Αθήνα, 16°C
Αθήνα
Αραιές νεφώσεις
16°C
16.3° 15.1°
2 BF
90%
Θεσσαλονίκη
Ψιχάλες μικρής έντασης
12°C
12.7° 11.0°
1 BF
93%
Πάτρα
Αυξημένες νεφώσεις
18°C
17.7° 16.0°
4 BF
75%
Ιωάννινα
Αυξημένες νεφώσεις
11°C
10.9° 10.9°
1 BF
100%
Αλεξανδρούπολη
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
11.9° 11.9°
4 BF
81%
Βέροια
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
10.5° 10.0°
1 BF
96%
Κοζάνη
Αυξημένες νεφώσεις
6°C
8.1° 6.4°
0 BF
100%
Αγρίνιο
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
11.8° 11.8°
1 BF
93%
Ηράκλειο
Ελαφρές νεφώσεις
18°C
19.9° 16.9°
2 BF
63%
Μυτιλήνη
Αυξημένες νεφώσεις
14°C
14.4° 13.5°
0 BF
83%
Ερμούπολη
Αυξημένες νεφώσεις
17°C
17.4° 17.3°
3 BF
71%
Σκόπελος
Αυξημένες νεφώσεις
13°C
12.9° 12.9°
3 BF
82%
Κεφαλονιά
Αυξημένες νεφώσεις
16°C
15.9° 15.9°
1 BF
69%
Λάρισα
Ασθενής ομίχλη
11°C
10.9° 10.1°
0 BF
100%
Λαμία
Αυξημένες νεφώσεις
14°C
14.0° 11.5°
2 BF
96%
Ρόδος
Ελαφρές νεφώσεις
19°C
19.3° 18.8°
3 BF
78%
Χαλκίδα
Αυξημένες νεφώσεις
15°C
16.5° 14.4°
1 BF
92%
Καβάλα
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
12.1° 12.1°
2 BF
88%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
11°C
11.7° 11.1°
1 BF
89%
Καστοριά
Αυξημένες νεφώσεις
9°C
8.5° 8.5°
1 BF
96%
ΜΕΝΟΥ
Πέμπτη, 14 Νοεμβρίου, 2024
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
EUROKINISSI/ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ

Αρκαδικές περιπλανήσεις της μνήμης του ξεριζωμού

Η απουσία συζήτησης για εκθέσεις, πέρα από τις συνήθεις παρουσιάσεις προ των εγκαινίων, αποτελεί σημαντικό κενό. Το 2021 γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την Εθνική μας Επανάσταση και το 2022 θρηνούμε το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, αλλά κυρίως την καταστροφή του Ελληνισμού πέραν του Αιγαίου.

Υποχρέωση της πολιτείας θα ήταν η συγκρότηση και η αφήγηση της θεσμικής μνήμης. Το ελληνικό κράτος με το Υπουργείο Πολιτισμού απέτυχε παταγωδώς και απουσίασε πλήρως. Το κενό κάλυψε το Μουσείο Μπενάκη, με εκθέσεις στο παράρτημά του στην οδό Πειραιώς. Αναπάντητο θα παραμείνει το ερώτημα αν αυτό έγινε με συντεταγμένη υποχώρηση/παραχώρηση του δημόσιου τομέα με εντολή της κ. Μενδώνη ή απλώς το ιδιωτικό μουσείο κάλυψε την ανεπάρκεια του ΥΠΠΟΑ. Η πολιτική και διοικητική πυραμίδα του τελευταίου οφείλουν μιαν απάντηση και έχουν ευθύνες.

Το ως άνω ίδρυμα οργάνωσε φέτος μιαν έκθεση με τον παραπλανητικό, μαρκετίστικο τίτλο «Μικρά Ασία». Διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες. Επειτα από ένα εισαγωγικό βίντεο παρουσιάζονται περιοχές της Μ. Ασίας, αλλά και η Αν. Θράκη. Η αφήγηση γίνεται με στερεοτυπικό τρόπο, εισαγωγή, εκκλησία, σχολεία κ.λπ. Φωτογραφικό και πραγματολογικό υλικό συνταιριάζονται για να αποκομίσει κανείς την ίδια πάντα αίσθηση της χαμένης Αρκαδίας, όπως διασώζονται οι χαμένες πατρίδες στο συλλογικό μας υποσυνείδητο.

Η αισθητική δεν διακρίνεται για πρωτοτυπία, ενώ ο εκθεσιακός βερμπαλισμός σε κάποια σημεία πλησιάζει επικίνδυνα εκείνον γνωστών ηθοποιών. Το ιστορικό βάθος και το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο υπολείπονται. Οι ελληνο-ορθόδοξες κοινότητες ζουν στο κενό και αποτελούνται από εύπορους αστούς, που δεν έχουν ταξικές και εθνοτικές συγκρούσεις ούτε προβλήματα στη συνάντησή τους με τη νεωτερικότητα.

Στο δεύτερο τμήμα η αφετηρία τοποθετείται αδικαιολόγητα νωρίς. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Εθνικός Διχασμός είναι μια αρχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν προδιαγράφουν τις εξελίξεις του 1919. Η Ελληνική Διοίκηση στη Μ. Ασία θα μπορούσε να εκτεθεί καλύτερα και αντικειμενικότερα (πώς τη βίωσαν οι μη Ελληνες της Ιωνίας;).

Στην τελευταία ενότητα προσεγγίζεται η εγκατάσταση και ενσωμάτωση των Ανταλλαγέντων. Κινείται μεταξύ πίκρας και αποθέωσης. Από το δράμα στην εποποιία της αποκατάστασης και της προκοπής στο ελληνικό κράτος. Από τα στερεότυπα της ραγδαίας ανέλιξης, της εργατικότητας και της παρουσίας τους στις τέχνες και τα γράμματα έως τις αλλαγές που έφερε η άφιξή τους στην πολεοδομία των πόλεων.

Η έκθεση κλείνει με ένα συγκινητικό βίντεο, αυτού που θα λέγαμε μετα-προσφυγική μνήμη. Ο,τι δηλαδή απομένει στο μυαλό και την ψυχή αυτών που δεν γνώρισαν τους Ανταλλαγέντες ή εκείνους που μεγάλωσαν στο άμεσο περιβάλλον τους, αλλά άκουσαν αναμνήσεις, διατηρούν αντικείμενα συναισθηματικής αξίας και ίσως πήγαν επισκέπτες/προσκυνητές στον γενέθλιο τόπο των προγόνων. Είναι όμως ελλαδίτες.

Πρόκειται για μιαν έκθεση φιλόδοξη και πλούσια γι’ αυτό και εκ προοιμίου προβληματική. Πατάει επάνω στο ανοικτό τραύμα της ελληνικής ιστορίας-κοινωνίας, η οποία 100 χρόνια μετά δεν δύναται να το αντιμετωπίσει ιστορικά, αλλά επιμένει συναισθηματικά με ελληνοκεντρική οπτική. Η Ανταλλαγή παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας πολεμικής ήττας και όχι, όπως απέδειξε η μοίρα των αλλότριων κοινοτήτων που παρέμειναν στα εθνικά κράτη, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας συνύπαρξης ή και απλής ύπαρξης των ξένων σε αυτά. Πώς θα διαχειριζόταν η Ελλάδα τη Μακεδονία και τη Θράκη ως οθωμανικά μωσαϊκά εθνοτήτων και θρησκειών; Μπορούσε η ρεπουμπλικανική Τουρκία να αντέξει συμπαγείς και δυναμικές αλλότριες ομάδες; Γιατί τη δεκαετία του ’80 ορδές Τούρκων εγκατέλειπαν τη Βουλγαρία εξαιτίας της πολιτικής εκβουλγαρισμού του κομμουνιστή Ζίβκοφ;

Κατώτερη των περιστάσεων υπήρξε η έκθεση και στο θέμα του κοινού πόνου του ξεριζωμού. Με μόνη αναφορά στους Τούρκους των Βαλκανίων που εμπερίστατοι περιφέρονταν στην αυτοκρατορική πρωτεύουσα (βλ. Eyal Ginio, The Ottoman Culture of Defeat: The Balkan Wars and their Aftermath, 1912-1914), δεν μαθαίνουμε τίποτε για το δράμα εκείνων που ξεριζώθηκαν για να πάνε είτε εκεί που θεωρούσαν πατρίδα τους, όπως οι μουσουλμάνοι, είτε εκεί που τους επέβαλαν ως πατρίδα, όπως η τραγική κοινότητα των Ντονμέδων της Θεσσαλονίκης. Αν πάλι η Μ. Ασία ήταν το θέμα, απαραίτητη θα ήταν μια αναφορά στον τόπο του σήμερα, σε ό,τι μένει και επιμένει από το ίχνος των εκτοπισθέντων, αλλά και στη φιλόξενη γη ως νέα πατρίδα για τους Ανταλλαγέντες από την Ελλάδα.

Οι επετειακές εκθέσεις οφείλουν να έχουν ψύχραιμη ματιά, ιστορικό βάθος και δημιουργική απόσταση. Η παρούσα έκθεση δεν τα διαθέτει. Οπως αφηγείται η επιμελήτρια, ήταν μια προσωπική, συναισθηματική οφειλή. Το τάμα στους προγόνους της το έκανε, υπηρεσίες στην Ιστορία δεν προσέφερε. Θα το περιμέναμε από ένα οργανωμένο κράτος και ένα δημιουργικό υπουργείο Πολιτισμού. Δεν τα έχουμε.

Εναν αιώνα μετά οι απόγονοι αναρωτιόμαστε αν οι πρόγονοί μας θα μπορούσαν να είχαν μείνει στον τόπο τους με την πολιτιστική τους ταυτότητα ακέραιη. Απάντηση δεν πήραμε. Η έκθεση μπορεί να είναι δυσβάσταχτη συναισθηματικά, επώδυνη, δεν μας έκανε όμως σοφότερους και βεβαίως δεν αποτελεί την τελική πραγμάτευση του ζητήματος.

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Αρκαδικές περιπλανήσεις της μνήμης του ξεριζωμού

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας