Νόμπελ στον Χάντκε με διαδηλώσεις και απουσίες

Με διαμαρτυρίες έξω από το Stockholm Concert Hall και με ηχηρές απουσίες μέσα στην αίθουσα έγινε, το βράδυ της Τρίτης, η απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2019 στον Αυστριακό Πέτερ Χάντκε, που έχει στιγματιστεί διά βίου από την υποστήριξή του στον Μιλόσεβιτς και την υποτίμηση των σφαγών των Μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα.

Παρά το αφόρητο κρύο, γύρω στα 500 άτομα με πλακάτ συγκεντρώθηκαν έξω από το υποβλητικό κτίριο. Ηταν Σουηδοί, βοσνιακής καταγωγής Σουηδοί (η χώρα έδωσε άσυλο σε 50 χιλιάδες στο διάστημα 1992-1995), αλλά και γυναίκες της Σρεμπρένιτσα, που ταξίδεψαν στη Στοκχόλμη για να θυμίσουν τους νεκρούς τους. «Η άρνηση της γενοκτονίας είναι το τελευταίο στάδιο της γενοκτονίας», έγραφε ένα πλακάτ.

Μποϊκοτάζ της τελετής απονομής έκαναν πολλές προσωπικότητες, ανάμεσά τους οι πρεσβευτές της Αλβανίας, του Κοσσυφοπεδίου, της Κροατίας και της Τουρκίας. Σκληρές δηλώσεις έκανε και ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, που προφανώς ξεχνάει πόσο συχνά μπουντρουμιάζει δημοσιογράφους και συγγραφείς που τολμάνε να ψελλίσουν μια λεξούλα για τη γενοκτονία των Αρμενίων. «Η απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας σε ένα πρόσωπο που αρνείται τη γενοκτονία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη καταλήγει μια επιβράβευση των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων», είπε.

Απών από την τελετή και το μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας που απονέμει τα Νόμπελ Λογοτεχνίας, Πέτερ Ενγκλουντ, πρώην μόνιμος γραμματέας της. Ως δημοσιογράφος είχε καλύψει τον πόλεμο στη Βοσνία. «Να πανηγυρίσω το Νόμπελ στον Χάντκε θα ήταν μια μεγάλη υποκρισία από τη μεριά μου», δήλωσε. Στο πλευρό του και διάσημοι δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο, που είχαν επίσης υπάρξει ανταποκριτές στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο. Κάτω από το hashtag #BosniaWarJournalists κατέθεσαν τον αποτροπιασμό τους για τη βράβευση του Χάντκε. «Ημουν εκεί. Ολοι ξέρουμε ποιος είναι ο ένοχος», έγραψε η Κριστιάν Αμανπούρ του CNN.

O Tζέρεμι Μπόουεν του BBC: «Κάλυψα όλους τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία. Είδα τερατώδη εγκλήματα. Κατέθεσα στις δίκες των ηγετών των Σέρβων της Βοσνίας, Κάρατζιτς και Μλάντιτς». Η Εμα Ντέιλι έγραψε: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τους μαζικούς τάφους στη Σρεμπρένιτσα με εκατοντάδες άνδρες και αγόρια με δεμένα μάτια, που είχαν πυροβοληθεί. Ξέρουμε ότι υπεύθυνος ήταν ο Μιλόσεβιτς». Και ο Ρότζερ Κοέν των NYT ανάρτησε ένα παλιό του ρεπορτάζ από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, γράφοντας: «Ντροπή στη Σουηδική Ακαδημία και στον βασιλιά της Σουηδίας που έδωσαν το Νόμπελ σε ένα συγγραφέα που θεωρεί μύθο τη γενοκτονία των Βοσνίων».

Ο ίδιος ο Πέτερ Χάντκε, αν και στην επίσημη ομιλία του το περασμένο Σάββατο, απέφυγε εντελώς το επίμαχο θέμα, δεν το βάζει κάτω όταν αναγκάζεται να αντιμετωπίσει «εχθρικές» ερωτήσεις. «Είστε κενός και αδαής», είπε την Παρασκευή σε δημοσιογράφο. Να θυμίσουμε ότι σε κείμενό του στη «Λιμπερασιόν» το 2006 ο Αυστριακός συγγραφέας είχε ζητήσει να πάψουμε να σκεφτόμαστε μόνο τα στρατόπεδα, που είχαν δημιουργήσει οι Σέρβοι της Βοσνίας.

Είχε επιμείνει ότι ανάλογα είχαν και οι Κροάτες και οι Μουσουλμάνοι και ότι παντού, σε κάθε πλευρά, είχαν γίνει εγκλήματα. «Να σταματήσουμε να συνδέουμε τις σφαγές (ανάμεσα στις οποίες οι πιο φρικτές έγιναν τον Ιούλιο του 1995 στη Σρεμπρένιτσα) με σερβικές δυνάμεις ή παραστρατιωτικές ομάδες. Ας ακούσουμε τι έχουν να μας πουν και οι επιζήσαντες Μουσουλμάνοι από τις σφαγές που έγιναν σε σερβικά χωριά γύρω από τη Σρεμπρένιτσα».

Φυσικά, σ’ αυτή την ιστορία ο Πέτερ Χάντκε δεν είναι μόνος του. Μπορεί το PEN Αmerica να άστραψε και να βρόντηξε εναντίον της βράβευσής του, το ίδιο και ο Σάλμαν Ρούσντι, αλλά δεν έλειψαν οι ομότεχνοί του που στάθηκαν κυρίως στην αξία του έργου του. Η Αυστριακή νομπελίστα Ελφρίντε Γέλινεκ δήλωσε πως «άξιζε το Νόμπελ δέκα φορές», ενώ γύρω στους 120 γερμανόφωνους συγγραφείς πήραν το μέρος του Χάντκε με μια ανοιχτή επιστολή, στην οποία κατάγγελλαν ότι η «προπαγάνδα “αντι-Χάντκε” είναι ένα μείγμα από μίσος, μνησικακία, υπονοούμενα και διαστρεβλώσεις».

Μην ξεχνάμε, τέλος, ότι μπορεί η απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Χάντκε να κύλησε σε γενικές γραμμές ομαλά και ωραία, αλλά το άφησε το μικρό της τραύμα στη Σουηδική Ακαδημία. Παραιτήθηκαν πρόσφατα δύο μέλη της εξωτερικής επιτροπής, που έχει αναλάβει να εποπτεύει τις μεταρρυθμίσεις, τις οποίες έχει ανάγκη ο θεσμός μετά το σεξουαλικό σκάνδαλο που σχεδόν τον διέλυσε. Η μία από τους δύο παραιτηθέντες δήλωσε ότι σαφώς η απόφασή της σχετίζεται με τη βράβευση του Χάντκε.