Η Αίγυπτος με τον φακό του Μπουασονά

Eβδομήντα ενός χρόνων ήταν το 1929 ο διάσημος Ελβετός φωτογράφος Φρεντ Μπουασονά (1858-1946), όταν προσκλήθηκε από τον βασιλιά Φουάντ Α' της Αιγύπτου προκειμένου να συγκεντρώσει φωτογραφικό υλικό για την πολυτελή έκδοση με τίτλο «Egypte», που κυκλοφόρησε τελικά το 1932. Με συνοδοιπόρο τον συμπατριώτη του, εκδότη και συγγραφέα Πολ Τρεμπλέ, περιηγήθηκε την Αίγυπτο για έντεκα μήνες δημιουργώντας εξαιρετικές -εμβληματικές μέχρι σήμερα- φωτογραφικές εικόνες, οι οποίες αναφέρονταν τόσο στη μακραίωνη Ιστορία της χώρας όσο και στην ταυτότητα του νεοσύστατου αιγυπτιακού κράτους.

Λίγα χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1933 ο Φρεντ Μπουασονά επέστρεψε στην Αίγυπτο για την τελευταία, όπως αποδείχτηκε, φωτογραφική του αποστολή. Επισκέφτηκε για δεύτερη φορά τη Χερσόνησο του Σινά και τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης, ακολουθώντας τη διαδρομή των Ισραηλιτών έτσι όπως καταγράφεται στη βιβλική «Εξοδο».

Οι εικόνες από αυτό το ταξίδι, καθώς και οι εκτενείς χειρόγραφες σημειώσεις που κράτησε, παρείχαν το υλικό για μια νέα έκδοση, παρόμοια με το «Egypte», στην οποία δόθηκε ο προσωρινός τίτλος «Αu Sinai» (Στο Σινά). Παρά τις προσπάθειες του Μπουασονά, το βιβλίο δεν εκδόθηκε ποτέ.

Τώρα όμως, τόσες δεκαετίες μετά, μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με τίτλο «Ο Fred Boissonnas στην Αίγυπτο» φέρνει στο Μουσείο Μπενάκη-Κτίριο της οδού Πειραιώς το φωτογραφικό υλικό από αυτά τα δύο βιβλία που αποτυπώνουν δύο συναρπαστικά ταξίδια μιας άλλης εποχής: ένας νυχτερινός καταυλισμός βεδουίνων, μαυροντυμένες γυναίκες περπατούν προς το νεκροταφείο της πόλης Ασιούτ, οι μυτερές κορυφές του Ορους Σινά, το καμπαναριό και το οστεοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης...

Παράλληλα, ξεδιπλώνουν την εξελικτική πορεία της αισθητικής του καταξιωμένου φωτογράφου. Οι ατμοσφαιρικές εικόνες του πρώτου ταξιδιού συνδιαλέγονται με τις φωτογραφικές του αναζητήσεις στο Ορος Σινά λίγα χρόνια αργότερα. Σε ηλικία εβδομήντα ετών πια, ο Μπουασονά φαίνεται να αναπτύσσει μια πιο άμεση προσέγγιση επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στη γεωμετρική αφαίρεση, σε λοξές γωνίες λήψης και σε συνθήκες δραματικού φωτισμού.

Δεν είναι τυχαίο ότι η έκθεση αυτή οργανώνεται στο Μουσείο Μπενάκη με τα πλούσια φωτογραφικά αρχεία. «Αλλά και με την Αίγυπτο η σχέση του Μουσείου ανάγεται στη γενέθλιό του δύναμη, την προσωπικότητα του Αλεξανδρινού Αντώνη Μπενάκη», όπως τονίζει ο Γιώργης Μαγγίνης, εκ των επιμελητών της έκθεσης. Αλλωστε, από τις συλλογές υστερορωμαϊκής και μεσαιωνικής τέχνης της Αιγύπτου το Μουσείο Μπενάκη έχει οργανώσει τέσσερις περιοδικές εκθέσεις τα τελευταία χρόνια καθώς και δύο εκθέσεις με έργα πίστης και τέχνης από τη Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά.

«Συνακόλουθα, η έκθεση “Ο Fred Boissonnas στην Αίγυπτο” συγκεντρώνει πολλά νήματα και βρίσκεται πολύ κοντά στην καρδιά αυτού του μουσείου -και στη δική μου, καθόσον είχα τη χαρά να ανασκάψω στο όρος Σινά και να δημοσιεύσω ένα βιβλίο για την ιστορία του», σημειώνει ο Γ. Μαγγίνης. «Μολονότι όμως είχα περάσει εννέα χρόνια ερευνώντας αυτή την ιστορία, δεν γνώριζα για τον αθέατο θησαυρό του Αρχείου Σινά της Συλλογής Roussen με τις έξοχες φωτογραφίες του Μπουασονά. Μια έκθεση στη Γενεύη το 2011 τις έφερε για πρώτη φορά στο προσκήνιο και μια δεύτερη στο Λονδίνο πέρυσι τις παρουσίασε σε συνάρτηση με τις αιγυπτιακές του λήψεις».

Ο Φρεντ Μπουασονά, που γεννήθηκε στη Γενεύη το 1858, μεγάλωσε σε οικογένεια επαγγελματιών φωτογράφων -μια οικογενειακή επιχείρηση που κατάφερε να εδραιώσει το όνομά της διεθνώς ανοίγοντας στούντιο στο Παρίσι, τη Λιόν, τη Μασσαλία, τη Ρεμς και την Αγία Πετρούπολη. Εχοντας γαλουχηθεί με τις συμβάσεις της εμπορικής φωτογραφίας του 19ου αιώνα, ο Μπουασονά ανακάλυψε εκείνο που πραγματικά του ταίριαζε μέσα από τα ταξίδια του, με την ικανότητά του να συλλαμβάνει το βαθύτερο νόημα κάθε τόπου. Αυτή η κλίση έγινε πρώτη φορά εμφανής στις εξερευνήσεις του στο αλπικό τοπίο της Ελβετίας και αργότερα στα ταξίδια του στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια.

Στις συλλογές φωτογραφιών και περιγραφικών κειμένων που προέκυψαν από αυτά τα ταξίδια, ένα θέμα επανέρχεται και φαίνεται να τον γοητεύει ιδιαίτερα: ο τρόπος με τον οποίο το παρελθόν εκδηλώνεται στη σύγχρονη ζωή, η αντίθεση μεταξύ του εφήμερου και του αιώνιου, του σύγχρονου και του αρχαίου.

Ιnfo: Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, τηλ. 210-3453111. Συνδιοργανωτές το University of the Arts London, το Ιδρυμα Saint Catherine Foundation και το Κοινωφελές Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Διάρκεια από 22/3 έως 20/5.