Αινιγματική ιδιοφυΐα της μεταμοντέρνας ποίησης

Ο κορυφαίος Αμερικανός ποιητής των τελευταίων 50 χρόνων, ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Τζον Ασμπερι, άφησε την τελευταία του πνοή την Κυριακή στο Χάντσον της Νέας Υόρκης. Ηταν 90 ετών και ο θάνατός του επήλθε από φυσικά αίτια, όπως ανακοίνωσε ο σύζυγός του Ντέιβιντ Κερμάνι.

«Αινιγματική ιδιοφυΐα της μεταμοντέρνας ποιησης», σύμφωνα με τους «New York Times», με τόλμη «εξύψωσε» τη γλώσσα ο πολυμεταφρασμένος, επιδραστικός Ασμπερι, το όνομα του οποίου αναφερόταν συχνά στις προβλέψεις για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Αριστούργημά του θεωρείται η «Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο» που εκδόθηκε το 1975 (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νεφέλη σε μετάφραση Χάρη Βλαβιανού) και διακρίθηκε ταυτόχρονα τριπλά: Βραβείο Πούλιτζερ, National Book Award και National Book Critics’ Award.

«Η “Ερημη Χώρα” της μεταμοντέρνας αμερικανικής ποίησης», όπως την έχει χαρακτηρίσει ο κριτικός Χάρολντ Μπλουμ, «είναι η πιο ολοκληρωμένη και σημαντική, αν και αμφιλεγόμενη, ποιητική σύνθεση του Τζον Ασμπερι», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης. «Αν η ποίηση, όπως τη συνέλαβε ο Αυγουστίνος, είναι το “κάτοπτρο – το speculum του κόσμου”, ο Ασμπερι διαλέγει ένα κυρτό κάτοπτρο για να μιλήσει για τη στρεβλή, παραμορφωμένη εικόνα του σημερινού κόσμου».

Γεννημένος το 1927 στο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης, ο Ασμπερι σπούδασε Αγγλική και Γαλλική Φιλολογία στα Πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Κολούμπια, ενώ εμφανίστηκε στα γράμματα το 1956 με την ποιητική συλλογή «Some trees», με εισαγωγή του Γ. Χ. Οντεν. Δύο χρόνια αργότερα, με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright ταξίδεψε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές κι εκεί εργάστηκε ως κριτικός τέχνης στη γαλλική έκδοση της εφημερίδας «Herald Tribune». Με την επιστροφή του στις ΗΠΑ έγινε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Art News», κριτικός τέχνης στο «Newsweek», ενώ δίδαξε Αγγλική Φιλολογία στο Βrooklyn College της Νέας Υόρκης, στο Χάρβαρντ και στο Bard College.

Περισσότερα από 30 ποιητικά βιβλία και μεταφράσεις στα γαλλικά έχει στο ενεργητικό του («Τhe Tennis Court Oath» 1962, «The Double Dream o Spring» 1970, «As we Know» 1979, «Συρμός σκιά», 1981 –και 1994 στα ελληνικά από την «Εστία» σε μετάφραση Βασίλη Παπαγεωργίου– «Αpril Galleons» 1987, «Hotel Lautreamont» 1992, «Wakefulness», 1997, «Girls on the Run» 1999 κ.ά.), κριτικές λογοτεχνίας και τέχνης, αλλά μόνο ένα μυθιστόρημα.

«Δεν ανιχνεύω άμεσα καταστάσεις της ζωής», έχει πει στους «Times in London» ο πρωτοποριακός Ασμπερι. «Η ποίησή μου μιμείται ή αναπαράγει τον τρόπο με τον οποίο η γνώση ή η αντίληψη έρχεται σε μένα, και ξεκινάει πλαγίως. Δεν πιστεύω ότι η ποίηση που οργανώνεται σε τακτοποιημένα μοτίβα θα αντανακλούσε αυτή την κατάσταση».

Οπως σημειώνει ο μεταφραστής του στα ελληνικά, ποιητής Χάρης Βλαβιανός: «Αποκαλύπτοντας την αδυναμία να μετατρέψουν το παρόν σε ένα εύχρηστο παρελθόν, τα ποιήματά του καταφέρνουν να αποτυπώσουν τα σημάδια των συγκρούσεων και των απογοητεύσεων της καθημερινής ζωής. Τονίζουν το άγχος της συνείδησης και όχι την ικανότητά της να ορίζει ή να μεταδίδει το περιεχόμενό της. Η ζωή για τον Ασμπερι είναι κίνηση. Κάθε στιγμή υπάρχει “για πρώτη και τελευταία φορά”˙ κάθε στιγμή είναι πολύτιμη και φευγαλέα – και κάθε ποίημα είναι μοναδικό, αφού παγιδεύει ένα μοναδικό διάλειμμα της συνείδησης».