστικές παραστάσεις, ειδώλια σχήματος Ψ και Φ, ψευδόστομους αμφορίσκους, πρόχους, κύπελλα, αλάβαστρα, κύλικες, υδρίες και πυξίδες με γραμμική κυρίως διακόσμηση, που χρονολογούνται από τον 15ο έως τον 13ο αι. π.Χ. Τα ολιγάριθμα αγγεία Υστερο-γεωμετρικών χρόνων (8ος αι. π.Χ.) φέρουν γραμμική διακόσμηση, συχνά σε συνδυασμό με εικονιστική διακόσμηση πτηνών και ασπίδων. Στους Αρχαϊκούς (7ος-6ος αι. π.Χ.) και Κλασικούς χρόνους (5ος-4ος αι. π.Χ.) χρονολογείται σειρά σανιδόμορφων γυναικείων ειδωλίων με χρωματικό διάκοσμο, καθώς και ειδώλια ένθρονων ή όρθιων γυναικείων μορφών με τη χαρακτηριστική βοιωτική κόμμωση και γυμνών ανδρικών μορφών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ένα ειδώλιο βοσκού με φρυγικό πίλο και ένα ειδώλιο καθήμενης παιδικής μορφής, στον τύπο του «λατρευτού του ναού» (5ος αι. π.Χ.). Δείγματα του μελανόμορφου ρυθμού απαντούν σε ληκύθους, κύλικες και σε σκύφους, με παραστάσεις διονυσιακών και μουσικών σκηνών, προετοιμασίας τεθρίππου και κωμαστών. Οι ανθεμωτές, μελανόγραφες κύλικες και οι μελαμβαφείς κάνθαροι με ψηλό πόδι, αποτελούν εξαιρετικά δείγματα των βοιωτικών εργαστηρίων των Κλασικών χρόνων. Η εικόνα είναι έργο επτανησιακού εργαστηρίου του 17ου αιώνα, που φέρει παράσταση του ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος συνδέεται με την περιοχή της Θήβας, όπως προκύπτει από τις αγιολογικές πηγές και τα ανασκαφικά ευρήματα».
Η ιστορία της συλλογής
Τα αντικείμενα προέρχονται από το απόθεμα του παλαιού αρχαιοπωλείου του Θεόδωρου Α. Ζουμπουλάκη, πατέρα του Τάσου Ζουμπουλάκη, συζύγου της μετέπειτα γνωστής γκαλερίστα των Αθηνών. Και η ιστορία της συλλογής δεν διαφέρει από αρκετές ανάλογες ιστορίες σε εποχές που τα όρια της νομιμότητας παρέμεναν ακόμα πολύ ελαστικά και δεν είχε αναπτυχθεί συνείδηση ενάντια στις αγοραπωλησίες αρχαιοτήτων και δη στο εξωτερικό. Που σημαίνει ότι μεγάλο ποσοστό των παλαιοπωλών ήταν και αρχαιοπώλες. Ο Θεόδωρος Ζουμπουλάκης ξεκίνησε την επιχείρησή του με εμπορία σπάνιων έργων τέχνης και αρχαιοτήτων, το 1912, με βάση του δύο χώρους στην οδό Εδουάρδου Λω (στους αρ.13 και 21), αν και στην Αθήνα διατηρούσε δύο ακόμα χώρους στην Πανδρόσου (44) και στην Ομήρου (34) και έναν ανάλογο χώρο είχε στο Παρίσι, στη Rue Lazare. Η επιχείρησή του άκμασε και ο ίδιος έγινε ένας από τους γνωστότερους εμπόρους έργων τέχνης και αρχαιοπώλες, με όνομα διεθνώς διάσημο μεταξύ των συλλεκτών. Ακόμα και σήμερα π.χ. στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου ο Θεόδωρος Α. Ζουμπουλάκης (Theodoros A. Zoumpoulakis) αναφέρεται ως ένας από τους αρχαιοπώλες που συνδέθηκαν με την πώληση στο μουσείο, την περίοδο 1920-1934, 92 αρχαίων έργων τέχνης, κατά κύριο λόγο των προϊστορικών χρόνων, προερχόμενων κυρίως από τη Μακεδονία, τη Βοιωτία, αλλά και τις Κυκλάδες και την Κρήτη.
Μετά τον θάνατο του Θεόδωρου Α. Ζουμπουλάκη, το 1963, η συλλογή πέρασε στα χέρια του γιου του, Τάσου Ζουμπουλάκη -που μαζί με τη σύζυγό του, Πέγκυ, είχαν στραφεί αποκλειστικά στη σύγχρονη τέχνη, ανοίγοντας, το ‘66, την πρώτη γκαλερί στην οδό Κριεζώτου και ξεκινώντας σχεδόν αμέσως και τη συνεργασία τους με τον Αλέξανδρο Ιόλα. Το 1982, τα αντικείμενα της συλλογής μεταβιβάστηκαν στην Πέγκυ Ζουμπουλάκη, μέσω -της νομικής μεθόδου- διαδικασίας πώλησης και, λίγους μήνες αργότερα, ο Τάσος Ζουμπουλάκης έφυγε από τη ζωή. Με διαδοχικές αποφάσεις του υπουργείου Πολιτισμού, το 1988, το 1989 και το 1991, αναγνωρίστηκε η κατοχή των αντικειμένων στην Πέγκυ Ζουμπουλάκη και η δυνατότητα εκποίησής τους, εντός των ελληνικών συνόρων, όπως προβλέπει ο νόμος. Παράλληλα, αποφασίστηκε η αγορά από το Δημόσιο των πλέον σημαντικότερων από κάθε περίοδο κι αυτά ανέρχονταν σε 1.111 αντικείμενα. Ωστόσο, δεν προχώρησε η αγορά τους από το Δημόσιο και τα αντικείμενα αυτά παρέμειναν στην κατοχή της κ. Ζουμπουλάκη μαζί με τα υπόλοιπα, καθώς η ίδια δεν προχώρησε, παρά τη σχετική άδεια, στην εκποίησή τους.
Κάπως έτσι φτάσαμε στη συμφωνία της Πέγκυς Ζουμπουλάκη με το ΥΠΠΟ και τη σημερινή του υπουργό για τη δωρεά της συλλογής στο ελληνικό Δημόσιο, σε μία απόφαση που εξήρε η κ. Μενδώνη, υπογραμμίζοντας πως «η συμπεριφορά της κ. Ζουμπουλάκη αποτελεί ένα παράδειγμα προς μίμηση, καθώς όλοι οι συνειδητοποιημένοι πολίτες, οι οποίοι είναι συλλέκτες αρχαιοτήτων, εντέλει πρέπει να αποδίδουν τις συλλογές τους εκεί που πραγματικά ανήκουν: στην Ελλάδα και στον ελληνικό λαό».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας