Μια ανθρωποκεντρική έκθεση ισχυροποίησης της πολυπολιτισμικής μας αντίληψης

Πού βρίσκεται η Αφρική; Είναι απέναντί μας ή μήπως ανάμεσά μας, με μια περήφανη, δημιουργική και επικοινωνιακή αφροελληνική κοινότητα; Αυτήν που έχει αναδείξει –μεταξύ αλλων– πολλά καλλιτεχνικά ταλέντα (από τον MC Υinka και τον Ζερόμ Καλούτα μέχρι την Ιντρα Κέιν και τον Νέγρο του Μοριά), αλλά και με πολλούς αφανείς ήρωες που αποκαλύπτονται και αφηγούνται τις ιστορίες τους στην πολυδιάστατη, συμμετοχική έκθεση «Η Αφρική ανάμεσά μας», η οποία εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη/Πειραιώς 138, σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο Αφρικανικής Τέχνης και Πολιτισμού ANASA. Μια έκθεση που πλαισιώνεται από πλήθος εκδηλώσεων (περφόρμανς, ξεναγήσεις, μουσικές παραστάσεις, συζητήσεις κ.ά.) με τη συμμετοχή δεκάδων δημιουργών αφρικανικής καταγωγής.

Mια πρόσφατη δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη, με αντικείμενα προερχόμενα από την Αφρική, υπήρξε η αφετηρία για τη συλλογή και παρουσίαση ιστοριών ανθρώπων με καταγωγή από χώρες της Αφρικής που γεννήθηκαν ή ζουν στην Ελλάδα. Αφηγήσεις που φέρνουν στο προσκήνιο θέματα σχετικά με την ελληνικότητα, τη μαυρότητα, την ιθαγένεια, τη δικαιοσύνη, την εκπροσώπηση, τις διακρίσεις, την αποδοχή, την ισότητα.

«Είναι μια ανθρωποκεντρική έκθεση και τα αντικείμενα μεσολαβούν ώστε να γνωρίσουμε ανθρώπους», τόνισε η Σοφία Χανδακά, επιμελήτρια Συλλογών των Πολιτισμών του Κόσμου στο Μουσείο Μπενάκη, σε χθεσινή ξενάγηση. «Παρουσιάζει τον πλούτο της αφρικανικής, ελληνο–αφρικανικής και παν–αφρικανικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από μουσειακά και αρχειακά τεκμήρια, ηχητικό και οπτικό υλικό, αλλά και προσωπικά αντικείμενα, καθώς και μέσα από τις αφηγήσεις που τα συνοδεύουν. Υποστηρίζει την καθολική αλήθεια ότι τα αντικείμενα μπορούν να αφηγηθούν ιστορίες που μας ενδυναμώνουν και βοηθούν να χτίσουμε ισχυρές κοινότητες».

Ο Μιχάλης Αφολαγιάν, πολυκαλλιτέχνης και ιδρυτής του ΑΝΑSA, υπογράμμισε τη σημασία αυτής της συνεργασίας, όταν το Μουσείο Μπενάκη «αποφάσισε και μπήκε στη διαδικασία να συνομιλήσει με άλλα κομμάτια της κοινωνίας που δεν είναι ίσως τόσο εμφανή και να δώσει έναν χώρο να ειπωθούν ιστορίες ανθρώπων», τους οποίους παρομοίασε με κινητές βιβλιοθήκες. «Και είναι πολύ σημαντικό ότι γίνεται αυτή η αλλαγή, αυτή η αντίληψη ότι η κοινωνία μας γίνεται πολυπολιτισμική και χρειάζεται να δημιουργηθούν οι δρόμοι όπου η αλληλοκατανόηση να είναι εφικτή», συμπλήρωσε.

Τους επισκέπτες υποδέχεται μια υποβλητική, σκοτεινή αίθουσα που το φως πέφτει πάνω στα αντικείμενα της συλλογής τού Τζον Φίλιπσον, Ελληνοκαναδού μηχανικού μεταλλείων, εξερευνητή γεωλόγου αλλά και μεταφραστή του Καβάφη. Μάσκες κεφαλής, αγαλματίδια, ξυλόγλυπτα, κεραμικά, έπιπλα, σκεύη, κυρίως από το Καμερούν, τη Νιγηρία και την Κένυα, τα οποία κατασκευάστηκαν κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και πιθανότατα προορίζονταν εξαρχής για πώληση, κεντρίζουν το ενδιαφέρον.

Μικρές ανθρώπινες ιστορίες

Κι από εκεί, σε έναν μεγάλο, πιο φωτεινό χώρο, τα περίτεχνα και εντυπωσιακά λειτουργικά και τελετουργικά αφρικανικά αντικείμενα συνομιλούν με τις βιντεοπροβολές 12 αφηγητών αφρικανικής καταγωγής που ζουν ή γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Μια κυρία από τη Νιγηρία δείχνει ένα βαθύ πιάτο που της θυμίζει τα παιδικά της χρόνια στη χώρα της, όταν όλοι έτρωγαν από κοινού από αυτό, καθισμένοι γύρω στο τραπέζι. Η Hawa από τη Σιέρα Λεόνε δείχνει το στήριγμα που οι γυναίκες βάζουν στο κεφάλι τους για να κουβαλήσουν πράγματα, ενώ ταυτόχρονα έχουν στην πλάτη τα παιδιά τους. «Οι γυναίκες είμαστε δυνατές», τονίζει. Ο Kingori, πάλι, από την Κένυα δείχνει ένα δοχείο όπου φτιάχνουν αλκοολούχα ποτά με νερό και ζαχαροκάλαμο, για να το σερβίρουν σε ειδικές περιστάσεις, όπως σε γάμους, μέσα σε ένα κέρατο. «Αν κάποιος είναι φτωχός, του βάζουν λίγο στο κέρατο», διαπιστώνει.

Και προχωράμε σε ακόμα έναν μεγάλο χώρο όπου ο μουσικός MC Yinka έχει συνθέσει το πρωτότυπο ηχοτοπίο «Ηχητικές διαστάσεις αφρικανικής διασποράς», με αποσπάσματα από ομιλίες, φωνητικά και μουσικές ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Ιστορίες για το πόσο δύσκολος ήταν στο παρελθόν ένας γάμος λευκής με Αφρικανό, για τον αγώνα για την απόκτηση ιθαγένειας, για τις πολυπόθητες σπουδές ή την επιχειρηματική δραστηριότητα. Είναι οι ιστορίες της Βαρβάρας Οντόγκ που διατηρεί κατάστημα στο Μαρούσι, του Πίτερ Εβμπουομάν που ήρθε από τη Νιγηρία στην Ελλάδα το 1995 και είναι έμπορος ανταλλακτικών αυτοκινήτων. Στο «κάδρο» ο Μανσούρ Σασάτι, πρόεδρος της Σουδανικής Κοινότητας στην Ελλάδα, ο Αμιντούν Ντιόνγκ από τη Σενεγάλη που έχει εργαστήρι ραπτικής, η Ειρήνη και η Σοφία Ουκπεμπόρ που ποζάρουν στο κομμωτήριό τους στην Κυψέλη, ο Μαχμούντ Αμπντελρασούλ από το Σουδάν, γιατρός και ακτιβιστής σε κοινωνικά θέματα.

Ο επισκέπτης της έκθεσης μέσω ενός QR code ακούει τις αφηγήσεις των Αφροελλήνων καλλιτεχνών MC Yinka (Μανώλης Αφολάνιο), Ζερόμ Καλούτα, Ιντρα Κέιν, Ξένιας Ντάνια, Νέγρου του Μοριά–Black Morris (Kevin Ansong), Αννας Πασπάτη, ΑDEDEJI (Adedeji Adetayo) και Ladele (Μαρία Λάντελε).

Ακόμα, σε συνεργασία με το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών καταρτίστηκε ένα χρονολόγιο της αφροδιασπορικής παρουσίας από τη δεκαετία του 1960 και μετά. Ιστορίες Ελλήνων της Αφρικής παρουσιάζει ο Αντώνης Χαλδαίος, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ. Μια pop–up έκθεση με τίτλο «Αναζητώντας τη θέα» αναδύεται από τις 3 Απριλίου.

Παράλληλες εκδηλώσεις εμπλουτίζουν την έκθεση, όπως:

● «Black history month & I have a dream», μια ιστορική αναδρομή στα δικαιώματα για την ιθαγένεια (22/2, στις 17.00, Αμφιθέατρο Μουσείου Μπενάκη).

● Afro Link Up: Οι ιστορίες μας, η ταυτότητά μας» (28/2, στις 19.00 και μετά Afro Party).

● Μουσική γκόσπελ (8/3 στις 18.00)

● Περφόρμανς «Οι ουρανοί αλλάζουν σαν υποσχέσεις» με τον Μιχάλη Αφολαγιάν (14/3, στις 17.00)

● Προβολή της ταινίας «George Bizos Icon» (20/3, στις 18.30).

♦ Πληροφορίες: Πειραιώς 138, τηλ. 2103453111/ benaki.org. Διάρκεια από 13/2 έως 25/5.