Υφυπουργείο Σύγχρονου Πολιτισμού χωρίς αρμοδιότητες;

Ο ανασχηματισμός επανέφερε στο υπουργείο Πολιτισμού μια θέση υφυπουργού που κακώς είχε καταργηθεί από τη Ν.Δ. τον Ιούλιο του ’19. Καθώς η θέση αναφέρεται τώρα πλέον ρητά στον σύγχρονο πολιτισμό, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί αξιοσημείωτη αναβάθμισή του, μάλιστα τη στιγμή που ο κόσμος της τέχνης και της δημιουργίας αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και έχει επείγουσα ανάγκη από διαρθρωτικές αλλαγές, θεσμικές λύσεις και οικονομική στήριξη. Ωστόσο, είναι απαραίτητες δύο προϋποθέσεις: οι αρμοδιότητες του υφυπουργού να επαρκούν για αυτούς τους απαιτητικούς στόχους και ο ίδιος να έχει Σχέδιο.

Αρμοδιότητες, ποιες αρμοδιότητες;

Δυστυχώς, αρκεί μια ματιά στις αρμοδιότητες που περιγράφονται στο σχετικό ΦΕΚ, αλλά και στις τοποθετήσεις του υφυπουργού στον Τύπο, για να αντιληφθεί κανείς ότι είναι τόσο ισχνές που δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τις σημερινές απαιτήσεις. Δυστυχώς, τα σχετικά (άσχετα) σχόλια γύρω από τη σεξουαλική ταυτότητα του υφυπουργού, που ευνόησαν τα κυβερνητικά ΜΜΕ θέλοντας να κάνουν επίδειξη του φιλελευθερισμού της κυβέρνησης, αποτέλεσαν προπέτασμα καπνού και ρηχό μετα-πολιτικό χειρισμό του ζητήματος των αρμοδιοτήτων, που είναι θεσμικής σημασίας.

Ο νέος υφυπουργός αποκλείεται από δύο σοβαρές αρμοδιότητες: α) από το να λαμβάνει νομοθετικές πρωτοβουλίες και β) από το να διορίζει Δ.Σ. και διευθυντές σε εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα με δική του απόφαση, καθώς για κάτι τέτοιο υποχρεώνεται να λειτουργεί από κοινού με την υπουργό, με όλες τις γνωστές συνέπειες. Τι θα εποπτεύει επομένως; Πώς λειτουργούν κάποια πρόσωπα που δεν επέλεξε ο ίδιος;

Στην πραγματικότητα, παραμένει με τις αρμοδιότητες που είχε ως γ.γ., με την προσθήκη της παρουσίας του στη Βουλή για να απαντά σε ερωτήσεις κοινοβουλευτικού ελέγχου και τη συμμετοχή του σε ευρωπαϊκά συμβούλια, όταν η υπουργός δεν θα έχει διάθεση να πάει. Ακόμη και τα ερωτήματα στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους θα δύναται να τα διατυπώνει και η υπουργός, ενώ εξαιρείται ρητώς η δυνατότητά του για αποδοχή γνωμοδοτήσεων και πρακτικών του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Ούτε λόγος βέβαια να μπορεί να προχωρεί σε διορισμούς και εκπροσωπήσεις στα ευρωπαϊκά όργανα χωρίς, και πάλι, τη σύμφωνη γνώμη της υπουργού. Πόση αυτονομία τού μένει; Ατομικές κανονιστικές πράξεις, δηλαδή να υπογράφει τυπικά ό,τι του φέρνουν από τη διοίκηση, ενώ εάν προτείνει διατάγματα δεν θα μπορεί να τα υπογράφει μόνος του, θα πρέπει να είναι συνυπογεγραμμένα. Ισως, το μόνο εντέλει που μπορεί να χαρεί πραγματικά είναι, όπως περιγράφεται στις αρμοδιότητες, ο διορισμός, η πρόσληψη, η απόσπαση και η λύση της υπαλληλικής σχέσης των μελών του Ιδιαίτερου Γραφείου του. Μια μικρή πολυτέλεια, ίσως, για να διασκεδαστεί το σκοινί που του δένει τα χέρια.

Σχέδιο, ποιο Σχέδιο;

Στις μεγάλης έκτασης συνεντεύξεις που έδωσε αμέσως μετά τον ανασχηματισμό, ο υφυπουργός και οι φιλικά διακείμενοι δημοσιογράφοι καταναλώνουν τη μισή τουλάχιστον έκταση της συνέντευξης στη γκέι ταυτότητά του, με λεπτομέρειες και πληροφορίες που δεν ενδιαφέρουν κανέναν, εκτός από τους σκανδαλοθήρες. Κατά τα λοιπά, πληροφορούμαστε για το πόσα πολλά έμαθε αυτό τον ενάμιση χρόνο, πόσο μεγάλα είναι τα προβλήματα, ένα ευχολόγιο για τους Ελληνες δημιουργούς, λίγο μάρκετινγκ εδώ, μια αναφορά σε ποιότητα ζωής εκεί, τα κλισέ της οικονομικής ανάπτυξης και της ανθεκτικότητας του κλάδου του πολιτισμού, την περίφημη εικόνα της Ελλάδας στον έξω κόσμο. Υπερασπίζεται το «έργο του» αλλά δυσκολεύεται να το πει συγκεκριμένα.

Γλιστρώντας από το ένα στο άλλο, μιλάει για το Ακροπόλ, ξεχνώντας ότι παραμένει ακέφαλο 7 ολόκληρους μήνες, χωρίς να έχει διοριστεί Δ.Σ. και διευθυντής, για το ΕΜΣΤ όπου επίσης ξεχνά να αναφέρει ότι δεν έχει διοριστεί διευθυντής και το Δ.Σ. υπάρχει χάρη σε παράταση, σιωπά εντελώς για τις προκηρύξεις των διευθυντών του Momus που ο ίδιος εμποδίζει το μουσείο να τις πραγματοποιήσει εδώ και ενάμιση χρόνο καθ’ υπέρβαση του νόμου, σιωπά για την Ελευσίνα πολιτιστική πρωτεύουσα, που ακόμη να παρουσιάσει το πρόγραμμα που θα παρουσίαζε τον Σεπτέμβριο, με το Δ.Σ. της να επαίρεται που πέτυχε την αναβολή ώς το ’23. Τι φοβερή επιτυχία.

Πάνω απ’ όλα, όμως, ο υφυπουργός δεν πείθει ότι τους προηγούμενους 17 μήνες η γ. γραμματεία της οποίας ηγήθηκε κατανόησε και επεξεργάστηκε συγκροτημένα τα διαρθρωτικά προβλήματα που υπάρχουν, προκειμένου να τα αντιμετωπίσει και να δώσει λύσεις. Γι’ αυτό και είναι ανησυχητικό το έλλειμμα Σχεδίου σ’ αυτό το τόσο επιβαρυμένο και βαθιά τραυματισμένο από την κρίση και την πανδημία πεδίο του σύγχρονου πολιτισμού. Οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί, οι επαγγελματίες και εργαζόμενοι του πολιτισμού βρίσκονται εδώ και έναν χρόνο σε αναγκαστική απραξία με την επόμενη μέρα σε πλήρη αβεβαιότητα.

Από την άλλη μεριά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ήδη καθοριστεί και τρέχουν οι προτεραιότητες και τα θέματα-κλειδιά της πολιτισμικής συνεργασίας 2019-2024, που αποτελούν μέρος της συνολικής ευρωπαϊκής στρατηγικής. Επίσης προωθείται από πολλές χώρες το αίτημα μιας Νέας Συμφωνίας (NewDeal) για τον πολιτισμό, μάλιστα στη γενικότερη κατεύθυνση που έχει υιοθετήσει και ο ΟΟΣΑ λόγω της πανδημίας, συνδέοντας Παιδεία - Υγεία - Πολιτισμό ως τους τρεις πυλώνες προτεραιότητας της ποιότητας ζωής και της ευημερίας παγκοσμίως.

Παράλληλα, στη χώρα μας βρίσκονται σε εξέλιξη το Πρόγραμμα Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού με προϋπολογισμό ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων 32 δισ. συνολικά και σημαντικές δυνατότητες ένταξης έργων πολιτισμού. Δίκτυα Βιβλιοθηκών και Πολιτιστικών Κέντρων, Πλατφόρμες προώθησης του καλλιτεχνικού και δημιουργικού έργου, δίκτυα υποστήριξης και διασύνδεσης, είναι σήμερα και στο άμεσο μέλλον κρίσιμα.

Για όλα αυτά, όμως, δεν ακούσαμε τίποτε από τα χείλη του υφυπουργού. Πουθενά ένα στρατηγικό και επιχειρησιακό σχέδιο ανάπτυξης του δημιουργικού και καλλιτεχνικού κλάδου. Πουθενά ένα πλαίσιο συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ιδρυμάτων και μη κερδοσκοπικών φορέων και οργανισμών. Πουθενά ένας καταστατικός ανασχεδιασμός και ανασυγκρότηση των εποπτευόμενων φορέων. Πουθενά στατιστικά στοιχεία, έρευνα, υποστήριξη με ΠΔΕ. Αλλά όλα αυτά δεν είναι απλώς αναγκαία σήμερα, είναι το μοναδικό διαβατήριο επιβίωσης και ουσιαστικής ανάκαμψης για τον κόσμο του πολιτισμού. Θα υπάρξει άραγε κάποιο Σχέδιο; Θα γίνει διαβούλευση; Θα αξιοποιήσει ο πολιτισμός τις δυνατότητες που υπάρχουν για να λύσει προβλήματα, να κερδίσει το χαμένο έδαφος, να ανασυγκροτηθεί; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα.

Ολοι καταλαβαίνουμε ότι είναι επείγον η χώρα να βγει από την τελευταία θέση όπου βρίσκεται σε όλες τις κατατάξεις που αφορούν τα οικονομικά συγκριτικά στοιχεία των ευρωπαϊκών χωρών στη δημόσια χρηματοδότηση του πολιτισμού, τις ποσοστιαίες δαπάνες, τις απόλυτες δαπάνες, την κατά κεφαλήν κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών. Είναι ανάγκη να πάψει να είναι στη χειρότερη θέση από όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου αλλά ακόμη και πίσω από τις δαπάνες πρώην Ανατολικών χωρών, όπως της Βουλγαρίας και Ρουμανίας.

Θα υπάρξει Σχέδιο ή θα μείνουμε μόνο με τη χαρά του διορισμού υφυπουργού;

*Τέως υπουργός Πολιτισμού