Ενα σπίτι για τον Κωνσταντίνο Καβάφη, μια μόνιμη στέγη στην Αθήνα, που φιλοξενεί το πολύτιμο αρχείο του, τη βιβλιοθήκη, τα προσωπικά του αντικείμενα, αλλά και περιοδικές εκθέσεις γύρω από τη ζωή και το έργο του, εγκαινιάστηκε χθες από το Ιδρυμα Ωνάση στην οδό Φρυνίχου 16Β, στην Πλάκα, 160 χρόνια μετά τον θάνατό του. Ενα κτίριο του 1910, πραγματικό κομψοτέχνημα αρχιτεκτονικής, αποτελεί το κέλυφος όπου προστατεύονται μοναδικά τεκμήρια για τον Αλεξανδρινό ποιητή, ενώ η εσωτερική διαρρύθμιση με τα «μικρά δωμάτια», οι «κουρτίνες», ο χαμηλός φωτισμός, οι χρωματικοί τόνοι σε γκρι και ώχρα δημιουργούν μια ατμόσφαιρα που καθυποβάλλει και συμπαρασύρει στο ποιητικό σύμπαν του Κ.Π. Καβάφη.
«Τοπόσημο στο αθηναϊκό κέντρο» και «ορόσημο στην καβαφική έρευνα», όπως το χαρακτηρίζει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, το νέο σπίτι του Καβάφη είναι ανοιχτό σε κοινό και ερευνητές. «Ο στόχος δεν είναι να γίνει ένα “μουσείο” Καβάφη, αλλά ο επισκέπτης να πάρει μια εικόνα του πνευματικού και υλικού βίου του ποιητή, όσο βέβαια είναι αυτό εφικτό, και χωρίς ψεύτικους εντυπωσιασμούς».
Περνάμε τη βαριά πόρτα, ανεβαίνουμε τα σκαλιά του υπερυψωμένου ισογείου και συνειδητοποιούμε τη γνώση και την ευστοχία στην αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη και στη μελέτη φωτισμού που υπογράφει η Ελευθερία Ντεκώ. Προσεκτικά σκύβουμε πάνω από τη νεκρική μάσκα του Καβάφη, παρατηρούμε τις προσωπογραφίες του που είχαν φιλοτεχνήσει ο Καλμούχος, ο Κεφαλληνός, ο Μαλέας, στεκόμαστε στις παλιές οικογενειακές φωτογραφίες.
Σε μια προθήκη βρίσκονται τα προσωπικά του αντικείμενα, το κομπολόι, η ταμπακιέρα με τα αρχικά του, μια πίπα καπνού σε μεταξωτή θήκη, ενώ στη μορφή του παραπέμπει ένα ζευγάρι στρογγυλά γυαλιά με σκελετό από ταρταρούγα – είναι το μοναδικό αντίγραφο ανάμεσα σε αυθεντικά εκθέματα.
Δίπλα στο γραφείο του βρίσκεται η πρώτη έκδοση με τα ποιήματά του, χρονολογείται από το 1935, από τις Εκδόσεις Αλεξανδρινής Τέχνης, σε φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου. Το εκλεπτυσμένο γούστο του αναδεικνύουν όμορφα κηροπήγια, γυάλινα βάζα, κομψές ανθοστήλες, τραπεζάκια από ξύλο και φίλντισι, ένα τουρκικό χαλί, ένας σκαλιστός καθρέφτης και άλλα αντικείμενα που ο Καβάφης είχε στην κατοικία του, στην Αλεξάνδρεια, ενώ στην Ελλάδα τα μετέφεραν ο Αλέκος και η Ρίκα Σεγκοπούλου, οι άμεσοι κληρονόμοι του.
Η νέα στέγη του Κ.Π. Καβάφη χωρίζεται σε τρία τμήματα. Από τον πιο προσωπικό χώρο μεταφερόμαστε σε αυτόν με τις περιοδικές εκθέσεις και καταλήγουμε στο Αναγνωστήριο, που φιλοξενεί πορτρέτα του Αλεξανδρινού ποιητή με τη ματιά σπουδαίων καλλιτεχνών (Εγγονόπουλος, Levine, Ιωάννου, Σόρογκας κ.ά.), αλλά και έργα με τοπία της Αλεξάνδρειας. Εδώ οι ερευνητές και το κοινό μπορούν να έρθουν σε φυσική επαφή με το Αρχείο Καβάφη, που προστατεύεται σε ειδικό χώρο.
Οσον αφορά τις περιοδικές εκθέσεις, η αρχή γίνεται με την «Αθήνα του Καβάφη». «Επήγα στας Αθήνας –ωσάν να επήγαινα σε μια Μέκκα– αποφασισμένος να μ’ αρέσει, κι εκράτησα τον λόγο μου», έγραφε το 1902 ο ποιητής σε επιστολή του στη Μαριγώ Καβάφη, αντικατοπτρίζοντας την περίπλοκη σχέση του με την πρωτεύουσα, καθώς κάποιοι λογοτεχνικοί κύκλοι τον επιδοκίμαζαν και άλλοι τον αποδοκίμαζαν.
Ο ίδιος έκανε τρία ταξίδια στην Αθήνα, τα δύο πρώτα, το 1901 και το 1903, ήταν συναρπαστικά και γεμάτα ανακαλύψεις. Το επόμενο έγινε το 1905 όταν επισκέφθηκε τον ετοιμοθάνατο αδελφό του Αλέξανδρο, ο οποίος είχε προσβληθεί από τυφοειδή πυρετό. Οταν επέστρεψε ξανά το 1932, ο Καβάφης είχε διαγνωστεί με καρκίνο στον λαιμό και υποβλήθηκε σε τραχειοτομή στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού.
Η ύστατη αθηναϊκή υποδοχή του χαρακτηρίστηκε από εκδηλώσεις λατρείας και συμπάθειας, μια καθυστερημένη αλλά γλυκόπικρη επικύρωση της λογοτεχνικής επιτυχίας του.
Στην αίθουσα «Η Αθήνα του Καβάφη» ξεχωρίζουν οι σελίδες από τα ταξιδιωτικά του ημερολόγια, επιστολές από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Ιωνα Δραγούμη, τον Αγγελο Σικελιανό, τον Δημήτρη Μητρόπουλο –ο οποίος μελοποίησε ποιήματά του–, τον Τέλλο Αγρα, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Υπάρχουν επίσης βιβλία με αφιερώσεις από τον Καρυωτάκη, τον Θεοτοκά, τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, κ.ά.
Το 2012 το Ιδρυμα Ωνάση απέκτησε το Αρχείο Καβάφη (Αρχείο Γ. Π. Σαββίδη), το 2019 ολοκλήρωσε την ψηφιοποίηση, ταξινόμηση και πλήρη τεκμηρίωση (cavafy.onassis.org), τον Απρίλιο του 2023 οργάνωσε στη Νέα Υόρκη το καβαφικό φεστιβάλ «Archive of Desire», ενώ την άνοιξη του 2024 θα ανοίξει ξανά τις πόρτες της στο κοινό η Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, στην οδό Λέψιους – είναι έτοιμη, αλλά λόγω του πολέμου τα εγκαίνια μετατέθηκαν.
Εν τω μεταξύ, από 22 έως 26 Νοεμβρίου, στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη παρουσιάζεται η περφόρμανς «Constantinopoliad» που είχε κάνει πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη και από το ίδιο φεστιβάλ μπορείτε να παρακολουθήσετε τη μουσική βραδιά Waiting for the Barbarians στο onassis.org και στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση.
ℹ️ Αρχείο Καβάφη, Φρυνίχου 16Β, Πλάκα. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο 11.00-18.00. Είσοδος ελεύθερη. Πληροφορίες: 210 3713 000
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας