Η μακροβιότερη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, από το 1992 και για 30 ολόκληρα χρόνια απρόσκοπτα στο τιμόνι της, με απανωτές πενταετείς θητείες, αλλά και η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Με διεθνείς εκθέσεις ανέβασε το επίπεδο του μουσείου και το άνοιξε στο ευρύ κοινό – για πρώτη φορά οι επισκέπτες σχημάτιζαν ουρές, ιδιαίτερα για τον Θεοτοκόπουλο.
Οραματίστηκε το εντυπωσιακό, γυάλινο κτίριο που βλέπουμε σήμερα, ένα έργο ζωής, διασφαλίζοντας την πορεία του μουσείου στον 21ο αιώνα με την επέκτασή του κατά 11.000 τ.μ., τον εκσυγχρονισμό και την ψηφιακή μετάβασή του. Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα σχεδίαζε να υποδεχτεί τους δημοσιογράφους αύριο και να τους ξεναγήσει στη μεγάλη αναδρομική έκθεση για τον Κωνσταντίνο Παρθένη, που ετοίμαζε με ανυπομονησία. Θα ήταν η αποχαιρετιστήρια έκθεσή της, καθώς σε έναν μήνα έληγε η 6η θητεία της, ωστόσο ο θάνατος την πρόλαβε: χθες τα ξημερώματα άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 83 ετών, στο νοσοκομείο όπου είχε εισαχθεί εσπευσμένα το περασμένο Σάββατο.
Δραστήρια, εργασιομανής και τελειομανής, δυναμική αλλά και συγκεντρωτική, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, με τον χαρακτηριστικό κότσο στα μαλλιά και το ευγενικό χαμόγελο, ήξερε να κερδίζει τους άλλους με τους αριστοκρατικούς τρόπους, τη μόρφωσή της και με τη διπλωματία της. Ιστορικός τέχνης και αρχαιολόγος, από τη στιγμή που ανέλαβε το τιμόνι της Εθνικής Πινακοθήκης άρχισε τις διασυνδέσεις και συνεργασίες με μεγάλα μουσεία του εξωτερικού, ειδικά της Γαλλίας όπου είχε σπουδάσει, φέρνοντας αριστουργήματα στην Ελλάδα και ενθάρρυνε τις πολιτιστικές ανταλλαγές.
Αποκορύφωμα, η έκθεση «Παρίσι - Αθήνα, η γέννηση της σύγχρονης Ελλάδας» που πρόσφατα οργανώθηκε στο Λούβρο για την επέτειο των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης. Παράλληλα, προσέλκυσε και καθιέρωσε τις χορηγίες για την υλοποίηση τόσο των εκθέσεων όσο και της επέκτασης του νέου μουσείου, που πραγματοποιήθηκε με χρήματα από το ΕΣΠΑ, το υπουργείο Πολιτισμού και από δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος – οι ταμπέλες του οποίου φιγουράρουν στις όψεις.
Στα χρόνια της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε και επεκτάθηκε στη Γλυπτοθήκη στο Γουδή, στα παραρτήματα στην Κέρκυρα, στο Ναύπλιο, στο Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα. Η συλλογή της εμπλουτίστηκε με 3.000 νέα έργα, ανάμεσα στα οποία και δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Θυμόμαστε πώς με συγκίνηση στις 8 Ιουνίου 1995 η διευθύντρια ανακοίνωνε ότι το μουσείο κατάφερε να αγοράσει τον «Αγιο Πέτρο» του Θεοτοκόπουλου, μετά από μια μεγάλη καμπάνια στην οποία ανταποκρίθηκαν ιδρύματα, καλλιτέχνες και ο απλός κόσμος, συγκεντρώνοντας το τεράστιο, τότε, ποσό των 290 εκατ. δραχμών.
Θυμόμαστε όμως και τις τεράστιες ουρές έξω από την Πινακοθήκη για εξαιρετικές εκθέσεις, όπως «Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν» που προσέλκυσε 600.000 επισκέπτες, «Εl Greco. Ταυτότητα και Μεταμόρφωση» με 618.000 επισκέπτες, ενώ οι τρεις μεγάλες εκθέσεις στο πλαίσιο της Ολυμπιάδας του 2004 (Αναγέννηση, έξι γλύπτες στην Πινακοθήκη και Χένρι Μουρ στη Γλυπτοθήκη) είχαν 500.000 επισκέπτες. Εκατομμύρια επισκέπτες πέρασαν το κατώφλι της Εθνικής Πινακοθήκης όλα αυτά τα 30 χρόνια, με την ίδια τη δραστήρια διευθύντρια να ξεναγεί συχνά πυκνά το κοινό και να γοητεύει με την ευφράδεια του λόγου της και τις γνώσεις της στην Ιστορία της Τέχνης.
«Συνολικά κάναμε 200 εκθέσεις, χιλιάδες κόσμου ήρθαν και κάθε έκθεση συνοδευόταν από επιστημονικό κατάλογο», μας έλεγε με ενθουσιασμό τον Μάρτιο του 2021, λίγο πριν από τα εγκαίνια της λαμπερής νέας Εθνικής Πινακοθήκης, κάνοντας έναν μικρό απολογισμό. «Εγιναν πολλά, και φανερά και αφανή. Ψηφιοποιήθηκαν όλα μας τα έργα, στο διαδίκτυο, στο σάιτ της Πινακοθήκης υπάρχουν 200 ξεναγήσεις, όλες δικές μου. Εγινε μια τεράστια δουλειά υποδομής, η οποία θα αξιοποιηθεί τώρα γιατί έχουμε κι ένα μεγάλο ψηφιακό πρόγραμμα στο καινούργιο κτίριο, που είναι γεμάτο από οθόνες και έτσι μπορεί ο κόσμος να βλέπει, να ακούει, να συμμετέχει διαδραστικά. Αλλά και για όσους εργάζονται εκεί, η έγνοιά μου ήταν να μην έχουν τα παλιά γραφεία, τα παλιά κομπιούτερ. Φρόντισα να βρω χρήματα μέσω χορηγών ώστε όλα, γραφεία, βιβλιοθήκη, τεχνολογικός εξοπλισμός να είναι καινούργια. Θα είναι ένα καινούργιο μουσείο!».
Μαύρη σελίδα στη θητεία της η «κλοπή του αιώνα», η αρπαγή τριών έργων («Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο, «Ανεμόμυλος Στράμερ» του Μοντριάν και θρησκευτικό σχέδιο του 17ου αιώνα του Μονκάλβο), ξημερώματα 9ης Ιανουαρίου 2012, που εξιχνιάστηκε –με πολλά ερωτήματα να μένουν αναπάντητα– εννέα χρόνια αργότερα. Εναν σκόπελο που η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ξεπέρασε με λακωνικές δηλώσεις, κι ενώ δεν έλειψαν οι φωνές που ζητούσαν την παραίτησή της. Οπως αποδείχτηκε, τη «σιδηρά κυρία» της Εθνικής Πινακοθήκης εκτιμούσε η πλειονότητα των ανθρώπων της τέχνης και τη σέβονταν οι πολιτικές ηγεσίες. Αλλωστε είχε διοριστεί αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού στην υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βασιλικής Θάνου.
Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης και παντρεύτηκε μόλις 17 χρόνων τον φιλόλογο Δημήτρη Πλάκα. Το 1959 φοίτησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και αργότερα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία με υποτροφία από το ΙΚΥ.
Από το 1965 έως το 1968 παρακολούθησε μαθήματα στην Ιστορία της Τέχνης του καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Εως το 1971 έκανε μεταπτυχιακό με υποτροφία του ΙΚΥ στην Ιστορία και Κοινωνιολογία της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, όπου το 1973 έλαβε «Doctorat d’ État ès Lettres» με άριστα. Το 1975 εκλέχθηκε παμψηφεί ως τακτική καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της σχολής.
Δίδαξε ως επισκέπτρια καθηγήτρια σε Πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, έχει δημοσιεύσει 21 βιβλία και περισσότερες από διακόσιες μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες και έχει συγγράψει περισσότερα από εκατό εισαγωγικά κείμενα σε καταλόγους εκθέσεων.
Στη μακρόχρονη πορεία της απέσπασε πολλές τιμητικές διακρίσεις, όπως το Βραβείο Καζαντζάκη του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης (1985), το Α’ Κρατικό Βραβείο Μελέτης-Δοκιμίου για το βιβλίο «Περί Ζωγραφικής - Αλμπέρτι και Λεονάρντο» (1988), τον τίτλο «Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας» (2007), «Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας» (2011), τον «Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας» (2004) κ.ά.
● «Αφήνει πλούσια παρακαταθήκη, αλλά και μεγάλο κενό», δήλωσε στο συλλυπητήριο μήνυμά της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Συλλυπητήρια δήλωση και μάλιστα σε προσωπικό τόνο λόγω της μακράς γνωριμίας και συνεργασίας τους έκανε και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και πολλοί ακόμα από τον πολιτικό και καλλιτεχνικό χώρο. Να επισημάνουμε τέλος ότι ο θάνατος της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα θα δρομολογήσει εκ των πραγμάτων εξελίξεις στην Εθνική Πινακοθήκη και αναμένουμε να δούμε εάν το ΥΠΠΟ θα επιλέξει για την πλήρωση της θέσης την οδό της πρόσκλησης ενδιαφέροντος – όπως έκανε στις περιπτώσεις του Εθνικού Θεάτρου και του ΚΘΒΕ.
■ Μέχρι χθες το βράδυ δεν είχαν γίνει γνωστές λεπτομέρειες της κηδείας
Σχόλια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας