Πρωτοπορία με κοινωνικοπολιτικό πρόσημο

Μια ετήσια παρουσίαση καλλιτεχνικού προγράμματος, στην έναρξη της οποίας ανακοινώνεται η δημιουργία του Ωνασείου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου στην Ελλάδα που θα ενισχύσει το ΕΣΥ, η εγκατάσταση του Αρχείου Καβάφη που μετά την ψηφιοποίησή του αποκτά στέγη για την υλική του υπόσταση, στη Φρυνίχου στην Πλάκα, και η αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια: είναι ο τρόπος με τον οποίο ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, ανοίγοντας τη συνάντηση με τους δημοσιογράφους, τη Δευτέρα το βράδυ, έδωσε περιεχόμενο στην έννοια «κοινωφελές» και θύμισε ότι, εκτός από τον Πολιτισμό, το Ιδρυμα έχει μια παράδοση προσφοράς που ξεπερνά τις τέσσερις δεκαετίες επίσης στην Υγεία και την Παιδεία.

Στη συνέχεια, παρουσιάζοντας ένα από τα πιο ενδιαφέροντα προγράμματα της φετινής σεζόν, η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναπάντεχα πολιτική μέχρι ριζοσπαστισμού για τον ιδιωτικό φορέα που εκπροσωπεί, έδωσε νόημα στην έννοια του πολιτισμού που υπηρετεί το μεγαλόπνοο, μνημονεύοντας τα ιστορικά συλλογικά τραύματα στο κοινωνικό σώμα -από τη δικτατορία, την κρατική και παρακρατική βία ώς τον εκφασισμό της καθημερινότητας, μία υπόμνηση για το διαρκές επίκαιρο του αγώνα για ελευθερία και κατά του φασισμού, καθώς φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, 15 από τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, 10 από τη δολοφονία Φύσσα, 5 από τη δολοφονία του Ζακ- όλα ορόσημα μιας επετειακής μνήμης που επισήμως αποσιωπάται ίσως επειδή η δικαιοσύνη παραμένει ζωντανό αίτημα.

Τα νωπά ακόμη τραύματα από την κρατική ανεπάρκεια στη χώρα -πυρκαγιές, πλημμύρες, ξενοφοβία- ήταν και ο λόγος που περιέγραψε το φετινό πρόγραμμα ως «ένα ταξίδι από γιορτή σε πληγή». «Εκλεισε» έτσι και το μάτι στον φανερά αμήχανο Γιάννη Αγγελάκα που φέτος θα έχει την πρώτη του συνεργασία με τη Στέγη, ανεβάζοντας τη δική του εκδοχή της «κατάδυσης στον Αδη» όταν, τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου (21/12), θα υλοποιήσει την ιδέα του για μια υποβλητική ανάγνωση της Ιλιάδας, της Ραψωδίας Λ εν προκειμένω. Στη Νέκυια, συναφηγήτρια θα έχει την Ολια Λαζαρίδου, σε μια καταστασιακή δράση στο μεταίχμιο συναυλίας και παράστασης που σκηνοθετεί ο Χρήστος Παπαδόπουλος. Κάνοντας λόγο για ροκ και ποίηση, όμως, δεν γίνεται να παραλειφθεί και μία ακόμα έκπληξη του φετινού προγράμματος: η εμβληματική προσωπικότητα της ροκ κουλτούρας Πάτι Σμιθ, που τραγουδά ξυπόλητη ότι «οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη» έρχεται στη Στέγη (14-15/3), για να απαγγείλει ποιήματά της, συμμετέχοντας στην πλατφόρμα σύγχρονης ηχητικής τέχνης της Soundwalk Collective. Αναλόγως και η συγγραφέας της αυτοβιογραφίας «Τranny: Εξομολογήσεις της πιο περιβόητης αναρχικής ξεπουλημένης του πανκ ροκ», η εκρηκτική μορφή της σύγχρονης πανκ ροκ, Laura Jane Grace, που η αποκάλυψη της φυλομετάβασής της και το άλμπουμ «Transgender Dysphoria Blues» συνέβαλαν στην ευαισθητοποίηση γύρω από θέματα φύλου και ταυτότητας (13.01.2024).

Με μια βεντάλια καλλιτεχνικών δράσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων (χορός, μουσική, ραδιόφωνο, κινηματογράφος, εκδόσεις, εκθέσεις, συζητήσεις, ψηφιακές αναζητήσεις αλλά και εγκαίνια νέων χώρων), οι εκπλήξεις φαίνεται να συνωστίζονται φέτος στο θέατρο. Η Στέγη, λοιπόν, θα φιλοξενήσει επτά ξεχωριστές παραστάσεις, δικές της παραγωγές και διεθνείς, και θα επαναλάβει, κατόπιν επιθυμίας του κοινού, την παράσταση Ρόθκο, που, αν και πολύωρη, χαρακτηρίζεται καθηλωτική.

—

Το «Σπίτι»

Το «Σπίτι» σε κείμενο και σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, ο οποίος επιστρέφει (30.09 - 19.11 στη Μικρή Σκηνή) στη Στέγη έπειτα από το ντεμπούτο του πριν από δέκα χρόνια στον χώρο, φέρνοντας αυτή τη φορά μια γραμμένη από τον ίδιο παραβολή για τη βία και τους παθητικούς δέκτες της βίας των εικόνων, που, όσο και αν την αποφεύγεις, μπορεί να σε βρει ακόμη και στο καταφύγιό σου. Ο ίδιος που, όπως μας είπε, ενηλικιώθηκε στη δολοφονία του Γρηγορόπουλου και στον απόηχο πολλών ακόμη δολοφονιών, ένιωσε την ανάγκη μιας κίνησης ενάντια στην αφομοίωση της βίας: «Αλίμονο αν τη συνηθίσουμε», είπε και πρόσθεσε για το έργο του ότι επιθυμεί να ηχήσει «σαν συναγερμός εξόδου από την απάθεια», παρότι η δράση του εκτυλίσσεται στη σιωπή. Παίζουν οι Αλεξία Καλτσίκη και Φιντέλ Ταλαμπούκας.

—

«Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών»

O ιδρυτής της αγγλικής ομάδας Complicité, Simon Mc Βurney, σκηνοθετεί το ομώνυμο μυθιστόρημα της Πολωνής Νομπελίστα (2018) Ολγκα Τοκάρτσουκ, για το οποίο χαρακτηρίστηκε «οικοτρομοκράτισσα». Σε μια ανατρεπτική παράσταση μεταξύ νουάρ και μαύρης κωμωδίας γύρω από τους μυστήριους θανάτους των ανδρών της τοπικής κυνηγετικής λέσχης, τίθεται το ερώτημα «γιατί η θανάτωση των ζώων είναι σπορ, ενώ των ανθρώπων φόνος», αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο της εκδίκησης των ζώων (4 - 7.10 στην Κεντρική Σκηνή).

—

«Ρόθκο»

H επανάληψη του ανορθόγραφου «Ρόθκο» του Lukasz Twarkowski, που καθήλωσε πέρυσι το κοινό του, είναι γεγονός (8-10.3 στην Κεντρική Σκηνή).

—

«Καύσωνας»

Σε κείμενο βασισμένο σε διηγήματα της Βίβιαν Στεργίου και σκηνοθεσία Γιάννη Παναγόπουλου, με το βλέμμα στην κλιματική αλλαγή (30.03-14.04 στη Μικρή Σκηνή).

—

«Περιμένοντας τον Γκοντό»

«Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ. Ο «σκηνοθέτης της τελετουργίας» Θεόδωρος Τερζόπουλος, σκηνοθετεί Σάμιουελ Μπέκετ (15-19.05.2024 - Κεντρική Σκηνή) και «Περιμένοντας τον Γκοντό» συμπυκνώνοντας το ουσιώδες, καθώς η άσκοπη αναμονή των Βλαδίμηρου και Εστραγκόν διαδραματίζεται γύρω από ένα μικροσκοπικό μπονζάι.

—

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες»

«Η Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες» του διάσημου και καλλιτεχνικά τολμηρού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Τιάγκο Ροντρίγκες, θέτει προβοκατόρικα τα σωστά ερωτήματα: τι είναι φασισμός, υπάρχει θέση για τη βία στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο, υπερασπίζεσαι τη δημοκρατία όταν παραβιάζεις τους νόμους της; (4-08.12 -Κεντρική Σκηνή)

—

«Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι»

Η πολυαναμενόμενη τελετουργική περφόρμανς - φόρος τιμής στον αντικομφορμιστή κινηματογραφιστή Πιερ Πάολο Παζολίνι, που δολοφονήθηκε βάναυσα το 1975: την εμπνεύστηκε και αποδίδει η βραβευμένη με Οσκαρ Τίλντα Σουίντον, σε συνεργασία με τον ιστορικό μόδας Olivier Saillard (11-16.12), Εκθεσιακός Χώρος -1.

—

«Romàland»

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και δεν ήταν έτσι» των Ανέστη Αζά και Πρόδρομου Τσινικόρη (2-26.11 στην Κεντρική Σκηνή). Αν «οι ζωές των Μαύρων μετράνε», ίσως δεν ισχύει το ίδιο για τους Ρομά στην Ελλάδα της «ΔΗΚΕΟΣΙΝΗς». Με αφορμή τις δολοφονίες κατόπιν αστυνομικής καταδίωξης των νεαρών Ρομά, Νίκου Σαμπάνη στην Αθήνα και Κώστα Φραγκούλη στη Θεσσαλονίκη, το δίδυμο των δημιουργών φέρνει ξανά τους αποκλεισμένους στο επίκεντρο. Επισκέφτηκε τους τόπους καταγωγής τους, για να ψάξει «τι μας χωρίζει» από τους Ρομά, και καταθέτει μια χειρονομία «ενάντια στην κρατική βία και την ακροδεξιά επέλαση» για τα τερατώδη περιστατικά βίας που φανερώνουν ότι οι ζωές των Ρομά αντιμετωπίζονται ως «ζωές ανάξιες να βιωθούν» σύμφωνα με τον ναζιστικό χαρακτηρισμό. Οπως η ζωή της 8χρονης Ολγας στο Κερατσίνι, που πέθανε αβοήθητη, όταν εγκλωβίστηκε από μια πόρτα εργοστασίου.

—

Πολλές ακόμα εκπλήξεις

Ούτε όμως μουσικοχορευτικά υπολείπεται το πρόγραμμα, αφού η Λένα Πλάτωνος επιστρέφει στη Στέγη, για να παρουσιάσει το νέο μουσικό εγχείρημά της, «τα Παραδοξιακά», έναν συνδυασμό του μυστηριακού στοιχείου της μουσικής παράδοσης με τα συνθεσάιζερ και τον σύγχρονο ηλεκτρονικό ήχο (01-02.03). Ενώ ο σπουδαίος Christopher C. King, εθνομουσικολόγος, συγγραφέας, βραβευμένος με Γκράμι παραγωγός και πρεσβευτής της παραδοσιακής μουσικής, επιστρέφει στην πόλη της Κόνιτσας με το μουσικό πρόγραμμα «Γιατί ‘ναι μαύρα τα βουνά II», έχοντας στις αποσκευές του τους παραδοσιακούς ήχους των Βαλκανίων, σε ένα σμίξιμο με τον πειραματικό αυτοσχεδιασμό και τον εθνογραφικό κινηματογράφο (28-30.06.2024).

Του χρόνου, επίσης, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον το νέο έργο του Ευριπίδη Λασκαρίδη και της ομάδας Οsmosis, για να μας ταξιδέψει στον γοητευτικό και μυστηριώδη κόσμο του, καμωμένο από στοιχεία του γκροτέσκου, του κωμικού και του τρόμου, με το Lapis Lazuli, (04-21.04). 23-25/2 θα πραγματοποιηθεί το Φεστιβάλ Χορού της Στέγης (ODD) και 26-28.4 το αντίστοιχο μουσικό Borderline Festival. Ανάμεσα στις κινηματογραφικές παραγωγές της Στέγης είναι το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή «Γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε;», ενώ μάθαμε ότι θα είναι συμπαραγωγός στη νέα ταινία του Γιάννη Οικονομίδη.

Νοέμβριος = Καβάφης: Αναμένονται, λοιπόν, εκτός από τα εγκαίνια του Αρχείου Καβάφη (21.11), η παράδοση μετά την αποκατάστασή της από το Ιδρυμα Ωνάση της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια αλλά και η παρουσίαση στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη της περφόρμανς Constantinopoliad, της νisual artist Sister Sylvester και της Αιγύπτιας μουσικού Nadah El Shazly (21-26.11), που εντυπωσίασε στη Νέα Υόρκη, τον περασμένο Μάιο, στο φεστιβάλ Archive of Desire. Ακόμη, τον Απρίλιο, η Onassis Mandra, ένα θέατρο ανοιχτού χώρου της Μπελ Επόκ στην Αθήνα, θα φιλοξενήσει ταινίες εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή που προβάλλονται για πρώτη φορά στην Αθήνα μετά το New Museum της Νέας Υόρκης. Τέλος προγραμματίζει μια γιορτή σε παραγωγή του Πολωνού σκηνοθέτη Lukasz Twarkowski, το Respublika, (14 -16.6), στη Μαλακάσα για το πώς μπορεί να μοιάζει ένας πιο δίκαιος κόσμος.