Τη βραδιά που αποχώρησε ο Ντέιβιντ Λιντς από τον δικό μας κόσμο υπέστην ένα διττό σοκ, ένα σοκ για το σοκ που βίωσα, καθώς δεν με αναγνώριζα μέχρι εκείνη τη στιγμή στους λάτρεις του έργου του ή τους ανθρώπους που μπορεί να τους δώσει κάτι περισσότερο από αισθητηριακές συγκινήσεις. Κάτι περισσότερο όπως έθος και μέθοδο. Ομως αυτό ακριβώς είχε μόλις συνειδητοποιηθεί από εμένα. Οτι έχασα έναν οδηγό. Μια τεχνοτροπία που ήταν τέχνη εαυτού, μια τεχνολογία του μετιέ που ήταν κοσμοαντίληψη, οντοαισθητική, αλλά εν τέλει μαχητικός τρόπος του υπάρχειν. Σκέφτηκα στη στιγμή ότι αυτό που έκανε... το Lynchian (το έργο του βίου του ως βίος), όπως και το Borgesian, και το Kafkaesque, είναι εκείνο το ακατηγόρητο για το οποίο είχε μιλήσει η Χάνα Αρεντ και που ως εκ τούτου δεν έχει επιγόνους. Εχει όμως ιστορικό συγκείμενο.
Συχνά θεωρούμενος ως υπερρεαλιστής, βαθιά ψυχολογικός, δοσμένος ολότελα στο ασυνείδητο και το μέσο του, το όνειρο, ο Λιντς ως άνθρωπος που κατασκευάζει κάτι, απολάμβανε ιδιαίτερα να διατηρεί το μυστήριο ζωντανό στη δουλειά του και μετά το πέρας της, ώστε με έναν τρόπο, να μην υπάρχει πέρας, αλλά όχι ως αίτημα υστεροφημίας, αλλά επιζωής, όχι τόσο μνήμης αλλά μιας καταστατικής Ενικότητας επίγνωσης. Είμαστε ήδη στην ανατολική φιλοσοφία. Οσο κι αν είναι μπροστά μας, διαφεύγει. Ο Λιντς είναι ένας καλλιτέχνης που παράλληλα με τις σχέσεις που εξερευνά ως ντετέκτιβ (ρεαλιστικού - υπερρεαλιστικού, συμβολικού - πραγματικού, τερατικού και όμορφου, μνήμης και αμνησίας, γνώσης κι αγνωσίας) είναι κι ένα πλάσμα που καταφάσκει με έναν τρόπο στο Ολον. Για αυτό κι αυτό που προκαλεί η τέχνη του είναι η πρόσκληση σε μια -άλλη- εμπειρία του κόσμου, παρά η απλή αναζήτηση νοήματος ή κάποια οριστική επίλυση. Κι αυτό, διότι όσο κι αν ενδιαιτεί στα όνειρα, δεν είναι ονειροκρίτης, κι όσο κι αν καταβυθίζεται στις βαθιές δυναμικές (τα currents της libido αλλά και της mortido) του ασυνειδήτου, δεν παύει να τα κατασκευάζει. Το ότι η εργασία του είναι ίσως η πιο αδιαμεσολάβητη εκδοχή της σχέσης με το ασυνείδητο στο πλαίσιο των οπτικών τεχνών, είναι το ταχυδακτυλουργικό του κόλπο. Αντιθέτως η σχέση αυτή είναι εξόχως διαμεσολαβημένη και δουλεμένη. Ο Λιντς δεν οπτικοποιεί όνειρα, αναμεταφράζει τη μετάφραση σε μια νέα γλώσσα. Μια οπτική γλώσσα που περισσότερο μοιάζει με αυτό που τον χαρακτήρισε τόσο έντονα και στον προσωπικό του βίο: Τον διαλογισμό.
Αντί να διανοείται, διαλογίζεται. Και καθώς διαλογίζεται, στην πραγματικότητα, τον δικό του ρεαλισμό φτιάχνει. Τους δικούς του κώδικες, κανόνες, στοιχήματα και διλήμματα. Αυτό που εννοούμε, εδώ, είναι ότι ο Λιντς δεν είναι α-ιστορικός και κυριότερα, α-ηθικός. Είναι μια καθαρή ηθική χειρονομία το έργο του σαν χειρονομία και σαν περιεχόμενα. Είναι στ’ αλήθεια δηλαδή μια αισθηματική αγωγή αφ’ εαυτής, όσο και πνευματικότητα που προσπαθεί να δώσει καταφυγές όχι διαφυγές, και τρόπους αντιμετώπισης του πραγματικού. Οπως και η ίδια η ανατολική φιλοσοφία, η μεταφυσική του Λιντς, δεν είναι απλώς καταφάσκουσα, αλλά και αρνούμενη μαζί. Είναι οδηγός, είναι χάρτης, όχι παζλ. Γιατί αναγνωρίζει ότι πρέπει να φτιάξει κόσμο εν τω κόσμω, αναγνωρίζει ότι με το αληθινό δουλεύεις τη φαντασία σου, και με τη φαντασία σου δουλεύεις το αληθινό. Το τροποποιείς, το μεταβάλλεις· εξ ου κι η τέχνη του είναι κατ’ εξοχήν meta-fictive: Το Twin Peaks για παράδειγμα είναι στ’ αλήθεια μια τηλεοπτική σειρά που όχι απλώς γνωρίζει ότι -είναι- τηλεοπτική σειρά, αλλά ότι είναι ολωσδιόλου η σύνολη τηλεόραση και όλα τα υλικά της.
Αυτά καθιστούν τη δουλειά του και combative. Μαχητική. Δανείζομαι σε αυτό το κείμενο, έναν τρόπο ανάλυσης της μεγάλης κριτικού της λογοτεχνίας, Πασκάλ Καζανοβά, που όπως τον εξηγεί στη μονογραφία της για τον Κάφκα (σ.σ. Kafka, «Angry Poet») πάει ως εξής: λαμβάνεται υπόψη (στη διαδικασία ιστορικοποίησης και ανακατασκευής) αυτό που ξέρουμε ότι δεν ξέρει ότι το ξέρει (σ.σ. ο δημιουργός). Αναζητώντας ακριβώς αυτό ως κλειδί του μυστηρίου του μέσα στο σύμπαν που ο ίδιος φτιάχνει αλλά και το σύμπαν που καταλαμβάνει (στο πεδίο του κινηματογράφου ως βιομηχανίας), αυτό είναι που με οδηγεί στο ότι η δουλειά του είναι μαχητική. Γιατί ο χάρτης που φτιάχνει είναι αυτός της Αμερικής. Ο Λιντς γεμίζει όλο του το σύμπαν με Americana· όσο κι αν έλκει από το ευρωπαϊκό σινεμά και την ανατολική φιλοσοφία, αυτά τα εργαλεία τα στρέφει στον τόπο του, στον τρόπο ζωής του, στην κουλτούρα του, για να την καταλάβει και ανακαταλάβει. Η εναρκτήρια σεκάνς του Blue Velvet, είναι ομολογημένα από τον ίδιο ένας συλλογισμός (ή διαλογισμός) πάνω στην ίδια του την παιδική ηλικία, στο δικό του πατρικό σπίτι, στον δικό του κήπο, στον δικό του λευκό φράχτη της Middle America, συγκεκριμένα. Αυτή, αλλά και ύστερα, το ίδιο το Hollywood, η τηλεόραση, το σινεμά και οι οπτικές τέχνες ως μηχανισμοί, τεχνολογίες και κουλτούρες είναι οι κρυφές - φανερές θεματικές του. Ο Λιντς, λοιπόν, δεν μένει, εκεί, στο ένδον, αλλά αναδύεται με ορμή από εκεί για να φέρει εξωτερικότητες και να αναονειρευτεί ξύπνιος τις σχέσεις του με τον κόσμο και τη ζωή του. Είναι κρυφά δηλαδή και εθνογράφος. Ενας κριτικός εθνογράφος, που προσπαθεί να δείξει σε πρώτη φάση ότι υπάρχει σκοτάδι στο φως της Middle America, αλλά σε δεύτερη, και το ανάποδο.
Με αυτή τη σύντομη διερεύνηση που δεν αξιώνει και πολλά, ουσιαστικά προσπάθησα να επιλύσω το δικό μου μυστήριο της αιφνίδιας βαθιάς θλίψης που με κατέλαβε. Ο Λιντς ανήκει σε εκείνους τους δημιουργούς που μπορούν να γίνουν «άλλοθι» για κάθε νέο άνθρωπο ή και λιγότερο νέο, όπως και όπλο και οδηγός για να αντιπαλέψουν συγκρούσεις. Με το γονεϊκό περιβάλλον, την πραγματικότητα του καπιταλισμού, της επιβίωσης, των κάθε είδους αναγκαιοτήτων που επιβάλλονται των ενδεχομενικοτήτων. «Να, το τόλμησε, το έκανε». Τόλμησε να σταθεί έξω από ό,τι «απαιτούνταν». Δεν είναι τυχαίο. Η βιομηχανία το κατανόησε: Μηδέν OSCAR, μηδέν BAFTA, μηδέν Χρυσές Σφαίρες, μηδέν Emmy.
(Αντίο...)...
( ; )
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας