Παρέμβαση των αρχιτεκτόνων με αφορμή την καταστροφή της πλατείας Κολωνακίου

«Με αφορμή την καταστροφή της πλατείας Κολωνακίου και όχι μόνο», το αυτονόητο ζητά ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ)-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων, με ανοιχτή επιστολή που απευθύνει στον υπουργό Υποδομών & Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή και την κοινοποιεί επίσης στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στον δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, στον διευθύνοντα σύμβουλο της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ Νικόλαο Κουρέτα και στον πρόεδρο ΤΕΕ Γιώργο Στασινό: τη θεσμοθετημένη «υποχρέωση ενημέρωσης και τη συνεργασία των αρχικών δημιουργών με τους εργοδότες, με σκοπό τη διασφάλιση του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος για την ταυτότητα των πόλεων και τον πολιτισμό».

Με απλά λόγια, αν για ένα δημόσιο έργο όπως ο σταθμός του Μετρό στην πλατεία Κολωνακίου προβλέπεται να αποκαθηλωθεί στην πορεία των εργασιών ένα αναγνωρισμένο αρχιτεκτόνημα-τοπόσημο, οι εργοδότες να υποχρεούνται και να ενημερώσουν και να συνεργαστούν με τους δημιουργούς για την ανάπλαση του έργου τους.

Στην επιστολή που αντί για τίτλο έχει την προειδοποίηση «Όταν οι πόλεις αγνοούν τους δημιουργούς τους και καταστρέφουν τα έργα τους χάνουν την ταυτότητά τους», το Δ.Σ. της Ένωσης κάνει μία αξιακή-πολιτική παρέμβαση υπέρ του δημόσιου χωρου. Επισημαίνει την ταύτιση του έργου με τον δημιουργό του στην κοινή συνείδηση και παραθέτει περίφημα παραδείγματα (το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τσίλλερ, την Εθνική Βιβλιοθήκη του Χάνσεν, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο του Καυταντζόγλου, τα πλακόστρωτα του Πικιώνη, τα ξενοδοχεία του Άρη Κωνσταντινίδη, την Αμερικάνικη Πρεσβεία του Γκρόπιους, το Σχολείο το Ζενέτου, το Ωδείο του Δεσποτόπουλου, το Βυζαντινό Μουσείο του Κρόκου στη Θεσσαλονίκη, το Βυζαντινό Μουσείο του Μάνου Περράκη στην Αθήνα, την Πινακοθήκη των Φατούρου και Μυλωνά), στα οποία συμπεριλαμβάνει και την πλατεία του Δημήτρη και της Σουζάνας Αντωνακάκη στο Κολωνάκι.

Το τελευταίο έργο προβεβλημένο και βραβευμένο διεθνώς καταστράφηκε από τα έργα του Μετρό, χωρίς καν οι αρμόδιοι να θεωρήσουν ότι οφείλουν μία ενημέρωση, πολλώ δε μάλλον μία απολογία στους δημιουργούς. Εξ ου και η, αξιοπρεπώς εκφρασμένη, οργή της επιστολής που πάντως περιλαμβάνει εξαιρετικά σοβαρές επισημάνσεις-που κι αυτές ωστόσο θα όφειλαν να είναι αυτονόητες: 

«Η σύνδεση του ονόματος του αρχιτέκτονα με το έργο», αναφέρεται στην επιστολή, «δεν έχει πάντα σχέση με την αυτή καθ’ εαυτή ποιότητα του συγκεκριμένου έργου, αλλά με το συνολικό έργο του, που έχει καταξιωθεί και αποτελεί διαχρονικό σημείο αναφοράς στην αρχιτεκτονική και στον πολιτισμό και αποτελεί πλέον στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. 

»Αυτά τα «επώνυμα» αρχιτεκτονικά έργα, έργα τέχνης και τα έργα που προκύπτουν από θεσμοθετημένους Αρχιτεκτονικούς Διαγωνισμούς, δεν αντιπαρατίθενται στα «ανώνυμα», αλλά αντιθέτως δημιουργούν «σημεία αναφοράς» στις πόλεις και ολοκληρώνουν την ταυτότητά τους.

»Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, «χρόνια ανάπτυξης», ακούμε για εμβληματικά έργα με τεράστιους προϋπολογισμούς από μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες, πάντα όμως αγνώστου Δημιουργού…(!!!). Κανείς δεν γνωρίζει τον αρχιτέκτονα του νέου αεροδρομίου, κανείς δεν γνωρίζει τον αρχιτέκτονα των Φαραωνικών κατασκευών στο Ελληνικό κ.α. (όλοι ακούμε για την εργολαβία και το μεγάλο κόστος).

»Σπάνια όμως τα έργα αυτά η κοινή συνείδηση τα αποδέχεται ως στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και για τον λόγο αυτόν είναι υπό συνεχή αμφισβήτηση μέχρι την παρακμή τους.

»Η τάση που εμφανίζεται τελευταία, σε ιδιωτικό και δημόσιο χώρο, στο πλαίσιο ανακατασκευών ή μετατροπών και γενικά παρεμβάσεων, σε αναγνωρίσιμα έργα, ή σε έργα καταξιωμένων αρχιτεκτόνων, του να αγνοείται ηθελημένα ο δημιουργός τους, έχει αποτέλεσμα την παραποίηση του πολιτιστικού αποτυπώματος με άμεση συνέπεια την αλλοίωση της ταυτότητας της πόλης ή του χώρου που ανήκουν.

»Της τάσης αυτής είμαστε όλοι μάρτυρες και σήμερα, παρακολουθώντας τα καθημερινά δημοσιεύματα στον ημερήσιο και ηλεκτρονικό τύπο, αναφορικά με τις προβλεπόμενες επεμβάσεις στην πλατεία Κολωνακίου, έργο προβεβλημένο στη διεθνή αρχιτεκτονική σκηνή, με αφορμή την κατασκευή του σταθμού του μετρό, όπως αυτές ανακοινώθηκαν», καταλήγει η επιστολή, με το Δ.Σ. να ζητά από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών θεωρώντας ότι είναι πλέον επιτακτική ανάγκη για ουσιαστικούς λόγους, που έχουν σχέση με την ταυτότητα των πόλεων και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, σε συνδυασμό με τους δεοντολογικούς κανόνες που διέπουν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα μηχανικού, η υποχρέωση ενημέρωσης και η συνεργασία των αρχικών δημιουργών με τους εργοδότες, με σκοπό τη διασφάλιση του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος για την ταυτότητα των πόλεων και τον πολιτισμό  να ζητά από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών την παρέμβαση του για «την θεσμοθέτηση αυτής της υποχρέωσης».

Είναι το ελάχιστο που οφείλεται στους σπουδαίους αρχιτέκτονες αυτής της χώρας.