Τα γενέθλιά του σήμερα, 2/11, και σκέφτομαι πόσο άξιος ήταν και πόσο με την όλη δημόσια στάση του, που στεφάνωνε την πολυφλοίσβοιο ποίησή του, πέτυχε κάτι αληθινά δυσεπίτευκτο: να αγαπηθεί από μικρούς μεγάλους, γυναίκες κορίτσια, άντρες αγόρια, από όσους διαβάζουν ποίηση και μυθιστόρημα, από όσους τον έχουν απλώς ακουστά ή τον ξέρουν από τις μελοποιήσεις των ποιημάτων του.
Ο Ελύτης, με την ευγενή και σοφή ηπιότητά του, με την κατανόηση και τη μειλίχια και ευρηματική διύλιση του ελληνικού φωτός στα γραπτά του, υπέδειξε ότι κάθε σοβαρός δημιουργός δεν έχει να διεκδικήσει τίποτε από εφήμερες δόξες, όλα τα αναλαμβάνει το έργο του και η εμβέλειά του στον χρόνο. Και ήταν τόσο φανερό αυτό στη συμπεριφορά του, ήταν πιο έξυπνος από μας αλλά δεν το διαλαλούσε, έβλεπε κάτι διαφορετικό και το μοιραζόταν μαζί μας, που τον έκανε πολύ αγαπητό, οικείο, σχεδόν φίλο, πιο μεγάλο μεν από μας αλλά πάντα έτοιμο να μας ακούσει και να πει τη γνώμη του, χωρίς απαίτηση να την αποδεχτούμε.
Μεταθανάτια συνέβαλε στη διατήρηση της εικόνας του η υποδειγματικά διακριτική στήριξη του έργου του από τη σύντροφο και κληρονόμο του Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ποιήτρια και συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Που ξέρει ότι ο Ελύτης δεν χρειάζεται δανεικά ξυλάρμενα, ταξιδεύει σε κάθε πρόσφορο Αιγαίο και μ’ ανοιχτά και με κλειστά πανιά και χαρτιά. Το κυματίζουν οι τοιχογραφίες του-γκραφίτι σε όλη την Ελλάδα. Και πρώτα απ’ όλα στην πατρίδα του Λέσβο: μια εξαιρετική μεγάλη τοιχογραφία με το πρόσωπό του και τους στίχους, «αν αποσυνθέσεις την Ελλάδα...», κοσμεί το κέντρο της Μυτιλήνης, απέναντί του μια επίσης εντυπωσιακή τοιχογραφία του φίλου του Θεόφιλου, αμφότερες με χορηγίες επιχειρηματιών της περιοχής και δημιουργημένες από τον Μεξικανολέσβιο καλλιτέχνη Αλεξ Μαρτίνεζ-Shine. Αλλά Ελληνες είμαστε, να μην έχουμε παράπονα;
Στο παραθαλάσσιο χωριό Πέραμα, στον κόλπο της Γέρας, ανταμώνουμε τον Ελύτη σε μια πολύπτυχη, ημιτελή τοιχογραφία (μια πτυχή της αναπαριστά την πυρπόληση της Σμύρνης) να κάθεται σε καρέκλα καφενείου –και διαβάζουμε: Κύριε Ελύτη, από το 1951, τα χωριά της Γέρας είναι έξι! ο Παπάδος, ο Πλακάδος, ο Παλαιόκηπος, ο Μεσαγρός, ο Σκόπελος, και το Πέραμα!
Τι κρυπτογραφεί αυτή η γεωγραφική υπόμνηση; Στο «Αξιον Εστί» ο Ελύτης γράφει «στα νερά της Γέρας ν’ ακουμπά τα δάχτυλα και τα πέντε ν’ ανάβουνε χωριά...» και οι Περαμιώτες διαμαρτύρονται στο επέκεινα ότι τους παρέλειψε! Γιατί τους στενοχωρήσατε τους κοντοχωριανούς σας, κύριε Ελύτη μου; Παπάδος είναι το χωριό της μάνας του Μαρίας Βρανά, όπου πέρναγε τα καλοκαίρια του και σήμερα έχουν μετατρέψει το ελαιουργείο της οικογένειας σε εξαίρετο μουσείο, και του Ελύτη. Στο χωριό του πατέρα του Παναγιώτη, στην Παναγιούδα, το όνομά του, με την προσθήκη του κανονικού του πατρώνυμου Αλεπουδέλης, έχει δοθεί στο σχολείο, αλλά δεν είδα κάποια τοιχογραφία.
Σε τοίχους σχολείου της Νέας Ιωνίας*, στην Αθήνα, ο Ελύτης κάνει παρέα με τους Σεφέρη, Ρίτσο, Χατζιδάκι. Στη Φιλοσοφική Αθηνών* ο Simple G έχει φιλοτεχνήσει ένα εξαιρετικό κολοσσιαίο δίπτυχο: δεξιά μια κοπέλα διαβάζει το «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου» κι αριστερά οι στίχοι: «Έγὼ φεύγω … Έσεῖς νὰ δοῦμε τώρα».
Στο Β' Αρσάκειο-Τοσίτσειο Γενικό Λύκειο Εκάλης* απεικονίζεται με τους Καβάφη, Σεφέρη, Καζαντζάκη, Παπανικολάου (τεστ Παπ) και τον Περικλή. Στην Ολυμπο της Καρπάθου τους περίφημους τσιμεντένιους γλυπτούς εξώστες που φιλοτεχνεί ο Γιάννης Χατζηβασίλης κοσμούν στίχοι του Ελύτη με θέα το τραγούδι της θάλασσας...
Στο αρχιπέλαγος, νοτιοδυτικά της Λέσβου, πλέει η Εύβοια, με το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Αλιβέρι. Στην ανατολική είσοδο του οποίου, στον τοίχο μιας πλινθόκτιστης μονοκατοικίας, μας ξανασυναντάει ο Ελύτης, αλλά τώρα είναι βλοσυρός για να αποδοθούν ζωγραφικώς τα λόγια του: «Είναι η βαρβαρότητα. Την βλέπω να έρχεται μεταμφιεσμένη…». Εδώ δεν χωράνε χρώματα, η προσωπογραφία είναι μαυρόασπρη.
Στη Νίκαια*, δεν ξέρω πού ακριβώς, έχουν γράψει τους στίχους του «...Ποιος φωνάζει ακούς; Είμαι εγώ που φωνάζω και είμαι εγώ που κλαίω» («Μονόγραμμα») και οι γκραφιτάδες που ζωγραφίζουν δίπλα τούς έχουν αφήσει ανέγγιχτους. Ξέρανε-δεν ξέρανε ότι είναι στίχοι του, μέσα τους ήξεραν, κι ας μην το είχαν ακούσει ποτέ, ότι όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε (ο ίδιος δεν θα το ήθελε ποτέ, αλλά όλοι οι υπόλοιποι το επιθυμούν) Οδυσσέα Ελύτη.
ΥΓ. Ελύτης, ομόηχο με το αρχαίο ελλύτης, ονομασία πλακούντα-γλυκού για θυσίες.
* Αυτά από το διαδίκτυο, τα άλλα επιτόπια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας