Ο θησαυρός του μακαρίτη!

Ενα θησαυρός που ζαλίζει ανακαλύφθηκε σχεδόν τυχαία στην καρδιά της Αθήνας, στα έγκατα καταστήματος που λειτουργούσε επί δεκαετίες στο πιο πολυσύχναστο σημείο της πρωτεύουσας, επί της οδού Σταδίου 33 και Πεσμαζόγλου 3. Τα αρχαία αντικείμενα, που εμπίπτουν στις διατάξεις της αρχαιολογικής νομοθεσίας, ήταν καταχωνιασμένα σε καταπακτή διαστάσεων 70x70 εκατοστών και μπορούσε κάποιος να τα προσεγγίσει μόνον κατεβαίνοντας με σκοινί, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας. Οπως όλα δείχνουν, πρόκειται για προϊόντα παράνομης δραστηριότητας, αρχαιοκαπηλίας δηλαδή, και την υπόθεση διερευνούν οι αρμόδιες εισαγγελικές αρχές. Οι αρχαιότητες βρίσκονταν εκεί, πιθανόν, από το 1940, όταν το κατάστημα, το οποίο ανήκει στα κληροδοτήματα Εθνικής Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, μισθώθηκε στην πρώτη ιδιοκτήτρια. Εκτοτε και έως το 2022 λειτουργούσε ως κατάστημα πώλησης κοσμημάτων, ρολογιών, νομισμάτων, έργων τέχνης και άλλων συναφών ειδών.

Εκατόν δύο αρχαία αντικείμενα που χρονολογούνται από τους γεωμετρικούς χρόνους (1100-750 π.Χ.) έως τους ελληνιστικούς (μέχρι 31 π.Χ.), ανάμεσά τους κύλικες, κάνθαροι, λεκανίδες, λήκυθοι, σκύφοι, ειδώλια κ.ά., μαζί με 36 αντικείμενα θρησκευτικού χαρακτήρα των μεταβυζαντινών χρόνων (εικόνες, ασημένιες επενδύσεις, αρχιερατική ράβδος κ.ά.), καθώς και 3.247 νομίσματα, μετάλλια, σφραγιδόλιθοι, σταθμία, μολυβδόβουλα που χρονολογούνται από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους αποκαλύφθηκαν απρόσμενα, τον Φεβρουάριο του 2024, όπως ενημέρωσε χθες με ανακοίνωση το υπουργείο Πολιτισμού.

Οταν η πρώτη εκμισθώτρια αποσύρθηκε λόγω συνταξιοδότησης, το κατάστημα πέρασε στους δύο γιους της. Οι αρχαιότητες και τα άλλα ευρήματα εντοπίστηκαν κατά τη διαδικασία εκτέλεσης απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών για την απομάκρυνση των πρώην μισθωτών του καταστήματος καθώς οι κληρονόμοι των δύο ιδιοκτητών, οι οποίοι στο μεταξύ πέθαναν, σταμάτησαν να καταβάλλουν τα ενοίκια. Τα τελευταία αυτά χρόνια το κατάστημα παρέμενε κλειστό. Η Πινακοθήκη είχε μισθώσει το 1940 ένα κατάστημα 40 τ.μ. και το 1966 ένα όμορο 14 τ.μ., τα οποία ενώθηκαν στο ενιαίο κατάστημα που λειτουργούσε με την ίδια πάντα χρήση έως το 2022. Από εκείνη τη χρονική περίοδο έως και το 2024 οι κληρονόμοι μισθωτές σταμάτησαν να καταβάλλουν τα ενοίκια οπότε η Εθνική Πινακοθήκη, μέσω του νομικού συμβούλου της, του δικηγόρου Γιώργου Οικονομόπουλου, προχώρησε σε αγωγή εναντίον τους. Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών αποφάσισε την αποβολή τους και την παράδοση των ακινήτων στην ΕΠΜΑΣ. Σύμφωνα με τον νόμο, ακολούθησε η καταγραφή όλων των κινητών αντικειμένων από τη δικαστική επιμελήτρια. Λόγω του πλήθους αλλά και της σημαντικότητας των αντικειμένων, ζητήθηκε η συνδρομή ακόμα δύο δικαστικών επιμελητών προκειμένου να υπάρξει λεπτομερής καταγραφή, η οποία αποδείχθηκε χρονοβόρα, και ακολούθως να συνταχθεί η σχετική έκθεση.

Κατά την καταγραφή διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν αντικείμενα μεγάλης αξίας τα οποία ενδεχομένως ενέπιπταν στον νόμο 3028/2002 περί πολιτιστικής κληρονομιάς, οπότε η Εθνική Πινακοθήκη, μέσω του νομικού συμβούλου της που παρακολουθούσε την εξέλιξη της διαδικασίας, ειδοποίησε αφ' ενός το υπουργείο Πολιτισμού ενώ ανέλαβε μέτρα φύλαξης, με 24ωρη αστυνομική δύναμη αλλά και κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης με κάμερες σε όλους τους χώρους. Κατά την καταγραφή εντοπίστηκαν οι αρχαιότητες και τα νομίσματα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, «κατά τον εντοπισμό των αρχαίων αντικειμένων τον Φεβρουάριο του 2024, ο αρμόδιος εκπρόσωπος της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου (ΕΠΜΑΣ) ενημέρωσε άμεσα το υπουργείο Πολιτισμού για τα ευρήματα. Αρχαιολόγοι από τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών (ΔΤΠΠΑ) και το Νομισματικό Μουσείο πραγματοποίησαν αυτοψία στον χώρο...». Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση: «Το σύνολο σχεδόν των αρχαίων αντικειμένων εντοπίστηκε σε δυσπρόσιτο υπόγειο χώρο, προσβάσιμο από καταπακτή στο δάπεδο του ισογείου. Βρέθηκαν συσκευασμένα εντός παλαιών χαρτοκιβωτίων και ορισμένα εξ αυτών ήταν τυλιγμένα σε εφημερίδες της δεκαετίας του 1940... Τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν προς φύλαξη σε αποθηκευτικούς χώρους της Εφορείας Πόλεως Αθηνών και στο Νομισματικό Μουσείο, μέχρι να ολοκληρωθεί η διερεύνηση της υπόθεσης από τις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές. Μετά τη συντήρησή τους θα αποτελέσουν αντικείμενο εξέτασης από ειδική επιστημονική επιτροπή, βάσει της γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, η οποία θα αποφανθεί για τη χρηματική αξία τους».

Εντύπωση προκαλεί πάντως η πληροφορία που λάβαμε κατά το ρεπορτάζ, ότι οι δύο ιδιοκτήτες ήταν γνωστοί στο Νομισματικό Μουσείο. «Ευπατρίδες» τούς χαρακτήρισαν καθώς κατά διαστήματα είχαν παραδώσει πλήθος νομισμάτων. Μάλιστα ο ένας σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα, ενώ αποχωρούσε από το Νομισματικό Μουσείο όπου είχε παραδώσει σειρά νομισμάτων. Επί του παρόντος δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει αν οι ιδιοκτήτες δεν βρήκαν την ευκαιρία να διοχετεύσουν τις αρχαιότητες στην παράνομη αγορά ή τα κράτησαν από επιλογή. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ανακοίνωση της είδησης κρατήθηκε μυστική επί δέκα μήνες από το ΥΠΠΟ προκειμένου οι υπηρεσίες να ολοκληρώσουν τη μελέτη των αντικειμένων. Οπως αναφέρει σε δήλωσή της η υπουργός Πολιτισμού, όλο το προηγούμενο διάστημα υπήρξε συντονισμένη προσπάθεια για τη διερεύνηση της υπόθεσης. «Η προστασία των πολιτιστικών αγαθών αποτελεί θεσμοθετημένη υποχρέωση του υπουργείου Πολιτισμού και από τις βασικές προτεραιότητες της πολιτικής μας. Πέραν του επαναπατρισμού πολιτιστικών αγαθών παρανόμως εξαχθέντων από τη χώρα μας -αποτέλεσμα της συστηματικής συνεργασίας μας με πολιτιστικούς φορείς και οντότητες του εξωτερικού ή οικειοθελών παραδόσεων από πολιτιστικούς οργανισμούς ή μεμονωμένους ιδιώτες από το εξωτερικό- υπάρχουν και οι περιπτώσεις παράνομης δραστηριότητας απόκτησης αγαθών στο εσωτερικό μας», δήλωσε η Λίνα Μενδώνη. «Μία τέτοια περίπτωση εντοπίστηκε στην καρδιά της Αθήνας. Πλήθος αρχαίων νομισμάτων, αντικείμενα, αρχαία και εκκλησιαστικά, που χρονολογούνται από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους εντοπίστηκαν σε οίκημα που διαχειρίζεται η Εθνική Πινακοθήκη. Η ετοιμότητα και η συνεργασία μεταξύ των εντεταλμένων φορέων της πολιτείας και η συνδρομή των αστυνομικών και των δικαστικών αρχών, όπου κρίνεται απαραίτητη, αποτελούν τα κλειδιά που διασφαλίζουν την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η τεκμηρίωση και η μελέτη κάθε νέου πολιτιστικού αγαθού που εντοπίζεται είναι ουσιώδους σημασίας για τη διαφύλαξη του παρελθόντος μας και την κατανόηση των αρχαίων κοινωνιών».