Αραγε τι είναι τα γιαμ; Είναι απλά ένα ακόμη φαγητό; Και αν είναι ένα ακόμη φαγητό, αποϊδεολογικοποιημένο, χωρίς ιδιότητα, γιατί ο Κέντρικ Λαμάρ αναρωτιέται για τα γιαμ και απαντάει κιόλας ότι τα «Τα γιαμ είναι η εξουσία».
What’s the yams? Yam, is the power that be.
Το φαγητό που τρώμε δεν είναι απλά μια ανάγκη ή μια απόλαυση. Ο Ρολάν Μπαρτ γράφει πως το φαγητό «είναι εξίσου και ένα σύστημα επικοινωνίας, ένα σώμα από εικόνες, ένα πρωτόκολλο από χρήσεις, καταστάσεις και συμπεριφορές». Το φαγητό θέλοντας και μη, αποκτά τη μορφή των σχέσεων εξουσίας, γίνεται σύμβολο αντι-ηγεμονικής δράσης, που μετουσιώνονται πάνω του οι αγώνες για χειραφέτηση και αυτοδιάθεση, οι αγώνες για τον επανακαθορισμό της μνήμης, της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας.
Τα γιαμ έχουν ύψιστη σημασία στην αφρικανική κουζίνα. Και αφού δεν υπήρχαν γιαμ στην Αμερική, η γλυκοπατάτα θα γινόταν το υποκατάστατό τους, που υποτιμητικά οι μαύροι στις φυτείες του Νότου την αποκαλούσαν «το γιαμ των Λευκών». Αν και τα δύο αυτά φυτά δεν έχουν κανένα κοινό σημείο, παρά μόνο τη γλυκύτητα που προσφέρουν στον ουρανίσκο, για τους Αφροαμερικανούς η γλυκοπατάτα απέκτησε έναν διττό συμβολισμό. Από τη μια συμβόλιζε την ταυτότητά τους που υποδουλώθηκε από τους λευκούς και, από την άλλη, ένα φυτό που μπορούσαν να το στρέψουν ενάντια στη λευκή υπεροχή.
Τον Δεκέμβριο του 1955, αφότου η Ρόζα Παρκς συνελήφθη επειδή δεν παραχώρησε τη θέση της στο λεωφορείο σε έναν λευκό άνδρα, οργανώνεται υπό την ηγεσία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το μποϊκοτάζ στα λεωφορεία του Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Η Τζόρτζια Γκίλμορ βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλάι του Κινγκ, στα συμβούλια των Αφροαμερικανών σε εκκλησίες, συζητώντας και οργανώνοντας μέρος της αντίστασης.
Μαζί με άλλες μαύρες γυναίκες, δημιούργησε το «The Club from Nowhere», στο οποίο μαγείρευαν πίτες γλυκοπατάτας και τις πουλούσαν τόσο σε συναγωνιστές και συντρόφους, όσο και σε περαστικού και ανθρώπους που συμμερίζονταν τον αγώνα τους.
Τα έσοδα κατευθύνθηκαν στη δημιουργία ενός εναλλακτικού συστήματος μεταφοράς, επιστρατεύοντας εκατοντάδες αμάξια και βανάκια (στα οποία πλήρωναν βενζίνη, ασφάλιστρα και επισκευές) που μετέφεραν τους μαύρους του Μοντγκόμερι στις δουλειές τους για 381 ημέρες (όσο δηλαδή κράτησε το επιτυχημένο μποϊκοτάζ στα λεωφορεία).
Και δεν είναι μόνο η γλυκοπατάτα που χρησιμοποιήθηκε ως αντιηγεμονικό σύμβολο. Οσο οι λευκοί εργαλειοποίησαν τη «μαύρη» κουζίνα για να εδραιώσουν περαιτέρω τον φυλετικό διαχωρισμό (μέσω της απαγόρευσης συγκεκριμένων τροφών, με τη δημιουργία στερεοτύπων με βάση την τροφή), στη συνέχεια και με την επέκταση του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών, το φαγητό της Αφρικής (και κατ’ επέκταση των Αφροαμερικανών) απενοχοποιήθηκε, έγινε ψαροκόκαλο που κόλλησε στον φάρυγγα των ισχυρών.
Το κίνημα της «Μαύρης Δύναμης» τη δεκαετία του ’60, πρωτοστάτησε σε αυτήν την προσπάθεια ανακατάληψης του «μαύρου» φαγητού από τη λευκή κυριαρχία. Εκτός του ότι διάφορα φαγητά όπως το τηγανητό κοτόπουλο απενοχοποιήθηκαν, τα μέλη του κινήματος, με σημαντικότερα αυτά που ανήκαν στους Μαύρους Πάνθηρες, προχώρησαν το πράγμα και ένα βήμα παραπέρα.
Ενα κρύο πρωινό του Γενάρη του 1969 στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου στο Δυτικό Οκλαντ, μέλη των Μαύρων Πανθήρων ξεκίνησαν να μοιράζουν πρωινό σε 11 παιδιά, πριν αυτά πάνε στο σχολείο. Ηταν η αρχή του λεγόμενου προγράμματος «Δωρεάν πρωινό για τα παιδιά». Μέχρι το τέλος της εβδομάδας, ο αριθμός αυτός έφτασε τα 135 και μέχρι το τέλος του 1969, το πρόγραμμα τάιζε 20.000 παιδιά σε 19 πόλεις της Καλιφόρνια. Να σημειωθεί ότι το 1969 το ποσοστό της φτώχειας μεταξύ των Αφροαμερικανών βρισκόταν στο 35%, ενώ 5 χρόνια πριν, επί κυβέρνησης Λίντον Τζόνσον, η κυβέρνηση είχε κηρύξει τον «πόλεμο στη φτώχεια».
Το πρόγραμμα όχι μόνο εξέθεσε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, αλλά έγινε και ένα βασικό όπλο των Μαύρων Πανθήρων για τη μαύρη αυτοδιάθεση και την απελευθέρωση από τη λευκή κυριαρχία. Η επιτυχία του προγράμματος έγινε εφιάλτης για τον διοικητή του FBI, Τζέι Εντγκαρ Χούβερ, ο οποίος σε ένα εσωτερικό σημείωμα του FBI, έγραφε:
«Το πρόγραμμα εκπροσωπεί την καλύτερη και πιο επιδραστική δραστηριότητα των Μαύρων Πανθήρων και γι’ αυτόν τον λόγο, είναι ενδεχομένως η μεγαλύτερη απειλή των αρχών στην προσπάθεια να τους εξουδετερώσουν και να καταστρέψουν ό,τι αντιπροσωπεύουν».
Και το κατάφερε, με δεκάδες δολοφονίες, εκατοντάδες συλλήψεις και παρεισφρήσεις στην οργάνωση που στο τέλος κατάφεραν να την αποδυναμώσουν και να τη διαλύσουν.
Η ανακατάληψη του συμβολικού πηγαίνει χέρι-χέρι με ριζοσπαστικές πολιτικές και αναδιάρθρωση (μην πω ξερίζωμα) του μοντέλου οικονομίας που μας φόρτωσαν. Εναλλακτικές; Πολλές. Από τις γειτονιές του Παρισιού στο αγροτικό σύστημα των Ζαπατίστας και τις πολιτικές της Μπολιβαριανής επανάστασης του Τσάβες στις κοινωνικές κουζίνες και στις αγροτικές κομμούνες όλου του κόσμου. Και αν ποτέ μας πουν ότι αυτά δεν μπορούν να συμβούν στον πραγματικό κόσμο, φτιάξτε τους ντολμαδάκια γιαλαντζί. Θα καταλάβουν εκείνοι.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας