Περίεργες «καραμπόλες» στις επιλογές Μενδώνη για τον νέο φορέα

Οταν η συζήτηση αφορά έναν χαρακτηριστικό, δραστήριο, με άποψη και έργο, Ελληνα εκδότη, ικανό να εκπροσωπήσει συλλογικά τον χώρο του και τα ζητήματα που τον ταλαιπωρούν, ποιος σας έρχεται πρώτος στο μυαλό; Ο Νίκος Γκιώνης των εκδόσεων «Πόλις»; Ο Θανάσης και ο γιος του Αργύρης Καστανιώτης του ομώνυμου τους οίκου; Ο Νώντας Παπαγεωργίου από το «Μεταίχμιο»; Ο Δαρδανός του «Gutenberg»; Ο Πετσόπουλος της «Αγρας»; Ο Παπαδόπουλος και η Λαμπρία του «Ποταμού»; Η Πανουργιά και ο Αργύρης του « Ικάρου»; Ο Σπαθαράκης από τους «Αντίποδες»; Ε, όχι δα! Μα ειλικρινά, ώς εδώ δεν σκεφτήκατε καν τον Γιώργο Μουρούτη; Τότε πώς τον σκέφτηκε άμεσα η υπουργός Πολιτισμού, τον επέλεξε και τον τοποθέτησε, με την ιδιότητα του εκδότη, ως μέλος στο προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο του νεοσύστατου και πολυαναμενόμενου Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ);

Η «προϊστορία» του ΕΛΙΒΙΠ

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Το αίτημα για τη σύσταση ενός φορέα με αποκλειστική απασχόληση τον χώρο του βιβλίου και τα πολυάριθμα προβλήματά του εκκρεμούσε από το 2014 όταν είχε καταργηθεί (επί υπουργίας Κ. Τζαβάρα) το (ιδρυμένο το 1995, επί Θ. Μικρούτσικου) Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και οι αρμοδιότητές του μεταφέρθηκαν στο Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ). Εκτοτε, χρόνο με τον χρόνο, διεθνή έκθεση με τη διεθνή έκθεση, ενώ το ΕΙΠ αποδεικνυόταν ότι δεν μπορεί ν’ ανταποκριθεί ικανοποιητικά στα θέματα που ανέκυπταν, πύκνωναν οι φωνές όσων ζητούσαν τη σύσταση ενός ειδικευμένου φορέα. Οπερ και εγένετο.

Τελικά τον περασμένο Φεβρουάριο ο τέως υφυπουργός Πολιτισμού Χρήστος Δήμας ανακοίνωσε τη σύσταση αυτού του νέου φορέα «που θα έχει στόχο την ενίσχυση του βιβλίου, της φιλαναγνωσίας, των εκδοτικών οίκων, των βιβλιοπωλείων, των μεταφραστών/τριών και των συγγραφέων», αλλά και βασική ευθύνη «ό,τι αφορά στη χάραξη μιας εθνικής πολιτικής/στρατηγικής για το βιβλίο». Σύμφωνα με όσα είχε διευκρινίσει τότε ο κ. Δήμας, ο φορέας, που «βαφτίστηκε» Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού, «θα διαθέτει 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο που θα περιλαμβάνει πρόεδρο και αντιπρόεδρο του Δ.Σ., αλλά και εκπροσώπους από το οικοσύστημα του βιβλίου, των εκδοτών, των βιβλιοπωλών και των συγγραφέων-μεταφραστών. Επιπλέον, θα περιλαμβάνει τρία μέλη που θα προέρχονται από τα υπουργεία Πολιτισμού, Παιδείας, ενώ θα εκπροσωπείται και η Εθνική Βιβλιοθήκη και το υπουργείο Εξωτερικών».

Η ανακοίνωση εκείνη είχε βέβαια -ας θυμίσουμε- ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για πολλούς από τους συλλογικούς φορείς του χώρου που εξέφραζαν εντονότατες επιφυλάξεις, ζητώντας μεγαλύτερη εκπροσώπηση στο Διοικητικό του Συμβούλιο. «Είναι δυνατόν να υπάρχει μόνο ένας εκδότης στο ενδεκαμελές Δ.Σ. του νέου φορέα για το βιβλίο; Είναι δυνατόν να σχεδιάζεται η πολιτική βιβλίου και οι πολιτικές φιλαναγνωσίας ερήμην των εκδοτών, αυτών δηλαδή που επιλέγουν τα βιβλία, επενδύουν σε αυτά και τα κυκλοφορούν;», επεσήμανε χαρακτηριστικά μία από αυτές τις διαμαρτυρίες, αυτή της Εταιρείας Συγγραφέων.

Εκτοτε το θέμα αποσιωπήθηκε μέχρι την περασμένη Τετάρτη που, μεσούντος του Αυγούστου, το ΥΠΠΟ βάλθηκε για μία ακόμα φορά (όπως το συνηθίζει τα τελευταία καλοκαίρια) να διαψεύσει την περιβόητη ρήση του Εκο για τις αυγουστιάτικες ειδήσεις. Μεταξύ άλλων λοιπόν, ανακοίνωσε το νέο προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ).

Πρόεδρος, αντιπρόεδρος και μέλη στο Δ.Σ. του νέου φορέα

Πρόεδρος του προσωρινού Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού - ΕΛΙΒΙΠ (ΝΠΙΔ εποπτευόμενο από το ΥΠΠΟ) ορίστηκε λοιπόν ο συγγραφέας και ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, Νικόλαος Μπακουνάκης, ενώ στη θέση τού αντιπροέδρου, ο ερευνητής Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Παναγιώτης Κάπος.

Σημειώνεται πως ο διορισμός του προέδρου και του αντιπροέδρου ισχύει για χρονικό διάστημα που δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους δώδεκα μήνες.

Τα μέλη του προσωρινού Δ.Σ. είναι:

1. Δημήτριος Κούρκουλας του Κωνσταντίνου, τ. υφυπουργός Εξωτερικών, πρώην πρέσβης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, επιλεγείς από την υπουργό Πολιτισμού
2. Γεώργιος Μουρούτης του Νικολάου, εκδότης, επιλεγείς από την υπουργό Πολιτισμού
3. Ιωάννα Τσιβάκου του Βασιλείου, ομότιμη καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, επιλεγείσα από την υπουργό Πολιτισμού
4. Παναγιώτης Χίνης του Ευαγγέλου, δικηγόρος, επιλεγείς από την υπουργό Πολιτισμού
5. Νικόλαος Καραπιδάκης του Εμμανουήλ, καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, υποδεικνυόμενος από τον υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού
6. Ολγα Κλιαμάκη του Αναστασίου, διευθύντρια της Ε3 Διευθύνσεως Μορφωτικών, Πολιτιστικών και Αθλητικών Υποθέσεων, πληρεξούσιος υπουργός Β’, υποδεικνυόμενη από τον υπουργό Εξωτερικών
7. Αθανασία (Σίσσυ) Παπαθανασίου του Αθανασίου, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Γραμμάτων της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού
8. Χρύσα Νικολάου του Ελευθερίου, γενική διευθύντρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, υποδεικνυόμενη από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
9. Αργύριος Καστανιώτης του Αθανασίου, εκδότης, υποδεικνυόμενος από τους επαγγελματικούς φορείς των εκδοτών
10. Αντώνιος Σκιαθάς του Δημητρίου, ποιητής, υποδεικνυόμενoς από τους επαγγελματικούς φορείς των συγγραφέων και των μεταφραστών.
11. Ιωάννης Κρανιάς του Βασιλείου, εκδότης - έμπορος βιβλίου, υποδεικνυόμενος από τους επαγγελματικούς φορείς των βιβλιοπωλών.

Ας καλωσορίσουμε λοιπόν στην 12μηνη προσωρινή του θητεία τον Νίκο Μπακουνάκη, προσωπικότητα εγνωσμένου κύρους που γνωρίζει συνολικά τον χώρο του βιβλίου και έχει μάλιστα θητεύσει στο Δ.Σ. του πάλαι ποτέ Ευρωπαϊκού Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας και Επιστημών του Ανθρώπου (ΕΚΕΜΕΛ). Αναλόγως ας καλωσορίσουμε και τον κ. Κάπο που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα και επί χρόνια με την πολιτιστική βιομηχανία βιβλίου στην ψηφιακή εποχή.

Οι τέσσερις επιλογές της υπουργού Πολιτισμού

Κι ας σταθούμε σε δύο παρατηρήσεις:

α) Εντύπωση μας προκάλεσε η απουσία από το 11μελές Δ.Σ. του ονόματος του νομικού, ειδικευμένου σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας Γεωργανδρέα Ζάννου που όταν πρόσφατα παραιτήθηκε από τη διεύθυνση του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) πολλοί στοιχημάτιζαν στην ενισχυμένη διοικητική παρουσία του στον νέο φορέα βιβλίου-αλλά, πάλι, μην ξεχνάμε ότι η παρούσα διοίκηση έχει πιλοτικό χαρακτήρα και σ’ έναν χρόνο θ’ ακολουθήσει ο διορισμός του επόμενου προέδρου κι αντιπροέδρου,

β) Στα τέσσερα ονόματα που επέλεξε προσωπικά η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη...

Και να που επιστρέφουμε στο όνομα του Γιώργου Μουρούτη που δεν τον είχαμε καταχωρισμένο είναι αλήθεια ως εκδότη, αν και πράγματι εκτός από ιδρυτής και γενικός διευθυντής της ιστοσελίδας ThePresident.gr, είναι και μέλος της Ενωσης Ελληνικού Βιβλίου ως ο επικεφαλής του εκδοτικού οίκου ΑΘens Bookstore Publications, που μεταξύ άλλων κατέχει τα εκδοτικά δικαιώματα του Μπαράκ και της Μισέλ Ομπάμα, του Μπρους Σπρίνγκστιν, του Μάθιου Πέρι, ενώ έχει εκδώσει τη βιογραφία του Πατριάρχη Βαρθολομαίου κ.ά. Θυμόμαστε μάλιστα τη Μαρέβα Γκραμπόφσκι στους βασικούς ομιλητές της παρουσίασης της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου της Μισέλ Ομπάμα «Becoming - Η δική μου ιστορία». Παρ’ όλα αυτά ο κ. Μουρούτης δεν είναι γνωστός για τη σχέση του με τα γράμματα τόσο, όσο για τα έργα και τις ημέρες του ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου της Νέας Δημοκρατίας (2009-2012) και κυρίως ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά (2012-15). Τότε είχε γίνει γνωστός ως «Μετρ της προπαγάνδας» και των fake news (ένα ελάχιστο δείγμα αυτών ήταν όταν π.χ. το καλοκαίρι του 2015 φρόντισε να διαρρεύσει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μετέφερε ψηφοφόρους –οι οποίοι φορούσαν... παλτό– από την Τουρκία για το δημοψήφισμα ή ότι εμφανίστηκε κρούσμα χολέρας σε προσφυγικό καταυλισμό) κι ακόμα για την επιθετικότητά του απέναντι σε δημοσιογράφους που προέρχονταν από αντιπολιτευόμενα Μέσα, για τις ανταλλαγές ύβρεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις συνεχείς απειλές του για προσφυγή στη Δικαιοσύνη απέναντι σε όποιον του ασκούσε κριτική. Ο κ. Μουρούτης επανέκαμψε πρόσφατα όταν επελέγη από τον Κυριάκο Μητσοτάκη για το ευρωψηφοδέλτιο της Ν.Δ. Αν και τα fake news μπορεί να θεωρηθεί ότι απαιτούν ένα είδος ικανότητας που προσομοιάζει στη λογοτεχνική επινόηση, ωστόσο ας μη γελιόμαστε: δεν είναι ο κ. Μουρούτης ο πρώτος εκδότης που σκέφτεται κανονικά ένας υπουργός Πολιτισμού γι’ αυτή τη θέση.

Επιλογή της κ. Μενδώνη για το Δ.Σ. είναι και η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννα Τσιβάκου. Θα σταθούμε όμως στο επόμενο πρόσωπο που επέλεξε η υπουργός, τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών (επί κυβέρνησης Σαμαρά) και διπλωμάτη καριέρας Δημήτρη Κούρκουλα - που είχε υπάρξει κι από τα ιδρυτικά μέλη της πάλαι ποτέ «Πολιτικής Ανοιξης» του Αντώνη Σαμαρά.

Φαίνεται ότι η υπουργός Πολιτισμού τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση σε όλα τα μέλη της οικογένειας Κούρκουλα: αν εξαιρέσουμε την αδελφή τού Δημήτρη Κούρκουλα, τη γνωστή ηθοποιό και πρώην βουλεύτρια του ΠΑΣΟΚ, Ελένη Κούρκουλα, που έχουμε να μάθουμε νέα της από τη δίκη του Δημήτρη Λιγνάδη, στην οποία εκείνη υπήρξε από τους βασικούς μάρτυρες υπεράσπισης του -πρωτοδίκως καταδικασμένου για δύο βιασμούς ανηλίκων- σκηνοθέτη, ο άλλος αδελφός, ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής Ανδρέας Κούρκουλας είχε τοποθετηθεί επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Αξιολόγησης των προτάσεων για την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Και βέβαια ο κ. Α. Κούρκουλας είχε εκ του βιογραφικού του σχέση με το αντικείμενο. Ο εξαιρετικός διπλωμάτης αδελφός του όμως τι σχέση μπορεί να έχει μ’ έναν φορέα βιβλίου, στο Δ.Σ. του οποίου δεν βλέπουμε κανέναν άλλον λογοτέχνη π.χ. πλην του ποιητή Αντώνη Σκιαθά (που κι αυτός είναι πρόταση όχι του ΥΠΠΟ, αλλά των επαγγελματικών φορέων των συγγραφέων και μεταφραστών);

Ούτε η τέταρτη επιλογή της υπουργού Πολιτισμού «γειτνιάζει» περισσότερο και σαφέστερα με έναν φορέα βιβλίου. Ο κύριος Παναγιώτης Χίνης είναι δικηγόρος που υπηρετεί στο γραφείο της υπουργού Πολιτισμού, ενώ για ένα σύντομο διάστημα είχε διατελέσει και διευθυντής του γραφείου υπουργού. Είναι φυσικά πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης της κ. Μενδώνη.

Οπως και να ’χει, η παρούσα κατάσταση στον χώρο του βιβλίου με συσσωρευμένα ποικίλα αλλά όλα εξίσου σοβαρά ζητήματα, σημαίνει και πολλή δουλειά για το εν λόγω Δ.Σ. Θ’ ανταποκριθεί; Ιδωμεν...