Eνας «Χορός» από Κυκλαδίτισσες που λένε τη δική τους ιστορία

Η γυναίκα του Αρχιπελάγους, οι μεγάλες κυρίες και οι ανώνυμες γυναίκες των Κυκλάδων, οι αρχαίες θεότητες, η Παναγιά, οι μητέρες, οι αγίες, οι μαχήτριες, οι διανοούμενες, οι ιέρειες, οι εταίρες, οι εμπόρισσες, οι μετανάστριες, οι μάγισσες παρουσιάζονται στην καινούργια περιοδική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Αγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων», που εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η ζωή και η δράση τους, η σαγήνη και η υπομονή τους, ο δυναμισμός αλλά και η καταπίεση στον ανδροκρατούμενο κόσμο, η τόλμη τους, οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι τους στις κοινωνίες που επηρεάστηκαν από τη νησιωτικότητά τους, αλλά και οι περιορισμοί που υπέστησαν ανά τους αιώνες αποτυπώνονται στην έκθεση που αφηγείται τις άγνωστες ιστορίες τους, γοητευτικά ταξίδια σε έναν μακρινό κόσμο που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει αλλάξει και πολύ.

Πρόκειται για την πρώτη παν-κυκλαδική έκθεση που διοργανώνεται, η οποία έχει στο επίκεντρο τη γυναίκα έτσι όπως έζησε στο μοναδικό περιβάλλον των Κυκλάδων όπου διαμορφώθηκε ένας από τους σημαντικότερους πολιτισμούς. Συνδιοργανώνεται (12 Δεκεμβρίου 2024 - 4 Μαΐου 2025) από το υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και αποδεικνύει τις δυνατότητες που υπάρχουν όταν το υπουργείο Πολιτισμού θέλει να στηρίξει ένα ιδιωτικό μουσείο. Είναι η πρώτη κοινή δράση του ΜΚΤ και της ΕΦΑ Κυκλάδων, σε εφαρμογή του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε στις 17 Μαΐου 2024 ανάμεσα στο ΥΠΠΟ και το ιδιωτικό μουσείο, με στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης στην Αθήνα, θα ταξιδέψει στη Σαντορίνη και θα είναι η πρώτη περιοδική έκθεση που θα παρουσιαστεί στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας, το οποίο θα εγκαινιαστεί το καλοκαίρι. Οπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά κατά τη συνέντευξη Τύπου που παρατέθηκε, είναι η έκθεση με τα περισσότερα αριστουργήματα ανά τετραγωνικό μέτρο. Ειδώλια και μεγάλου μεγέθους γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, επιτύμβιες στήλες και επιγραφές με νομικά κείμενα, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, χαρακτικά, χειρόγραφα και εικόνες, που χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια, συνομιλούν στις 12 ενότητες της έκθεσης.

Για χάρη της συγκεντρώθηκαν 180 αριστουργηματικά έργα -το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης συμμετέχει με είκοσι περίπου- από όλα σχεδόν τα δημόσια μουσεία των Κυκλάδων, πολλά εκ των οποίων ταξιδεύουν για πρώτη φορά και αποκαλύπτουν τις ιστορίες γυναικών όπως η Ισιδα, η Νεικώ, η Παρθενίκα, η Αλίνη, η Μαγία Πούλχρα, η Ερμιόνη, η Αλεξιβώλα, η Αρτεμις, η Αθηνά, η Θεοκτίστη, η Μαξιμίλλα, η Ευπορία...

Η ψηλόλιγνη κολοσσική Κόρη της Θήρας με ύψος 2,48 μ. υποδέχεται το κοινό στο Μέγαρο Σταθάτου. Φτιαγμένη από λευκό ναξιώτικο μάρμαρο, ντυμένη με μακρύ δωρικό πέπλο, είναι ένα από τα ελάχιστα σχεδόν ακέραια αρχαϊκά αγάλματα. Το σπάνιο αριστούργημα της ελληνικής γλυπτικής του 7oυ αιώνα π.Χ. ήρθε ανέλπιστα στο φως τον Νοέμβριο 2000, κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης της Θήρας και αυτή είναι η πρώτη φορά που εκτίθεται στην Ελλάδα - η πρώτη έκθεσή της έγινε στη Ρώμη. Στην έκθεση πρωταγωνιστούν επίσης η εμβληματική τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης «Γυναίκες στο Αδυτο», μνημειακών διαστάσεων, μήκους σχεδόν 4 μέτρων, το ελληνιστικό άγαλμα της Ελαφηβόλου Αρτέμιδος από τη Δήλο, το οποίο για πρώτη φορά εκτίθεται εκτός του νησιού, αλλά και η περίφημη Νεικώ, η αρχόντισσα από την Επισκοπή της Σικίνου που πήρε στον τάφο της τα μυστικά της.

Ο σκελετός της γυναικείας ταφής του 2ου-3ου αιώνα μ.Χ. παρουσιάζεται σε ειδική προθήκη μαζί με τα χρυσά κτερίσματα και τα άλλα ευρήματα. Εντοπίστηκε το 2018 σε «τυφλό» σημείο στο υπόγειο της Επισκοπής και όπως εξηγούσε κατά την ξενάγηση ο διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων δρ Δημήτρης Αθανασούλης, ήταν ηλικίας 35-40 ετών και τα χρυσά κοσμήματα αποδεικνύουν την επιφανή καταγωγή της. Κοντά στο κεφάλι της βρέθηκαν τοποθετημένα ένα κομμάτι από θειάφι και ένα από πίσσα, τα οποία θεωρούσαν ότι έδιωχναν τους δαίμονες. Με δεδομένο ότι η εξέταση του σκελετού έδειξε ότι είχε υποστεί βλάβες στα πόδια και στα χέρια καθώς ήταν δεμένα, εικάζεται ότι η γυναίκα μπορεί να έπασχε από επιληψία. Και ενώ για χάρη της έφτιαξαν ένα ολόκληρο μαυσωλείο, καταχώθηκε στα έγκατα αυτού σαν να φοβούνταν ότι μπορεί να τους κάνει κακό και μετά τον θάνατο. Εξ αιτίας αυτού ο τάφος παρέμεινε ασύλητος μετά από τόσους αιώνες.

Ο δρ Δημήτρης Αθανασούλης συνεπιμελείται την έκθεση μαζί με τους επιστημονικούς διευθυντές του ΜΚΤ, δρα Παναγιώτη Ιωσήφ και δρα Ιωάννη Φάππα.

Στη συνέντευξη Τύπου μίλησαν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η πρόεδρος του ΜΚΤ, Σάντρα Μαρινοπούλου, και οι τρεις συνεπιμελητές. Η έκθεση συνοδεύεται από δίτομο κατάλογο, ο οποίος περιλαμβάνει δοκίμια σημαντικών μελετητών και εκτενή λήμματα των αντικειμένων της έκθεσης, ενώ την άνοιξη πρόκειται να διοργανωθεί σχετικό επιστημονικό συνέδριο.

Δώδεκα ενότητες

Η έκθεση περιλαμβάνει τις 12 ενότητες: Ισορροπώντας μεταξύ δύο φύλων, Η προέλευση του κόσμου, Θεές των Νήσων, Θηλυκά Αποτρόπαια, Στα Ιερά, Θεές της θάλασσας, Ταυτότητες γυναικών, Από την Οικουμένη στο Αρχιπέλαγος, Ερωτισμός, Βία, Ο θάνατος με τα δικά τους μάτια, Πρόσωπα.

Τα έργα προέρχονται από τα Αρχαιολογικά Μουσεία της Δήλου, της Πάρου, της Θήρας και το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, της Ιου, της Σερίφου, της Αμοργού, της Ανδρου, της Κύθνου, της Μυκόνου, της Νάξου, της Σίφνου, της Τήνου, της Κέας, της Μήλου, της Σύρου, της Φολεγάνδρου, της Σικίνου. Επίσης από τη Μονή Παναγιάς Χοζοβιώτισσας - Αμοργός, την Καΐρειο Βιβλιοθήκη - Ανδρος, το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, το Επιγραφικό Μουσείο, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τη Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Λασκαρίδη, το Μουσείο Μπενάκη, την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας.