Η επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα ξεκίνησε από το εσωτερικό

Το 1982, ο αείμνηστος αρχαιολόγος Γιώργος Δεσπίνης, κορυφαίος ερευνητής της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής, ταύτισε και δημοσίευσε δέκα θραύσματα του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα, τα οποία φυλάσσονταν τις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Εκεί παρέμεναν (πλην ενός που εκτέθηκε σε περιοδική έκθεση), καθώς το πρώτο μουσείο της χώρας διαθέτει συλλογές με μοναδικά εκθέματα – «βαριά έργα» να παρουσιάσει στους χιλιάδες επισκέπτες του.

Χρειάστηκαν λοιπόν 40 χρόνια ώστε τα θραύσματα (με μέγιστο ύψος 32 εκατοστά) να «διανύσουν» δύο χιλιόμετρα απόσταση και να περάσουν από το ένα ελληνικό μουσείο στο άλλο.

Αυτό έγινε χθες σε ειδική τελετή στην Αίθουσα του Παρθενώνα, στο Μουσείο Ακρόπολης, και μέχρι τελευταία στιγμή ουδείς γνώριζε (τουλάχιστον από τους διαπιστευμένους δημοσιογράφους του ΥΠΠΟΑ) ότι θα λάβει διαστάσεις κυβερνητικής εκδήλωσης με συνωστισμό και πλήθος παρευρισκομένων, παρουσία του πρωθυπουργού. Κάτι σαν την πρώτη φιέστα της νέας χρονιάς. Με χαμόγελα επιτυχίας και μεγάλα λόγια μικρής σημασίας.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης άδραξε την ευκαιρία να παρευρεθεί και να επιχειρήσει να μας πείσει ότι έτσι ανοίγει ο δρόμος για την επανένωση του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα που διεκδικούμε από το Βρετανικό Μουσείο. Ποιος άραγε είναι ο ιθύνων νους που παρασύρει τον πρωθυπουργό στο ένα ολίσθημα μετά το άλλο γύρω από το σοβαρό ζήτημα; Η εκδήλωση είχε προγραμματιστεί αρχικά για τις 29 Δεκεμβρίου. Αντί λοιπόν να κλείσει με αυτήν η χρονιά, υπουργείο Πολιτισμού και Μαξίμου θεώρησαν προτιμότερο να ανοίξει η καινούργια. Εξάλλου, τέτοια θέματα προσφέρονται για εργαλειοποίηση. Μεταδίδονται από τα κανάλια και ανοίγουν ραδιοφωνικές συνομιλίες σε φιλικούς σταθμούς.

Εκτός από τον συμβολισμό της πράξης που είναι σημαντικός, να προσφέρει δηλαδή το πρώτο μουσείο της χώρας, το Εθνικό Αρχαιολογικό, στο σπουδαίο και διαρκώς ανερχόμενο αδελφό του Μουσείο της Ακρόπολης (καθ’ ύλην αρμόδιο) δέκα θραύσματα τα οποία προέρχονται από τη ζωφόρο, τις μετόπες και τα αετώματα του Παρθενώνα και φυλάσσονταν στις αποθήκες του, ουδόλως αλλάζει την πολιτική και τη διπλωματία γύρω από το θέμα της επανένωσης. Το αίτημα της παραχώρησης έθεσε ο γενικός διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, και έγινε δεκτό από τη διευθύντρια του ΕΑΜ Αννα Καραπαναγιώτου, με τη σύμφωνη γνώμη του ΚΑΣ.

«Σήμερα είμαστε παρόντες σε μια πολύ σημαντική στιγμή για την Ελλάδα, για την Ακρόπολη, για το Μουσείο της Ακρόπολης, για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Οχι μόνο γιατί δέκα θραύσματα των γλυπτών του Παρθενώνα ξαναγυρίζουν στον φυσικό τους χώρο, αλλά και γιατί αυτό το ταξίδι της επιστροφής εκπέμπει από μόνο του ένα ηχηρό μήνυμα επανένωσης όλων των τμημάτων αυτού του μοναδικού μνημείου της ανθρωπότητας» είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης και έμπλεξε στην ομιλία του και ολίγον Μπόρις Τζόνσον. «[...] Με κλασικές σπουδές, λάτρης της αρχαίας Ελλάδος, είμαι σίγουρος ότι δεν θα εμποδίσει οποιαδήποτε δυνητική μελλοντική συμφωνία, αίροντας κάθε πιθανό πολιτικό πρόσκομμα. Εν ανάγκη, μάλιστα, τροποποιώντας και τον βρετανικό νόμο περί μουσείων ώστε να διευκολυνθεί η επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα». Τι εύκολα που τα λέει στο σιωπηλό ελληνικό ακροατήριο ο κ. Μητσοτάκης τα περί αλλαγής βρετανικού νόμου! Ξέχασε ότι ενάμιση μήνα πριν (16/11/21) η ανακοίνωση της Ντάουνινγκ Στριτ έγραφε ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός αναφέρθηκε στο ζήτημα της επανένωσης και ο Μπόρις Τζόνσον του απάντησε ότι «κατανοεί τη δύναμη των αισθημάτων του ελληνικού λαού για το θέμα» αλλά το ζήτημα αφορά το Συμβούλιο του Βρετανικού Μουσείου. Μέχρι εκεί.

Το 2019 ο κ. Μητσοτάκης μιλούσε για αίτημα δανεισμού των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο (για τους εορτασμούς του 2021), ξεσηκώνοντας ελληνικές και διεθνείς αντιδράσεις, καθώς πάγιο αίτημά μας είναι η μόνιμη επιστροφή και όχι ο προσωρινός δανεισμός με τον οποίο αναγνωρίζεται η κυριότητα του Βρετανικού Μουσείου επί των λεηλατημένων αριστουργημάτων.

Το πλήρες σκεπτικό του κ. Μητσοτάκη περιλάμβανε και δανεισμό αρχαιολογικών θησαυρών μας προς το Βρετανικό Μουσείο. Πρόταση που επιστεγάστηκε σε δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία έλεγε: «Εχουμε 10 φορές περισσότερες (αρχαιότητες) από όσες μπορούμε πιθανόν να εκθέσουμε. Σχεδόν καθημερινά κάτι πολύτιμο βρίσκεται. Θέλουμε να εξαγάγουμε αυτά τα πολιτιστικά περιουσιακά στοιχεία».

Χθες η ίδια είπε μεταξύ άλλων: «[...] Σε συμβολικό επίπεδο, το ελληνικό αίτημα έχει καταστεί συνώνυμο της διεθνούς απαίτησης για καθολικό σεβασμό και προάσπιση της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, κ. πρωθυπουργέ, η πρόσφατη παρέμβασή σας στον Βρετανό ομόλογό σας για την ανάγκη επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα έχει τεράστια σημασία.

Ομως, πέραν του Βρετανικού Μουσείου, μικρότερα ή μεγαλύτερα τμήματα και θραύσματα του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία». Πάντως, μέχρι σήμερα, δεν έχει καταθέσει η κυρία Μενδώνη νέο φάκελο διεκδίκησης προς τη βρετανική πλευρά, όπως είχε δεσμευτεί τον πρώτο καιρό που ανέλαβε καθήκοντα.

Μετριοπαθής και ουσιαστικός στις δηλώσεις του ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, είπε: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει παγκοσμίως άλλο μνημείο που να είναι έτσι διαμελισμένο και να καταβάλλονται προσπάθειες χρόνια τώρα να επανασυνδεθούν τα κομμάτια. Η επανασύνδεση είναι μια ειδική διαδικασία και γι’ αυτό ξεκινήσαμε αρκετά νωρίς. [...] Αυτό το μνημείο δέχεται σήμερα μερικά από τα σπαράγματά του και όλοι ελπίζουμε ότι αυτή η πράξη είναι μία νέα αρχή στο ζήτημα της αποκατάστασης των Γλυπτών του Παρθενώνα».

Από την πλευρά του, ο πρώτος γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ευγενής οικοδεσπότης και ευθύβολος επιστήμονας ανέφερε: «Αυτές οι πέτρες, που συναπετέλεσαν το αριστουργηματικό αρχιτεκτόνημα και τον γλυπτό του διάκοσμο και για τις οποίες όπως γράφει ο Μακρυγιάννης “πολέμησαν οι Ελληνες”, φέρουν πάνω τους την ιστορία ενός λαού, σε μια χρονική στιγμή κορύφωσης του πολιτισμού του, που έκτοτε χαρακτηρίζεται κλασική καθώς πρόκειται για την μετουσίωση του πνεύματος πάνω στην ύλη με τρόπο αξεπέραστο. Αλλωστε ο λίθος, ο λάας και ο λαός είναι ομόρριζες λέξεις και όπως λέει ο Αντισθένης “αρχή σοφίας, ονομάτων επίσκεψις”. Και η φθορά των αιώνων πάνω στους λίθους αυτούς κρατά τη διαχρονική τους αλήθεια, το άλφα στερητικό της λήθης, ως άσβεστη βάτος» και ευχήθηκε η πράξη που συντελέστηκε χθες «να αποτελέσει τον πρόδρομο για την επανένωση και των μεγάλων παρθενώνειων τμημάτων που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, μια επανένωση που περιμένει το σώμα του μνημείου...».

Από τα δέκα θραύσματα, τα δύο των κεφαλών βρήκαν ήδη τη θέση τους στη ζωφόρο. Τα υπόλοιπα οκτώ τοποθετήθηκαν προσωρινά σε ειδική προθήκη και κάποια στιγμή θα αποσυρθούν για να μελετηθούν.

Να θυμίσουμε ότι με ανακοίνωσή του το ΥΠΠΟΑ (18/11/21) είχε δημοσιοποιήσει ότι δρομολογείται η επιστροφή στο Μουσείο Ακρόπολης θραύσματος του Λίθου VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα από το Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμο με τη διαδικασία του μακροχρόνιου δανεισμού. Οπως έγραφε η ανακοίνωση, «[...] προγραμματίζεται να φθάσει στο Μουσείο Ακρόπολης εντός του 2021». Εκτοτε σιωπή ή μήπως θα αποτελέσει άλλη μια γιορτή για τον πρωθυπουργό;

Πάντως η χθεσινή πολυπληθής συγκέντρωση (περί τα 80 άτομα) ενόχλησε εν μέσω πανδημίας, καθώς το Μουσείο είχε αρκετούς επισκέπτες-τουρίστες, γεγονός που έτρεψε σε φυγή, έντρομους, αρκετούς παριστάμενους.