Περίτεχνα κοσμήματα σε χρυσό, κυρίως γυναικεία, που αποτυπώνουν την πολυτέλεια, τη δεξιοτεχνία και τη μικροτεχνία που αποτέλεσαν τα βασικά χαρακτηριστικά του κοσμήματος κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, όπως τα απέδωσαν μοναδικοί τεχνίτες που αναδεικνύονται σε καλλιτέχνες μεγάλης έμπνευσης, καθώς δημιουργούσαν τα έργα τους με υψηλού επιπέδου αρτιότητα και ομορφιά, παρουσιάζονται στην έκθεση «Τέχνη σε χρυσό. Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους». Εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη, στο κεντρικό κτίριο της οδού Κουμπάρη, και θα διαρκέσει έως τις 27 Απριλίου 2025. Η επιμέλεια είναι της Ειρήνης Παπαγεωργίου, σε συνεργασία με τη Μαρία Σαρρή και με ειδικό επιστημονικό σύμβουλο τον Ακη Γκούμα, κοσμηματοποιό και μελετητή των τεχνικών της αρχαίας ελληνικής κοσμηματοτεχνίας, ο οποίος εργάστηκε επί σχεδόν τρία χρόνια σε μια πειραματική διαδικασία που είχε στόχο την ανακατασκευή τμήματος ενός βαρύτιμου χρυσού ελληνιστικού διαδήματος από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη.
Και αυτό διότι, όπως είπαν οι διοργανωτές, ο στόχος της έκθεσης είναι διττός «η παρουσίαση του ελληνιστικού κοσμήματος ως πολύσημου αντικειμένου και η διερεύνηση των τεχνικών κατασκευής του, ένα ζήτημα που σπάνια προβάλλεται σε εκθεσιακό πλαίσιο».
Στην έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από 300 αντικείμενα και, εκτός από αυτά που προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, περιλαμβάνονται έργα από 30 μουσεία και Εφορείες Αρχαιοτήτων της Ελλάδας και από πέντε μουσεία του εξωτερικού. Χρυσά δαχτυλίδια από σύρματα σε μορφή φιδιών με ένθετα σμαράγδια και γρανίτες, περιδέραια με κρεμαστά εξαρτήματα και διακοσμημένα από ημιπολύτιμους λίθους, περιλαίμια, αλυσίδες κορμού, χρυσά σκουλαρίκια παρουσιάζονται στην έκθεση που είναι μοναδικής αισθητικής απόλαυσης. Ακόμα περόνες κόμμωσης αλλά και τρία χρυσά κοσμήματα κόμμωσης το κεντρικό τμήμα των οποίων κοσμείται, αντίστοιχα η καθεμία, με την προτομή της Αθηνάς, της Αρτεμης και της Αφροδίτης προερχόμενα από το «Θησαυρό της Θεσσαλίας/του Καρπενησίου», όπως και η πολυτελής χρυσή ζώνη διακοσμημένη από πολύτιμους λίθους και γυαλί που αναπαριστά την άνοιξη μέσα από ένα ανθισμένο λιβάδι με μαργαρίτες, παιώνιες και χαμομήλι ενώ στις άκρες διακρίνονται νύμφες εντόμων. Ο λεγόμενος «Θησαυρός της Θεσσαλίας/του Καρπενησίου», που είναι μοιρασμένος ανάμεσα στο Μουσείο Μπενάκη και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, δεσπόζει στο κέντρο της αίθουσας όπου παρουσιάζεται μεγάλο μέρος του. Πρόκειται για εξαιρετικής τέχνης γυναικεία κοσμήματα που έχουν αποδοθεί σε σημαντικό μακεδονικό εργαστήριο του 3ου-2ου αι. π.Χ. και ανήκαν μάλλον σε μέλη της μακεδονικής Αυλής.
Η έκθεση συμπληρώνεται από πήλινα ειδώλια και αγγεία που εικονογραφούν τον τρόπο εφαρμογής τους στο ανθρώπινο σώμα, αλλά και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν για να δημιουργήσουν τα τέχνεργά τους οι χρυσοχόοι της εποχής, τα οποία προέρχονται από το θησαυρό του Ošanjići (2ος αι. π.Χ.) από το Εθνικό Μουσείο Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην ενότητα που είναι αφιερωμένη στην τεχνολογία της ελληνιστικής χρυσοχοΐας με την παρουσίαση εργαλείων κοσμηματοποιού του 2ου αι. π.Χ.
Η έκθεση επικεντρώνεται στην κοσμηματοτεχνία της ελληνιστικής περιόδου, που συμβατικά ξεκινά το 323 π.Χ., τη χρονιά του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και διαρκεί έως το 30 π.Χ., όταν η Ρώμη προσάρτησε την Αίγυπτο. «Στην ελληνιστική οικουμένη, που εκτεινόταν από την Αδριατική μέχρι το Αφγανιστάν και από την Αιθιοπία μέχρι τη σημερινή Ουκρανία, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο δίκτυο βασιλείων και πόλεων. Μέσα στα όριά της ταξίδευαν συνεχώς ετερογενείς και πολύγλωσσοι πληθυσμοί, ανάμεσά τους και τεχνίτες, ανταλλάσσοντας γνώσεις και πληροφορίες. Αυτή ακριβώς η ανταλλαγή οδήγησε στην πρωτοφανή αύξηση των τεχνολογικών γνώσεων και σε μια ώσμωση πολιτισμική, καθοριστικό στοιχείο για την ανάπτυξη και την εδραίωση μιας κοινής καλλιτεχνικής έκφρασης, ορατή και στην κοσμηματοτεχνία της περιόδου. Στα κοσμήματα των ελληνιστικών χρόνων αποτυπώνεται η πρωτόγνωρη ποσότητα χρυσού που ο Μέγας Αλέξανδρος οικειοποιήθηκε από τα θησαυροφυλάκια των Περσών βασιλέων. Η επιδεικτική έξαρση της πολυτέλειας, αισθητή στην “μπαρόκ” αισθητική τους, οι σύνθετες τεχνικές, η σχεδόν σκηνοθετημένη υπερβολή και η αυξημένη χρήση πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων αντανακλούν την ιδεολογία της μοναρχίας» αναφέρουν οι διοργανωτές.
Οπως είπε ο Γιώργης Μαγγίνης, ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, η ιδέα της έκθεσης ξεκίνησε πριν από 8 χρόνια. «Χρειάστηκε να αναδιαρθρωθεί, να γίνουν πολλά ταξίδια σε όλη την Ελλάδα για να αποκαλυφθούν αντικείμενα που δεν είχαν ξαναεκτεθεί, μια μακροχρόνια δύσκολη και συναρπαστική πορεία. Μολονότι είναι μια μικρή έκθεση είναι βαθιά, πλατιά και σπουδαία για το περιεχόμενό της. Είναι μια όμορφη έκθεση, ακόμα και αν δεν αναρωτηθείς τίποτα για το περιεχόμενό της, μπορείς απλά να περιηγηθείς και την απολαύσεις. Μας κάνει περήφανους και λίγες φορές μπορώ να το πω αυτό παρότι έχω παρουσιάσει περισσότερες από 120 εκθέσεις».
«Κάθε έκθεση μοιάζει με ένα μακρύ και επίπονο ταξίδι στο άγνωστο» είπε από την πλευρά της η Ειρήνη Παπαγεωργίου. «Διακόπηκε για πολλούς λόγους και χάρη στο ΕΣΠΑ ολοκληρώθηκε. Ηταν εξαρχής δύσκολο εγχείρημα η παρουσίαση του κοσμήματος στους ελληνιστικούς χρόνους και όταν οι τεχνικές γνώσεις αγγίζουν το άγνωστο έμοιαζε αν όχι ακατόρθωτη πολύ φιλόδοξη. Θέλαμε να επιμείνουμε στις τεχνικές κατασκευής. Η μελέτη της τεχνολογίας των κοσμημάτων μας επιφύλαξε πολλές εκπλήξεις».
Στον χώρο προβάλλεται βίντεο που καταγράφει το αποτέλεσμα της πειραματικής διαδικασίας που πραγματοποιήθηκε από τον Ακη Γκούμα και άλλα πέντε βίντεο-animation για την εξοικείωση του κοινού με τις βασικές τεχνικές κατασκευής των ελληνιστικών κοσμημάτων. Επίσης περιλαμβάνεται η ενότητα της σύγχρονης δημιουργίας, στην οποία οκτώ καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό εκθέτουν τα έργα τους εμπνευσμένα από τα κοσμήματα του Μουσείου Μπενάκη. Είναι οι: Peter Bauhuis, Ακης Γκούμας, Patrick Davison, Pura Ferreiro, Αναστασία Κανδαράκη, Lucia Massei, Δημήτρης Νικολαΐδης και Δέσποινα Πανταζοπούλου. Η έκθεση έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα «ΑΤΤΙΚΗ» του ΕΣΠΑ 2021-2027, συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και συνοδεύεται από δίγλωσσο επιστημονικό κατάλογο που θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας