Αλλάζει φυσιογνωμία ο χώρος που ταυτίσαμε με το Φεστιβάλ Αθηνών;

Στον Λευτέρη Βογιατζή και βέβαια στον Γιώργο Λούκο χρωστάει η πόλη και το Φεστιβάλ Αθηνών τη μετατροπή των κτιριακών εγκαταστάσεων της πρώην βιομηχανίας επίπλων Τσαούσογλου, στην Πειραιώς 260, στον πιο δραστήριο, νεανικό, ενδιαφέροντα και γοητευτικό πολιτιστικό πόλο των φεστιβαλικών μας καλοκαιριών. Στον πρώτο οφείλεται το γεγονός ότι είχε επισημάνει στον φίλο του και καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών το εγκαταλειμμένο βιομηχανικό σύμπλεγμα το οποίο είχε περιέλθει στην κυριότητα της Εθνικής Τράπεζας, αλλά μέχρι τότε η αξιοποίησή του δεν είχε απασχολήσει την ελληνική Πολιτεία. Στον δεύτερο χρωστάμε το όραμα για τη μεταμόρφωση της Πειραιώς 260 από το καλοκαίρι του 2006 και εφεξής σε χώρο υποδοχής του πιο αβάν γκαρντ, σύγχρονου κομματιού και δη θεατρικού του Ελληνικού Φεστιβάλ. Το σύμπλεγμα έκτοτε καταχωρίστηκε εκ νέου ως πολιτιστικό τοπόσημο στη συνείδηση των Αθηναίων, κυρίως των θεατών του Φεστιβάλ. Και περίπου εξαρχής, από τη στιγμή δηλαδή που παραδόθηκαν οι πρώτοι ανακαινισμένοι χώροι, άρχισε και το υπουργείο Πολιτισμού να εξετάζει το ενδεχόμενο μεταφοράς των υπηρεσιών του ή κάποιων φορέων, όπως το τότε Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, εκεί. Προοπτική που δεν ενθουσίαζε καθόλου τον Γιώργο Λούκο, ο οποίος σε συνέντευξή του το 2015 έλεγε: «Εχει παγώσει η μετακόμιση. Ευτυχώς, γιατί επρόκειτο για πολύ κακή ιδέα: να μετατρέψουμε έναν ζωντανό χώρο πολιτισμού σε γραφεία».

Παρ’ όλα αυτά, τα χρόνια κύλησαν και τον Δεκέμβριο του 2023, επί υπουργίας Λίνας Μενδωνη πλέον, το υπουργείο Πολιτισμού εξαγόρασε επιτέλους (όπως ήταν το χρόνιο αίτημα και του Γ. Λούκου και όσων ακολούθησαν) το ακίνητο, έναντι 12.600.000 ευρώ από την Εθνική Τράπεζα, με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Στα σχέδια της υπουργού είναι ο χώρος μελλοντικά να φιλοξενήσει «πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως το Θεατρικό Μουσείο, το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη και το Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας του Λυκείου των Ελληνίδων. Παράλληλα, θα συνεχίσει να λειτουργεί ως χώρος εκδηλώσεων για το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, ενώ έχει ήδη παραχωρηθεί το κτήριο Α για τις δραστηριότητες του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, που συγχρόνως θα αναλάβει τη διαμόρφωση των χώρων του αναψυκτήριου, του εστιατορίου, του πωλητηρίου και του χώρου υποδοχής και έκδοσης εισιτηρίων».

Αυτά ανακοίνωσε μεταξύ άλλων η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδωνη προχθές, με αφορμή την κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσαν με τον πρόεδρο, αλλά και με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Τράπεζας Πειραιώς, Γιώργο Χατζηνικολάου και Χρήστο Μεγάλου αντίστοιχα, προκειμένου να ανακοινώσουν τη συνεργασία του ΥΠΠΟ με την Τράπεζα για το πρόγραμμα «Η Πειραιώς για την Πειραιώς», που αφορά την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την αποκατάσταση και επανάχρηση του βιομηχανικού συγκροτήματος. Η Τράπεζα Πειραιώς αναλαμβάνει τη δωρεά ύψους 1.000.000 ευρώ, που θα δοθούν για την εκπόνηση όλων των αναγκαίων μελετών μέχρι του επιπέδου των τευχών δημοπράτησης, προκειμένου να προσχωρήσει στη συνέχεια το έργο της υλοποίησης της αποκατάστασης του συγκροτήματος εμβαδού περίπου 28 στρεμμάτων και υφιστάμενης δόμησης 27.000 τ.μ. Η στρατηγική μελέτη για την αποκατάσταση και επανάχρηση του συγκροτήματος έχει εγκριθεί ομόφωνα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, τον Ιούλιο 2024, και περιλαμβάνει παρεμβάσεις που κατά τη σχετική ανακοίνωση «διατηρούν τον βιομηχανικό χαρακτήρα του χώρου, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και την ενεργειακή του αυτονομία». Οπως αναφέρει το δελτίο Τύπου που κοινοποιήθηκε χθες, «η αποκατάσταση του συγκροτήματος Πειραιώς 260 δεν αφορά μόνο τη φυσική αποκατάσταση των κτηρίων, αλλά και την επαναλειτουργία του ως κέντρο πολιτισμού που θα φιλοξενήσει εκθέσεις, παραστάσεις, συνέδρια και άλλες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Ο χώρος θα ενσωματώνει καινοτόμες υποδομές και τεχνολογίες, διασφαλίζοντας την αειφορία και την ενεργειακή αποδοτικότητα, ενώ θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και θα συμβάλει στην τοπική οικονομία».

Δεν διευκρινίζεται βέβαια ποιος θα διαχειρίζεται εφεξής τον χώρο. Θα εξακολουθήσει να έχει το Φεστιβάλ Αθηνών τη βασική ευθύνη ή το ΥΠΠΟ προσανατολίζεται σε μια αλλαγή της φυσιογνωμίας αλλά και της πολιτικής και της ιδιοσυστασίας του χώρου;

Την εκπόνηση των μελετών πάντως ανέλαβε το αρχιτεκτονικό γραφείο Κοκκίνου - Κούρκουλας Αρχιτέκτονες και Συνεργάτες. Η παρουσίαση της στρατηγικής μελέτης έγινε από τον Ανδρέα Κούρκουλα, αρχιτέκτονα, ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ, την αρχιτέκτονα Κατερίνα Κούρκουλα και την αρχιτέκτονα τοπίου Ελλη Παγκάλου του γραφείου H. Pangalou & Associates Landscape Architects. Ο κ. Κούρκουλας είναι από τους ανθρώπους που έχουν συνεργαστεί στενά με την κ. Μενδώνη και για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αφού ο ίδιος υπήρξε πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Αξιολόγησης των αρχιτεκτονικών προτάσεων για την επέκταση του Μουσείου και αυτός που κλήθηκε κατά κύριο λόγο να υπερασπιστεί την πρόταση του Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ. Και την κ. Παγκάλου, όμως, τη γνωρίζουμε αφού είναι η αρχιτέκτονας τοπίου που έχει μετάσχει ως ειδική σύμβουλος σε έργα όπως για τη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, την Ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου, τον Μεγάλο Περίπατο και τους κήπους του Τατοΐου στο πλαίσιο της ανάπλασής του δημόσιου κτήματος.

Τέλος, όπως διευκρίνισε η κ. Μενδώνη στην ομιλία της, από τις προτεραιότητες της συνολικής αναδιαμόρφωσης του συγκροτήματος αποτελεί «η φύτευση του χώρου, η διαχείριση του νερού, τα υλικά της δαπεδόστρωσης, σύμφωνα με τις αρχές της οικολογίας του τοπίου, της βιοποικιλότητας, της ανθεκτικότητας και της δημιουργίας βιώσιμων οικοσυστημάτων, καθώς και η ενεργειακή ανεξαρτησία του συγκροτήματος, μέσα από την αξιοποίηση της ηλιακής και της γεωθερμικής ενέργειας. Για να δώσω κάποια αριθμητικά δεδομένα: Η υφιστάμενη δόμηση είναι 27.000 τ.μ. Η νέα δόμηση θα είναι 24.500 τ.μ., μετά από τις κατεδαφίσεις των αυθαιρέτων. Οι αδόμητοι χώροι είναι σήμερα 8.890 τ.μ. και με την ολοκλήρωση του έργου θα είναι 13.360 τ.μ.». Η ίδια επεσήμανε ότι «με την αποκατάσταση του Βιομηχανικού Συγκροτήματος Τσαούσογλου δημιουργείται ένας νέος πολιτιστικός δυναμικός πόλος». Ο πολιτιστικός πόλος προϋπήρχε, ωστόσο. Ας ελπίσουμε ότι θα διατηρηθεί η δυναμική, νεανική φυσιογνωμία του και το γεγονός ότι υπήρξε εξαρχής χάρη στον Γιώργο Λούκο ένας φιλόξενος χώρος υποδοχής των πιο «ανήσυχων» σύγχρονων καλλιτεχνικών σχημάτων.