Δωρεά 21 έργων στην Εθνική Πινακοθήκη από το Ίδρυμα Hans Arp

Με 21 γύψινα προπλάσματα του Γαλλο-Γερμανού Χανς (Ζαν) Αρπ (1886-1966), που έλαβε ως δωρεά, εμπλουτίζει τις μόνιμες συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου και ταυτόχρονα γίνεται μέλος του παγκόσμιου δικτύου έρευνας και προώθησης του έργου «ενός από τους επιφανέστερους, πολυσχιδείς καλλιτέχνες που χάραξε τη δική του διαδρομή μέσα στα κινήματα του μοντερνισμού διαμορφώνοντας ένα απόλυτα διακριτό βιομορφικό ιδίωμα οργανικής αφαίρεσης που μάς αφορά απόλυτα τη σημερινή εποχή» όπως είπε η διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.

Η δωρεά ανακοινώθηκε το μεσημέρι της Παρασκευής, στη συνέντευξη Τύπου που παραχωρήθηκε για την ανακοίνωση του προγράμματος των εκθέσεων της περιόδου  2024 -2025 που θα φιλοξενηθούν στην Εθνική Πινακοθήκη.

Πρόγραμμα που μπορεί να χαρακτηριστεί συναρπαστικό καθώς περιλαμβάνει από την έκθεση με τα χαρακτικά του ιδιοφυή Φρανθίσκο Γκόγια (Δεκέμβριος 2024 – Σεπτέμβριος 2025), την αναδρομική του Παναγιώτη Τέτση, του ζωγράφου που εξύμνησε το χρώμα (Απρίλιος – Σεπτέμβριος 2025  μέχρι έργα Ρώσικης Πρωτοπορίας από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus - Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης η οποία έχει επετειακό χαρακτήρα καθώς διοργανώνεται 30 χρόνια μετά την πρώτη έκθεση, τον Δεκέμβριο του 1995 που είδαμε στην Εθνική Πινακοθήκη, τα θαύματα της Ρώσικης Πρωτοπορίας σε επιμέλεια της Άννας Καφέτση και ακόμα, άλλες τρεις ενδιαφέρουσες εκθέσεις. 

Η δωρεά  προέρχεται από το γερμανικό Ιδρύμα Αρπ (Stiftung Hans Arp und Sophie Taeuber-Arp e.V., Βερολίνο και Remagen),  θεματοφύλακα του έργου του αλσατού καλλιτέχνη και κρατήθηκε ως εφτασφράγιστο μυστικό μέχρι την επίσημη ανακοίνωση.  Γλύπτης, ζωγράφος, καινοτόμος του κολάζ και του αναγλύφου, σχεδιαστής και ποιητής, συνδέθηκε καλλιτεχνικά με τα σπουδαιότερα κινήματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας ενώ το 1916 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του κινήματος Dada στη Ζυρίχη.
Από το 1930 διερεύνησε την έννοια του τυχαίου με τα «σκισμένα χαρτιά» του, τα περίφημα papiers déchirés, και εξέλιξε τα ξύλινα αφηρημένα ανάγλυφά του από τις δεκαετίες 1910 και 1920 σε περίοπτα, ελεύθερα στον χώρο γλυπτά, πλασμένα στον γύψο. Χάρη σε αυτό κυρίως το γλυπτικό έργο, ο Αρπ καθιερώθηκε μεταπολεμικά ως εμβληματική μορφή της μοντέρνας τέχνης ενώ το 1954 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γλυπτικής στην Μπιενάλε της Βενετίας.

«Δεν θέλουμε να αντιγράφουμε τη φύση. Δεν θέλουμε να αναπαράγουμε· θέλουμε να παράγουμε, όπως ένα φυτό παράγει έναν καρπό», είναι μια από τις πολύ γνωστές φράσεις του. Η πρώτη ύλη της γλυπτικής του ήταν ο γύψος, γεγονός που τον διαφοροποιεί από την πλειονότητα των ομότεχνων του, καθώς παραδοσιακά ένα γύψινο αντίτυπο αποτελεί το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στο πρόπλασμα, που συνήθως πλάθεται σε πηλό, και την τελική χύτευση στον μπρούντζο ή τη λάξευση στην πέτρα ή το μάρμαρο.  Ο ίδιος ωστόσο, δεν επιθυμούσε τα γύψινα γλυπτά του να κυκλοφορούν στην αγορά έργων τέχνης· ήθελε να ανήκουν αποκλειστικά σε μουσεία. Η δεύτερη σύζυγός του, Marguerite Hagenbach-Arp, ακολούθησε μετά τον θάνατό του τις οδηγίες του και δώρισε πλήθος γύψινων προπλασμάτων σε σημαντικά μουσεία. 

Το γερμανικό Ίδρυμα Αρπ συνέχισε αυτή την παράδοση, μέσω της δωρεάς περισσότερων από τα 300  γύψινων προπλάσματων σε σημαντικά διεθνή μουσεία, τα οποία μοίρασε με ίσους όρους και μετά από κλήρωση ανάμεσα στο Harvard Art Museums (Κέιμπριτζ, Μασαχουσέτη), Nasher Sculpture Center (Ντάλας, Τέξας), National Gallery of Victoria (Μελβούρνη, Αυστραλία), The Albertina Museum (Βιέννη, Αυστρία), The National Museum of Norway (Όσλο, Νορβηγία), κ.α.

Οταν η  Άρτεμις Ζερβού, επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, διάβασε την είδηση πρωτοβούλευσε και απευθύνθηκε στο Ίδρυμα προκειμένου να συμπεριληφθεί και η Εθνική Πινακοθήκη στους λήπτες της δωρεάς.  Ετσι, μετά από συζητήσεις και διεργασίες δωρήθηκαν τα 21 γύψινα γλυπτά, συμπεριλαμβάνοντας την Εθνική Πινακοθήκη στο διεθνές δίκτυο των μουσείων (The Arp Network) που θα συνεργαστούν για την προστασία και τη διεθνή προώθηση του έργου του Χανς Αρπ και της ελβετίδας  Σόφι Τόιμπερ-Αρπ (1889 –1943) της πολυτάλαντης και χαρισματικής καλλιτέχνιδας που ήταν η πρώτη σύζυγός του.

«Δωρεά με πολλαπλούς συμβολισμούς» την χαρακτήρισε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «που προικοδοτεί την Πινακοθήκη με έργα ενός κορυφαίου καλλιτέχνη, εμπλουτίζει τους θησαυρούς της, συγχρόνως, όμως, εντάσσει την Πινακοθήκη -και αυτό είναι το πολύ σημαντικό- σε ένα διεθνές δίκτυο μουσείων κύρους», όπως είπε.

«Αυτή η γενναιόδωρη και δημοκρατική χειρονομία μας γεμίζει με ικανοποίηση και χαρά, καθώς και αίσθημα ευθύνης για την πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά που αναλαμβάνουμε να διαφυλάξουμε, να μελετήσουμε και να μοιραστούμε με τους επισκέπτες της Εθνικής Πινακοθήκης και την διεθνή επιστημονική κοινότητα» είπε από την πλευρά της η Συραγώ Τσιάρα και χαρακτήρισε τη δωρεά «υψίστης σημασίας».

Ο Engelbert Büning πρόεδρος του Ιδρύματος Χανς Αρπ καλωσόρισε την Εθνική Πινακοθήκη «στην ομάδα των Μουσείων και Πινακοθηκών που συμμετέχουν στο έργο μας» και όπως είπε «Χαιρόμαστε ιδιαίτερα που το έργο του  Χανς Αρπ βρίσκει πλέον μόνιμη στέγη και στην Αθήνα. Όσον αφορά τη συνεργασία μας τα επόμενα χρόνια, ανυπομονούμε να μοιραστούμε μαζί σας νέες ιδέες για εκθέσεις και έρευνα, στο πλαίσιο αυτού του διεθνούς, συνεργαζόμενου δικτύου. Το πρόγραμμα υποτροφιών του Ιδρύματος Αρο έχει δείξει ότι η στοχευμένη διεθνής δικτύωση ανοίγει νέες προοπτικές. Από αυτήν επωφελούνται όχι μόνο οι συμμετέχοντες ερευνητές, αλλά κυρίως το ίδιο το έργο του Αρπ, και η γνώση γύρω από αυτό, ενώ ταυτόχρονα επωφελείται και το μουσείο σας, καθώς η συμμετοχή σας θα εγείρει το ενδιαφέρον του διεθνούς κοινού που παρακολουθεί το έργο του Aρπ».